Γιατί το ανθρώπινο είδος έχει σταματήσει να εξελίσσεται

Επειδή δεν ξέρω πώς την έχεις στο μυαλό σου την ανθρώπινη εξέλιξη, θα χρειαστεί να δώσω έναν επίσημο ορισμό. Η εξέλιξη λοιπόν, δεν αφορά την επιβίωση ή την αναπαραγωγή του πιο ικανού. Ακόμα κι αν η φύση είναι λιγότερο πιθανό να μας δολοφονήσει από ό,τι ήταν πριν 100 χρόνια «πρέπει να βρούμε συντρόφους και να μεγαλώσουμε παιδιά. Επομένως η σεξουαλική επιλογή παίζει πλέον μεγαλύτερο ρόλο στην εξέλιξή μας.

Και αν η φύση δεν ελέγχει πλέον την εξέλιξή μας, το αφύσικο περιβάλλον που δημιουργήσαμε (βλ πολιτισμός, τεχνολογία, πόλεις) παράγει νέες επιλεκτικές πιέσεις που είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που αντιμετωπίσαμε στην εποχή των παγετώνων. Δεν είμαστε καλά προσαρμοσμένοι σε αυτόν τον σύγχρονο κόσμο. Άρα θα πρέπει να προσαρμοστούμε».

Πόσο αλλάξαμε σαν είδος

Μεταξύ των πάρα πολλών που συνέβησαν στην εξέλιξη του ανθρώπου ήταν πως από την τετραποδική στάση για τις μετακινήσεις μας, στηριχθήκαμε στα δυο πόδια, τα οποία στη συνέχεια της «φάσης» μεγάλωσαν σε μέγεθος και έγιναν πιο τοξωτά -για να βελτιωθεί η στήριξη και η σταθερότητα.

Το μέγεθος του εγκεφάλου μεγάλωσε και μαζί το μέτωπο και η ευφυΐα, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και περίπλοκων διαδικασιών σκέψης. Χάσαμε τη γούνα μας ώστε να προσαρμοστούμε στα θερμότερα κλίματα και φυσικά αλλάξαμε τη διατροφή μας -που παλαιότερα είχε κυρίως κρέας. Έτσι άλλαξαν τα σαγόνια και τα δόντια μας (μίκρυναν).

Σε ό,τι αφορά τις πιο πρόσφατες αλλαγές, οι πόνοι σε αυχένα, πλάτη και μέση θυμίζουν πως κατασκευαστικά το σώμα μας δεν ήταν προορισμένο να κάθεται όλη την ημέρα. Επίσης, η δυσανεξία στα γαλακτοκομικά ή τα δημητριακά προκύπτει από την απουσία τους από τη διατροφή των προγόνων. Άρα ο οργανισμός μας μαθαίνει τώρα πώς να τα αφομοιώνει.

Οι προηγούμενοι δεν ζούσαν επίσης, κατά εκατομμύρια σε περιορισμένης έκτασης περιοχές που δημιουργούν συνθήκες εξάπλωσης ασθενειών. Το κάνουμε εμείς, και μάλλον έχεις πολύ πρόχειρο τι συνέβη το 2021. Η πανδημία έγινε και ένα πρώτο βήμα της εξέλιξης μας, ως προς τη βελτίωση της αντοχής μας στις ασθένειες.

Δηλαδή, θα έλεγες πως συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε ως είδος. Όχι ακριβώς.

Γιατί δεν αλλάζει πια το σώμα μας

Είναι αλήθεια ότι το πώς ζει ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει καμία σχέση με το πώς ζούσε το 1800, από το πώς φτιάχνουμε το φαγητό μας, πώς κάνουμε τις μετακινήσεις, στο θέμα της ενέργειας και της ιατρικής.

Η εμφάνιση εμβολίων, αντιβιοτικών, αντιικών φαρμάκων και η καθιέρωση συνηθειών καλύτερης υγιεινής έχουν μειώσει δραματικά τις φυσιολογικές απειλές.

Προφανώς και απολαμβάνουμε πολύ πιο ασφαλή προσφορά τροφίμων, από ό,τι πριν από εκατό χρόνια, με ένα ερωτηματικό δίπλα στα επεξεργασμένα φαγητά που προέκυψαν για να μάς διευκολύνουν και πλέον συνδέονται με πλήθος προβλημάτων υγείας.

Εν πάση περιπτώσει, ζούμε σε μια εποχή όπου η πολιτιστική εξέλιξη είναι πάρα πολύ γρήγορη, με τη βιολογική μας εξέλιξη να δυσκολεύεται να πάει παρακάτω. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί αλλάζουν συνεχώς όλα γύρω μας, αλλά δεν αλλάζει το σώμα μας;

Ο βιολόγος εξελικτικής ανάπτυξης, Sean B Carroll απάντησε σε όλες αυτές τις ερωτήσεις, μετά την πρόσκληση που δέχθηκε από το Big Think. Εν ολίγοις, αμφισβητεί την πρόταση πως ο ανθρώπινος πολιτισμός δρα ως επιλεκτική δύναμη στην εξέλιξη του είδους μας και ότι την επιταχύνει.

