Γιατί το μυαλό μας χρειάζεται χρόνο να προσαρμοστεί μετά την καραντίνα

Οι πρακτικές του social distancing φαίνεται ότι έσωσαν παγκοσμίως εκατομμύρια ζωές. Είχαν όμως σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία ανθρώπων από όλον τον κόσμο. Σε μία έρευνα, το 36% των ενηλίκων στις ΗΠΑ  δήλωσαν ότι ένιωσαν «σημαντική μοναξιά» κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τα ποσοστά μάλιστα για τους νέους ενήλικες εκτοξεύονταν στο 61%.

Το άνοιγμα της αγοράς θα μπορούσε, αν η ανθρώπινη ψυχοσύνθεση δεν ήταν τόσο περίπλοκη, να ήταν η αυτόματη λύση. Για πολλούς όμως εκεί έξω, η ιδέα να κοινωνικοποιηθούν και να πιάσουν το small talk σε μία κοινωνική περίσταση μοιάζει τρομακτική. Αν νιώθεις και εσύ το ίδιο, σίγουρα δεν είσαι ο μόνος. Πιθανόν δε να είσαι και μέλος μίας πλειοψηφίας.

Η ανάγκη να επικοινωνούμε

Οι νευροεπιστήμονες θεωρούν ότι η διατήρηση των κοινωνικών επαφών είναι κρίσιμη για την ίδια την επιβίωσή μας. Χρησιμοποιούν μάλιστα τον όρο κοινωνική ομοιόσταση προκειμένου να δηλώσουν τη σωστή ισορροπία των κοινωνικών δεσμών. Όταν οι επαφές είναι λίγες, δεν μπορούμε να απολαύσουμε τα προνόμιά της. Όταν είναι πάρα πολλές, μπορούμε να μπούμε σε λογικές ανταγωνισμού. Γι’αυτό και υπάρχει μία λειτουργία στον εγκέφαλό μας που λειτουργεί κάπως ως κοινωνικός θερμοστάτης.

Δεν μπορούμε πάντως ακριβώς να μελετήσουμε ανθρώπους που περνούν κοινωνική απομόνωση. Οι επιστήμονες συνήθως στρέφονται ως γνωστόν σε ζώα που και αυτά έχουν παρόμοιες ανάγκες κοινωνικοποίησης. Ξέρουμε σίγουρα ότι ένα βασικό και συχνότατο αποτέλεσμα της κοινωνικής απομόνωσης είναι το άγχος και το στρες.

Σε πολλές τέτοιου τύπου έρευνες, οι επιστήμονες απομακρύνουν ζώα από τα κλουβιά τους και τους συντρόφους τους. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένα επίπεδα άγχους. Οι έρευνες στα ζώα συμπληρώνονται και από όσα γνωρίζουμε για τους ίδιους τους ανθρώπους. Υπολογίζεται από έρευνες ότι όσοι έχουν μικρότερους κοινωνικούς κύκλους είναι ευκολότερο να αναπτύξουν αγχώδεις διαταραχές.

Την ίδια στιγμή οφείλουμε να τονίσουμε ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι πλήρως προσαρμοστικό στις συνθήκες. Πολλές από τις έρευνες που αναφέραμε παραπάνω έχουν αποδείξει την ύπαρξη ενός πράγματος που ονομάζεται κοινωνική μνήμη και στο οποίο μπορούν να υπάρξουν επιπτώσεις ακόμα και από μία σύντομη και παροδική απομόνωση.

To άγχος αυτό θα είναι παροδικό

To θετικό σε όλη αυτή τη συζήτηση είναι ότι οι περισσότεροι ειδικοί τονίζουν ότι συνήθως απλά και μόνο η επιστροφή στην κοινωνική ζωή μπορεί να διορθώσει τις όποιες βλάβες προκαλούνται από την απομόνωση.

Έρευνες που έχουν γίνει σε ποντικούς και αρουραίους μας δείχνουν ότι τα ζώα αυτά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ένα μέρος του κύκλου τους αμέσως μετά από μία βραχυπρόθεσμη απομόνωση. Ωστόσο, σύντομα ανακτούν τη μνήμη τους χάρη στην επανακοινωνικοποίηση. Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβαίνει για τους ανθρώπους που αποκτούν και πάλι κοινωνικές επαφές μετά από πολύμηνα lockdown. Υπάρχει και μία έρευνα από τη Σκωτία που δείχνει ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19 πολλοί είχαν κάποιο είδους επιρροή στη γνωσιακή τους κατάσταση η οποία όμως ξεπεράστηκε όταν άρθηκαν οι περιορισμοί.

Σε κάθε περίπτωση πάντως οι έρευνες σε ανθρώπους είναι λίγες και υπάρχει πιθανότητα κάποια από τα πορίσματα που γίνονται σε ζώα να μην είναι αρκούντως αντιπροσωπευτικά. Μπορούμε πάντως να κρατήσουμε δύο πράγματα. Το κοινωνικό άγχος αμέσως μετά το lockdown είναι απόλυτα λογικό να υπάρχει. Δεύτερον, τα περισσότερα από όσα ξέρουμε μέχρι τώρα μας δείχνουν ότι σύντομα, όσο θα παίρνουμε τις ζωές μας πίσω, αυτό το άγχος θα ελαττώνεται μέχρι τελικά να εξαφανιστεί.