Γιατί οι καταστροφικές πλημμύρες γίνονται πιο συχνές παγκοσμίως
Γνωρίζουμε ότι η κλιματική κρίση πυκνώνει τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά με ποιους μηχανισμούς συμβαίνει πρακτικά κάτι τέτοιο;
- 10 ΣΕΠ 2023
Για μερικά χρόνια, η φράση είχε καταντήσει κοινότυπη μεταξύ περιβαλλοντολόγων και όσων ανησυχούσαν για το μέλλον του πλανήτη: ότι η κλιματική κρίση αλλάζει τα δεδομένα, εντείνοντας τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Για μερικά χρόνια, τούτη η διαπίστωση κατοικούσε στη θεωρητική σφαίρα των πραγμάτων, ενώ συχνά τη συνόδευαν νεύματα κατανόησης και αφηρημένες δεοντολογικές προτάσεις.
Ήταν ένας κίνδυνος αναγνωρισμένος, σημαντικός αλλά όχι άμεσος. Μέχρι που η θεωρία έγινε πράξη και τα επιστημονικά διαγράμματα επαληθεύτηκαν με πραγματικούς κυκλώνες και καταιγίδες σφοδρότερες από ποτέ. Μέχρι που ήρθαν χρονιές πραγματικά πρωτόγνωρες, όπως του 2021 που μέσα σε ένα τριήμερο του Ιούλη σκοτώθηκαν 243 άνθρωποι στην Ευρώπη από τα εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, τα οποία έπεσαν και πλημμύρισαν ολόκληρες πόλεις στη Γερμανία, το Βέλγιο, τη Ρουμανία και την Αυστρία.
Το ίδιο δράμα εκτυλίσσεται τις τελευταίες ημέρες στην Ελλάδα, με επίκεντρο την περιφέρεια της Θεσσαλίας – πάνω από 720.000 στρέμματα βρέθηκαν κάτω από τη στάθμη του νερού, απ’ τη μία μέρα στην άλλη.
Όπως και στην περίπτωση της περσινής καταστροφής, το σφοδρό φαινόμενο ξεπέρασε κάθε πρόβλεψη από πλευράς μετεωρολόγων και ειδικών επί των ακραίων φαινομένων. Ο λόγος; Ακόμη αδυνατούν να προσδιορίσουν με βεβαιότητα ένα νέο μοτίβο συχνότητας αυτών των ακραίων φαινομένων (δηλαδή πόσο συχνά πρέπει να τα περιμένουμε), μιας και τα μοντέλα προηγούμενων χρόνων έχουν διαψευστεί κατά κόρον.
Τη δεκαετία του ’60, για παράδειγμα, ακραία πλημμυρικά φαινόμενα (τύπου Daniel) αναμένονταν κάθε εκατονταετία. Με τα τωρινά δεδομένα, από την άλλη, η συχνότητα αυτή έχει μειωθεί τουλάχιστον στα 70-80 χρόνια, ενώ σε μερικές αναφορές αναγράφονται και τα 50 χρόνια, ανάλογα με την περιοχή που εξετάζεται.
Αλήθεια, ποιοι είναι οι παράγοντες που έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν αυτή την πύκνωση; Ποιοι μηχανισμοί ρυθμίζουν αθόρυβα τα πλημμυρικά φαινόμενα, πέρα από τη γενική διαπίστωση της κλιματικής κρίσης;
Οι πλημμύρες συνδέονται με την αύξηση της θερμοκρασίας
© Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Ο πρώτος επιστήμονας-ακαδημαϊκός που συνέδεσε ευθέως την πύκνωση των πλημμυρικών φαινόμενων με την υπερθέρμανση του πλανήτη ήταν o Ross Garnaut, οικονομολόγος στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.
