Γιατί όλο και περισσότερες ορεινές λίμνες γίνονται πράσινες
- 21 ΝΟΕ 2023
Τα Πυρηναία Όρη αποτελούν μια από τις υψηλότερες οροσειρές της Ευρώπης και εκτείνονται σε μήκος 480 χιλιομέτρων περίπου, από τον Βισκαϊκό κόλπο μέχρι τη Μεσόγειο Θάλασσα, αποτελώντας φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Ισπανία και τη Γαλλία. Αποτελούν πόλο έλξης για εκατομμύρια λάτρεις του χειμερινού τουρισμού και διαθέτουν σε όλη την επιφάνειά τους περισσότερες από 2.500 ορεινές λίμνες, οι οποίες φιλοξενούν εκατομμύρια ζωές. Ωστόσο τελευταία, κάτι πάει στραβά.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες που ελέγχουν τη βιοποικιλότητα της περιοχής σε πρόσφατη έρευνά τους, οι ορεινές λίμνες που βρίσκονται ανατολικά των Πυρηναίων, στο Μπεάρν της Γαλλίας, έχουν αποκτήσει χρώμα πράσινο. Με τα χρόνια, πολλές από αυτές τις λίμνες έχουν αλλάξει χρώμα, χάνοντας δηλαδή τη διαύγεια και το μπλε που όλοι περιμένουμε από μια ορεινή λίμνη, ενώ άλλες έχουν αρχίσει να παίρνουν μια πρασινωπή απόχρωση ή ακόμη και ένα έντονο πράσινο, ιδιαίτερα στο τέλος του καλοκαιριού.
Δεν πρόκειται για ένα σπάνιο, τοπικό φαινόμενο, αλλά για ένα γεγονός μεγάλης κλίμακας που θα εξαπλωθεί τα επόμενα χρόνια και συναντάται σε μικρότερο βαθμό και στα Καταλανικά Πυρηναία, αλλά και στις Άλπεις και ακόμη και στα Βραχώδη Όρη του Καναδά, όπου έχει παρατηρηθεί σαφής αύξηση των φυκών. Παρακάτω θα βρεις τις τέσσερις αιτίες για τις οποίες όλο και περισσότερες ορεινές λίμνες σε όλον τον κόσμο αλλάζουν χρώμα.
Περισσότερα ψάρια και φύκια, λιγότερα καρκινοειδή
Η παρουσία των ψαριών στις λίμνες συμβάλλει στο φαινόμενο και η εξάλειψή τους από ορισμένες λίμνες οδήγησε σε μια γαλαζωπή απόχρωση. Η λέξη μπορεί να ακούγεται προσβλητική, αλλά για τους επιστήμονες είναι πέρα για πέρα λογική. Πρέπει να επισημανθεί ότι η παρουσία ψαριών στις ορεινές λίμνες δεν είναι φυσική: είναι το αποτέλεσμα της εκτροφής ψαριών που πραγματοποιείται για την προώθηση της ερασιτεχνικής αλιείας.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς που λειτουργούν, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι τα είδη που υπάρχουν στις κοινότητες των ορεινών λιμνών αποτελούν ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα, με έναν συγκεχυμένο αριθμό αλληλεπιδράσεων. Η εξαφάνιση ενός είδους ή μιας ομάδας ειδών από ένα υδάτινο σύστημα μπορεί να οδηγήσει σε ριζικές αλλαγές του συνολικού οικοσυστήματος (στην προκειμένη περίπτωση, μιας ορεινής λίμνης).
Στις λίμνες των Πυρηναίων που μελετήθηκαν, για παράδειγμα, παρατηρήθηκε ότι τα καρκινοειδή ψάρια ήταν πολύ λιγότερα ή ακόμη και ανύπαρκτα παρουσία άλλων ψαριών. Τα ψάρια αυτά φιλτράρουν το νερό για να προσλάβουν την τροφή τους, η οποία αποτελείται ουσιαστικά από φύκια. Άρα όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, ελλείψει αυτών, τα φύκια πολλαπλασιάζονται.
