Giulio Andreotti: Ο Godfather της ιταλικής πολιτικής σκηνής

Για τον Giulio Andreotti μπορεί κάποιος να πει πολλά, το πιθανότερο είναι όμως να βρει λιγότερα. Γεννήθηκε στη Ρώμη στις 14 Ιανουαρίου 1919. Ήταν μόλις τριών χρονών, όταν ο Mussolini έγινε Πρωθυπουργός, και μόλις δέκα, όταν επιτέθηκε με ένα κηροπήγιο σε ένα άλλο παπαδοπαίδι της ενορίας του που τον κορόιδευε – η μόνη κατά μέτωπο επίθεση που πραγματοποίησε με τα ίδια του τα χέρια στη διάρκεια της 94χρονης ζωής του.

Μέσα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σπούδασε και αποφοίτησε από τη Νομική της Ρώμης με το υπέρτατο «110άρι». Στη διάρκεια των σπουδών του, έγινε μέλος μιας φοιτητικής ρωμαιοκαθολικής οργάνωσης του Πανεπιστημίου Sapienza. Εκεί γνώρισε τον πολιτικό του μέντορα, Alcide De Gasperi, που τον δίδαξε την αρετή της διαμεσολάβησης και του συμβιβασμού. Από τότε άρχισε να υιοθετεί τη ρήση – φιλοσοφία του «Να βλέπεις τα πάντα, να ανέχεσαι λίγα και να διορθώνεις ένα πράγμα τη φορά». Το καμπανάκι θυμίζει Machiavelli.

Στη διάρκεια του Πολέμου, ο Andreotti ανέλαβε την αρχισυνταξία του περιοδικού της οργάνωσης, αντικατέστησε τον Aldo Moro στην προεδρία, ενώ έγραφε ταυτόχρονα σε φασιστικές και αντιστασιακές εκδόσεις. Η «διπλομετωπική» κίνησή του δεν τον εμπόδισε από το να συντάξει από κοινού με άλλους ρωμαιοκαθολικούς πολιτικούς μία χάρτα με κινήσεις και σχεδιασμούς ανάκαμψης της οικονομικής πολιτικής της μεταπολιτικής Ιταλίας. Έτσι, έγινε μέλος του Συμβουλίου του νεόδμητου και παράνομου τότε κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών (DC).

Όταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έφτασε στο τέλος του, για να προλάβει ένα οποιοδήποτε μεταπολεμικό χάος που ενδεχομένως θα οδηγούσε σε έναν εμφύλιο που το ιταλικό έθνος θα διασπαζόταν μια για πάντα, ο De Gasperi ξεκίνησε συζητήσεις με τα υπόλοιπα κόμματα της ιταλικής πολιτικής σκηνής, προκειμένου να διαμορφώσουν το νέο δημοκρατικό τοπίο.

Θα έλεγε κανείς πως ο Andreotti ήταν ένας στρατιώτης του κόμματος – της Ιταλίας, μόνο οι Ιταλοί μπορούν να το απαντήσουν. Διεκπεραίωνε αποτελεσματικά τις δύσκολες υποθέσεις των Χριστιανοδημοκρατών, ανεξάρτητα από το αν αυτές ανήκαν στο πεδίο ενδιαφέροντος ή και γνώσεών του. Ο Andreotti συμμετείχε στην ομάδα συγγραφής του νέου Συντάγματος της χώρας, στο Πρωθυπουργικό Συμβούλιο, έγινε γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου και μέλος της πολιτιστικής επιτροπής χορήγησης δανείων σε κινηματογραφικές παραγωγές.

Ήταν η περίοδος της δόξας του Ιταλικού Νεορεαλισμού. Οι ταινίες του κινηματογραφικού κύματος απεικόνιζαν τα τραύματα της μεταπολεμικής Ιταλίας στις λαϊκές συνοικίες της Ρώμης. Τα σενάρια ψυχογραφούσαν τις δυσκολίες, τα διλήμματα και την απόγνωση των κατοίκων που προσπαθούσαν να ορθοποδήσουν, με τις ερμηνείες ερασιτεχνών.

Εξαιτίας του Andreotti, το κράτος σταμάτησε να χρηματοδοτεί σκηνοθέτες όπως οι De Sica, Rosselini και Visconti, και ξεκίνησε μια περίοδος λογοκρισίας των σεναρίων τους που οδήγησε στην «εξαφάνιση» του κύματος. Η ιταλική κινηματογραφική βιομηχανία έστρεψε την προσοχή της σε ξεκαρδιστικές κωμωδίες και ιστορικά δράματα αλά αμερικάνα. Οι αποφάσεις του Andreotti τού έδωσαν τη θέση του Προέδρου της Διοργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων της Ρώμης (1960) και του άνοιξαν τον δρόμο των εννιά Υπουργείων.

Όταν τον ρωτούσαν για το επάγγελμά του, εκείνος απαντούσε δημοσιογράφος. Ποτέ Υπουργός, ποτέ Πρωθυπουργός, αν και τα εννιά Υπουργεία που ανέλαβε μέχρι το τέλος της πολιτικής του καριέρας σε πάνω από δεκαπέντε κυβερνήσεις θα του επέτρεπαν να δηλώσει κάτι τέτοιο.