«Στο επίκεντρο όλων των αλλαγών που άλλαξαν τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου είναι και η βιολογία, καθώς ανακάλυψε πάρα πολλά ως προς το πώς λειτουργεί η φύση. Αυτή η γνώση έγινε δύναμη. «Δεν γνωρίζαμε για τους ιούς και τα βακτήρια έως πριν 150 χρόνια. Δεν ξέραμε πώς να τα διαχειριστούμε έως πριν 70 με 75 χρόνια».

Το 19ο αιώνα ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού είχε φυματίωση. Τη σήμερον ημέρα, αναρωτιόμαστε πού πήγε. To ‘60 υπήρχε έκρηξη ερυθράς, ασθένεια για την οποία δεν ακούμε πια. Είναι το R στα εμβόλια MMR (measles -ιλαρά- mumps -παρωτίτιδα- και R -rubella). H ανεμοβλογιά σκότωσε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους όχι μόνο έχει ελεγχθεί, αλλά έχει εξαφανιστεί από τον πλανήτη.

Έχουμε περιορίσει την ευαλωτότητά μας απέναντι στα φυσικά φαινόμενα που μπορούν να επηρεάσουν την επάρκεια της τροφής και του νερού, τις μολυσματικές ασθένειες που προκύπτουν, τα άγρια ζώα κλπ».

Τα εμβόλια, τα αντιιικά και η καλύτερη υγιεινή έχουν μειώσει αισθητά τις απειλές κατά της ζωής μας. Βοήθησε και η τεράστια πρόοδος της αγροτικής ζωής, σε επίπεδο βελτίωσης των σπόρων, της καλλιέργειας και των μεθόδων που απομακρύνονται όσα την απειλούν. Επίσης, ξέρουμε πολλά περισσότερα για το πότε οι τροφές είναι κατάλληλες προς κατανάλωση. Όλα λοιπόν, εξελίσσονται.

«Συχνά με ρωτούν αν το είδος μας εξακολουθεί να εξελίσσεται» λέει ο Carroll πριν ομολογήσει ότι δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα.

«Αν πάτε 60.000 χρόνια πίσω στο χρόνο, όταν η ανθρωπότητα έφυγε από την Αφρική για την πρώτη μετανάστευση των Homo sapiens και τελικά, την εγκατάσταση και στις πέντε ηπείρους. Αν κάθε πληθυσμός έμενε απομονωμένος, δεν διέσχισε τις θάλασσες και τα εδάφη θα είχαμε πληθυσμούς σε διαφορετικά μέρη που δεν θα μοιράζονταν γονίδια και πολιτισμό.

Τότε θα υπήρχε η βασική προϋπόθεση της εξέλιξης: η απομόνωση. Το γεγονός ότι τώρα είμαστε τόσο συνδεδεμένοι σε επίπεδο γονιδίων και πολιτισμών σε όλον τον κόσμο ‘δουλεύει’ εναντίον της όποιας βιολογικής εξέλιξης μπορεί να συμβαίνει, δεδομένου του πόσο έχουν αλλάξει η παροχή τροφής και οι σχέσεις μας με τις μολυσματικές ασθένειες.

Σε συγκεκριμένους πληθυσμούς ανθρώπων μπορείτε να δείτε πως εξειδικεύονται στα διαφορετικά υψόμετρα ή σε συγκεκριμένα γεωγραφικά πλάτη, υπό την έννοια της ποσότητας ηλιακού φωτός που δέχονται. Οι Βορειοευρωπαίοι και οι Αφρικανοί του Ισημερινού έχουν διαφορετική εμφάνιση, εξαιτίας της προσαρμογής τους στις τοπικές συνθήκες.

Αυτά όμως, δεν είναι βασικά στοιχεία της ειδοπλασίας. Ανατομικά και φυσιολογικά δεν πιστεύω λοιπόν, πως έχουμε εξελιχθεί ιδιαίτερα. Η βιολογία δεν εξελίσσεται όσο γρήγορα εξελίσσεται ο πολιτισμός».

Έδωσε και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

«Υπάρχουν πολλά mismatches, όπως για παράδειγμα η φυσιολογία μας που ήταν ‘συνδεδεμένη’ με την αναζήτηση διαφορετικών θρεπτικών συστατικών τα οποία ενδεχομένως βρίσκονταν δύσκολα την εποχή των κυνηγών».

Το σώμα μας μάθαινε πώς να προσαρμόζεται στην τοξοβολία ή/και το ψάρεμα ή/και της συγκέντρωσης λαχανικών και φρούτων ή όποιας άλλης μεθόδου εξασφάλιζε το φαγητό και άρα την επιβίωση. Τώρα πάμε στο σούπερ μάρκετ. Μοιραία η διατροφή μας έχει αλλάξει πάρα πολύ από αυτή που ήταν πριν 10.000 χρόνια. Και αυτό φαίνεται σε διάφορα σύνδρομα της ανθρωπότητας».

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