Εντομοκτόνα που σκοτώνουν καρκινοειδή
Η απουσία ή η απότομη μείωση των καρκινοειδών οφείλεται επίσης στη ρύπανση. Εντομοκτόνα που είτε χρησιμοποιούνται στα ζώα για την προστασία τους από τα τσιμπήματα των εντόμων είτε υπάρχουν σε εντομοαπωθητικά που χρησιμοποιούν οι τουρίστες, κάνουν συνήθως τη ζημιά. Οι ερευνητές στα Πυρηναία έχουν εντοπίσει πολλά ακόμη χημικά μόρια στο νερό μιας λίμνης.
Η σωρευτική τοξικότητα όλων των ρύπων που εκπέμπονται από τον άνθρωπο σε αυτά τα περιβάλλοντα παραμένει ακόμη ένα μυστήριο για τους επιστήμονες, ωστόσο δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης σε μια σειρά από αλλαγές. Η αύξηση της ρύπανσης βοηθά την εξαφάνιση των καρκινοειδών ψαριών και επομένως τον πολλαπλασιασμό των φυκών.
Κτηνοτροφικά απόβλητα, θρεπτικά συστατικά για τα φύκια
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ρύποι μπορεί να προέρχονται από τα ζώα, τα οποία υποβάλλονται σε θεραπεία κατά των τσιμπημάτων εντόμων με κτηνιατρικές θεραπείες που περιέχουν δελταμεθρίνη ή περμεθρίνη. Τα εντομοκτόνα αυτά, που εφαρμόζονται στο δέρμα τους, διεισδύουν στην κυκλοφορία του αίματος του ζώου πριν αποβληθούν με τα ούρα και τα κόπρανα.
Το ενεργό μόριο παραμένει σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτο και εισέρχεται στο νερό, παρόλο που είναι εξαιρετικά τοξικό για τα καρκινοειδή στις ορεινές λίμνες. Όπως είδαμε προηγουμένως, σκοτώνοντας τα καρκινοειδή, αυτά τα εντομοκτόνα μεταβάλλουν βαθιά το υδάτινο τροφικό πλέγμα.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Τα φύκια χρειάζονται επίσης θρεπτικά συστατικά για να αναπτυχθούν. Τα βοοειδή μπορούν να τους τα παρέχουν πίνοντας από λίμνες πριν ουρήσουν και αφοδεύσουν στο νερό: αυτές οι απορρίψεις περιέχουν υψηλή συγκέντρωση θρεπτικών συστατικών για τα φύκια.
Κλιματική αλλαγή
Τέλος, τα φύκια λατρεύουν τη ζέστη: πολλαπλασιάζονται με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ιδίως όταν η θερμοκρασία του νερού υπερβαίνει τους 20°C. Η άνοδος της θερμοκρασίας που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή έρχεται επομένως να προστεθεί στους άλλους παράγοντες. Το 2022, η θερμοκρασία της λίμνης Λουρς, στην περιοχή Μπεάρν της Γαλλίας, έφτασε πάνω από τους 25°C σε υψόμετρο σχεδόν 1.800 μέτρων, κάτι που αποτελεί πραγματική ευλογία για τα φύκια.
Και γιατί είναι κακό να πρασινίζουν οι λίμνες;
Το πιο σημαντικό είναι να κατανοήσουμε ότι όλοι οι παράγοντες αυτοί, δρουν σε συνέργεια: σκοτώνουμε τα καρκινοειδή με την εισαγωγή ψαριών, ρυπαίνουμε με την επεξεργασία των ζώων και στη συνέχεια, όταν τα ορεινά υδάτινα οικοσυστήματα έχουν αποδυναμωθεί, συμβάλλουμε με τις δραστηριότητές μας στην αύξηση της θερμοκρασίας των λιμνών: τα φύκια βρίσκουν τότε τις ιδανικές συνθήκες για ανάπτυξη. Ορισμένα από αυτά τα φύκη ωστόσο είναι τοξικά και συνεπώς αποτελούν κίνδυνο για την υγεία.
Έτσι, οι λίμνες μετατρέπονται από μπλε σε πρασινωπές και από πρασινωπές σε έντονο πράσινο και στην ουσία δεν υπάρχει κανένα μυστήριο σε αυτό: το χρώμα τους απλά αποκαλύπτει τι προκαλούμε στις ορεινές λίμνες μας, στους υδάτινους πόρους μας, στην άγρια ζωή, στα ζώα και στους εαυτούς μας.