Στο Garnaut Climate Change Review το οποίο δημοσιεύθηκε το 2008, εξετάζοντας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην οικονομία της Αυστραλίας, προέβλεψε ότι εάν δεν αναλάβει δράση το κράτος για να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (τότε, η Αυστραλία ήταν υπεύθυνη για το 1,5% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ ο πληθυσμός της είχε μερίδιο 0,3% στον παγκόσμιο χάρτη), «το κράτος θα αντιμετωπίσει πιο ισχυρά ακραία φαινόμενα» (βλ. πυρκαγιές, τυφώνες, πλημμύρες) και «τεράστια οικονομική ζημία κάθε χρόνο».
Η πρόβλεψή του δικαιώθηκε απόλυτα. Για να μεταφέρουμε τη συζήτηση στα ευρωπαϊκά κράτη, αποκλειστικά οι πλημμύρες υπολογίζεται ότι στοιχίζουν 12 δισεκατομμύρια τον χρόνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως δημοσίευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος το 2019.
Στο ενδιάμεσο από εκείνη την πρώτη προφητική έρευνα του Ross Garnaut, διαπιστώθηκε και η παράμετρος που ρυθμίζει την πύκνωση: πρωτίστως είναι θέμα θερμοκρασίας.
Όπως έχουν αποδείξει έρευνες που επικαλούνται το Environmental Defense Fund όπως και η NASA, για κάθε 1 βαθμό Κελσίου που αυξάνεται η μέση θερμοκρασία μιας περιοχής, αυξάνεται κατά 7% η ατμοσφαιρική δυνατότητα της περιοχής να συγκρατεί νερό. Και γνωρίζουμε σε γενικές γραμμές ότι η μέση θερμοκρασία της Ευρώπης έχει αυξηθεί κατά 1.2 βαθμούς Κελσίου, σε σχέση με τα δεδομένα προ βιομηχανοποίησης.
Να θυμίσουμε, μάλιστα, ότι μερικές εβδομάδες πριν ξεσπάσουν οι πλημμύρες στη χώρα, το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus ανακοίνωσε ότι το καλοκαίρι του 2023 αποτέλεσε ίσως τη θερμότερη σεζόν στην ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας, με μέση παγκόσμια θερμοκρασία τους 16,77 βαθμούς Κελσίου.
Οι πλημμύρες συνδέονται και με την ταχύτητα
Αλλά δεν είναι μόνο θέμα μέσης θερμοκρασίας, είναι και θέμα ταχύτητας στη μετακίνηση των εναέριων μαζών.
Και εξηγούμαι: οι όλο και υψηλότερες θερμοκρασίες στον Αρκτικό Κύκλο επιβραδύνουν την κίνηση των κυκλώνων και άλλων mega-ανέμων, το οποίο συνεπάγεται πως τα ψυχρά όσο και τα θερμά ρεύματα παραμένουν ακινητοποιημένα πάνω από τις περιοχές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Άρα, τα φαινόμενα μετακινούνται αισθητά πιο αργά σε σχέση με παλαιότερα, και το επακόλουθο συγκεκριμένα για τις καταιγίδες είναι ότι αυξάνουν δραματικά τον όγκο νερού που αποδεσμεύουν σε μια συγκεκριμένη ζώνη, προτού να πάνε στην επόμενη.
Αυτό είναι με δύο λόγια το συμπέρασμα μιας πρόσφατης έρευνας που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Geophysical Research Letters, υπό την αιγίδα του Met Office του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα υψηλής ανάλυσης υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποιήθηκαν έδειξαν ότι οι αργοκίνητες καταιγίδες θα γίνει ένα φαινόμενο 14 φορές συχνότερο (σε παγκόσμια κλίμακα) μέχρι το τέλος του αιώνα, επιφέροντας περισσότερες πλημμύρες.
Όπως αποδεικνύεται για ακόμη μια φορά, στο περιβάλλον όλα είναι μια τεράστια αλυσίδα. Μόνο που πλέον, όπως και να το δεις, κοντεύει να μας πνίξει.
