Γιατί το χασμουρητό είναι κολλητικό

Σε περιπτώσεις συζητήσεων μπορεί να εκληφθεί ως κίνηση αγένειας και πλήξης, είναι επίσης γνωστό ότι μπορεί να μαρτυρά κούραση και εξάντληση, αλλά πολύ σπάνια αναγνωρίζουμε στο χασμουρητό το γεγονός ότι αποτελεί ουσιαστικά το φυσικό ναρκωτικό του εγκεφάλου: αυτή η μεγάλη ανάσα οξυγόνου που λαμβάνει μεμιάς ο εγκέφαλος αυξάνει και κορυφώνει τον καρδιακό παλμό για 10-15 δευτερόλεπτα (κάτι ανάλογο με την αντίδραση που προκαλεί η καφεΐνη), επαναφέρει τη θερμοκρασία στα επιθυμητά επίπεδα και προσφέρει ένα μικρό μούδιασμα χαλάρωσης.

Ενώ, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι τρομερά εθιστικό και μεταδοτικό.

Αλλά και διαρκώς ανοιχτό στις επιστημονικές ερμηνείες. Όπως είχε δηλώσει στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ο πρωτεργάτης στη μελέτη του χασμουρητού νευροεπιστήμονας Robert Provine, πρόκειται για τη «λιγότερο κατανοητή κοινή ανθρώπινη συμπεριφορά», πράγμα που επιβεβαιώνεται σταθερά έκτοτε με κάθε νέα έρευνα που άλλοτε συμπληρώνει και αναιρεί την προηγούμενη. Για παράδειγμα, πλέον θεωρείται αναληθές ότι το χασμουρητό εκδηλώνεται για να αναπληρώσει τα επίπεδα οξυγόνου στον εγκέφαλο, είτε ότι σχετίζεται καθ’ οποιοδήποτε τρόπο με το αναπνευστικό σύστημα, όπως έλεγαν παλιότερα.

Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο, όταν επικεντρωνόμαστε στο μεταδοτικό χασμουρητό: μια αντίδραση μίμησης η οποία απαντάται και στους χιμπατζήδες αλλά και τους οικόσιτους σκύλους(!), πέρα από τους ανθρώπινους οργανισμούς.

Σε αντίθεση με το αυθόρμητο χασμουρητό, εκείνο εμφανίζεται όχι από τη γέννηση του οργανισμού, αλλά από την πρώιμη παιδική ηλικία και έπειτα, κάτι το οποίο ενισχύει τη σύνδεσή του με τις κοινωνικές διεργασίες και την ικανότητα της ενσυναίσθησης. Και όχι τυχαία, δεν είναι το ίδιο επιρρεπείς όλοι οι άνθρωποι σε αυτό.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν «κολλάμε» χασμουρητό

Ένας βασικός τρόπος κατανόησης και εξερεύνησης των ανακλαστικών ανθρώπινων συμπεριφορών από τους επιστήμονες είναι μέσα από το αποτύπωμα που αφήνουν στους νευρώνες του εγκεφάλου.

Όπως έδειξε έρευνα που διεξήγαγε ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, το σημείο το οποίο κατά βάση διεγείρεται όταν εκδηλώνεται το μεταδοτικό χασμουρητό είναι ίδιο με εκείνο που καθορίζει μια σειρά από κλινικές παθήσεις όπως η επιληψία, η άνοια, ο αυτισμός και το σύνδρομο Tourette – είναι ο πρωτογενής κινητικός φλοιός που είναι υπεύθυνος για την παραγωγή μηνυμάτων σε σχέση με την εκτέλεση κινήσεων μέσω σύσπασης και χαλάρωσης μυών.

Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Current Biology διαχώρισε τους συμμετέχοντες σε δύο μεγάλες ομάδες: ενώ όλοι θα καλούνταν να παρακολουθήσουν βίντεο με ανθρώπους να χασμουριούνται, η μία ομάδα είχε το δικαίωμα να χασμουρηθεί ενώ η άλλη όχι. Παράλληλα, σε διαδοχικά τεστ, τα άτομα θα δέχονταν διακρανιακή μαγνητική διέγερση (TMS) στο σημείο του κινητικού φλοιού.

Όπως φάνηκε, «η ακατάσχετη επιθυμία για χασμουρητό εντείνεται, όταν προσπαθήσεις να την εμποδίσεις», επεσήμανε η καθηγήτρια Georgina Jackson, ενώ «η επιθυμία αυτή εξαρτάται ξεκάθαρα από τη λειτουργία του πρωτεύοντος κινητικού φλοιού», αφού με τη διέγερση αυξανόταν και η όρεξη για χασμουρητό.

Από τη συσχέτιση αυτή, οι επιστήμονες άνοιξαν ακόμη έναν δρόμο για τη διαχείριση των κλινικών ασθενειών που αναφέραμε, ενώ παλιότερες έρευνες έχουν δείξει ακόμη ένα σημείο που διεγείρεται όταν απαντάμε στο χασμουρητό του συνομιλητή μας: τους καθρεπτικούς νευρώνες και κατ’ επέκταση τη σχέση της συμπεριφοράς με την ενσυναίσθηση, που είναι και η επικρατέστερη σήμερα.

Μια κοινωνική αντίδραση

Από τη δεκαετία του ’90 και τον καθηγητή Giacomo Rizzolatti γνωρίζουμε ότι οι καθρεπτικοί (ή κατοπτρικοί) νευρώνες ενεργοποιούνται όποτε παρατηρεί το άτομο κάποιο άλλο να εκτελεί μια ενέργεια, ενισχύοντας τη μάθηση μέσω της μίμησης, τη γλωσσική ανάπτυξη αλλά και την ενσυναίσθηση. Το μεταδοτικό χασμουρητό είναι μάλλον ο πιο εύκολος τρόπος να καταλάβουμε τη λειτουργία τους, στην οποία είναι αδύνατο να αντισταθούμε.

Την κοινωνική-ψυχολογική ερμηνεία της συμπεριφοράς ενισχύει και το γεγονός ότι το χασμουρητό αυτό εκδηλώνεται εντονότερα μεταξύ φίλων και μελών της ίδιας οικογένειας, υπό την έννοια ότι τείνουμε να αναπαράγουμε συμπεριφορές από τους οικείους μας, όπως υποστήριξε έρευνα του 2020.

Για να το πάμε ένα βήμα παρακάτω, ίσως αυτή η κοινωνική συνήθεια έχει τις ρίζες της στις ανάγκες του είδους μας από την εποχή των σπηλαίων. Τότε που οι άνθρωποι κάθονταν καταγής γύρω από τη φωτιά, προφυλαγμένοι από τα αρπακτικά, και το χασμουρητό θα μπορούσε να είναι ένα βιολογικό μήνυμα προς τα υπόλοιπα μέλη της φαμίλιας, ότι «δεν διατρέχουμε κίνδυνο, μπορούμε να χαλαρώσουμε».

Δύσκολο να εξακριβωθεί ποτέ, αλλά είναι μια καλή δικαιολογία την επόμενη φορά που θα προσβληθεί κάποιος από το χασμουρητό σας.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