Τα πλοκάμια του απλώθηκαν σε κάθε σκέλος της πολιτικής ζωής της χώρας. Οι απανωτές καταρρεύσεις των κυβερνητικών συμμαχιών που οδηγούσαν σε ανασχηματισμούς και περιοδικά σε νέες εκλογές δεν επηρέασαν τους υπουργικούς θώκους του Andreotti, παρά μόνο στους πρωθυπουργικούς. Άλλωστε, όλοι οι πρωθυπουργοί ήταν Χριστιανοδημοκράτες μέχρι το 1981.

Εκλεγμένος τρεις φορές, διετέλεσε Πρωθυπουργός σε επτά κυβερνήσεις της Ιταλικής Δημοκρατίας. Εκλέχθηκε το 1972, στα μέσα μιας περιόδου που η Ιταλία μαστιζόταν από τρομοκρατικές επιθέσεις ακροδεξιών και ακροαριστερών εξτρεμιστικών οργανώσεων που δημιουργούσαν συνθήκες πόλωσης στην πολιτική σκηνή της χώρας και περιστατικά σφοδρής αστυνομικής βίας (βλ. Ο τυχαίος θάνατος ενός Αναρχικού και Ο κόσμος μου του Dario Fo).

Ο Giulio Andreotti προσπάθησε να κρατήσει ένα κεντρώο προφίλ με το να ικανοποιήσει τα αιτήματα των «φατριών» στη Γερουσία και να ανακάμψει την πορεία του αντιπολιτευτικού Κομμουνιστικού Κόμματος του Enrico Berlinguer, ο οποίος οραματιζόταν ένα «ευρωκομμουνιστικό» μέτωπο που δε θα έχει σχέση με οποιαδήποτε μορφή σοβιετισμού, καθώς και μια συμβιβαστική ένωση των Χριστιανοδημοκρατών και του κόμματός του.

Η ιδέα του «Ιστορικού Συμβιβασμού» άρεσε στον Aldo Moro, Πρωθυπουργό (1974 – 76) που είδε τη συμφωνία του με το Κομμουνιστικό Κόμμα να ωθεί το συγκυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα σε παραίτηση και νέες εκλογές. O Αndreotti, όσο κι αν δεν του άρεσε η ιδέα της συγκυβέρνησης με τον Berlinguer, έγινε Πρωθυπουργός για δεύτερη φορά (1976 – 79) και υλοποίησε τον Συμβιβασμό που αποφασίστηκε. Την ημέρα που θα ζητούσε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Γερουσία, η ακροαριστερή ομάδα των Ερυθρών Ταξιαρχιών απήγαγε τον τότε αρχηγό των Χριστιανοδημοκρατών, Aldo Moro.

Την ίδια περίοδο, δολοφονήθηκε από τη μαφία (ή από τη μασονική στοά P2) ο δημοσιογράφος Mino Pecorelli, γνωστός για τους εντυπωσιακούς τίτλους των προβοκατόρικων άρθρων του και τους εκβιασμούς του σε πολιτικά πρόσωπα. Μάλιστα, υπήρχαν επαφές του Pecorelli με τον αρχηγό των Carabinieri, εξαιτίας ενός άρθρου που θα κατέστρεφε την πολιτική πορεία του Andreotti.

Πίσω στον Aldo Moro, o Andreotti δήλωσε πως δεν υπάρχει περίπτωση να διαπραγματευτεί με τρομοκράτες. Ο Moro εξοργίστηκε με τη στάση του Κόμματος και σε επιστολές του προς τον Τύπο χρησιμοποίησε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για το πρόσωπο του Andreotti. Το πτώμα του πρώην Πρωθυπουργού βρέθηκε στο πορτμπαγκάζ ενός Renault, 55 μέρες αργότερα, κοντά στον Τίβερη. Ήταν 9 Μαΐου του 1978.

Μέχρι το 1989 που επανήλθε στον πρωθυπουργικό θώκο, ο Andreotti διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Σοσιαλιστή Bettino Craxi. Η σχέση τους χαρακτηριζόταν από μεγάλη έχθρα. Οι κυβερνήσεις μπορεί να άλλαζαν, ο Andreotti όμως παρέμενε στη θέση του. Τα απανωτά πολιτικά αδιέξοδα οδήγησαν στην τρίτη θητεία του, από το 1989 έως το 1992, και στην ήττα της υποψηφιότητάς του για την Προεδρία της Δημοκρατίας, η οποία οφείλεται μερικώς στον αρχιμαφιόζο Toto Riina.

Πηγαίνοντας λίγο πιο πίσω, το 1986, είχε ξεκινήσει η δίκη Maxi, στην οποία καταδικάστηκαν 336 μέλη της Σικελικής Μαφίας. Ωστόσο, οι δικαστές της δίκης ανακάλυψαν συνδέσεις μελών της μαφίας με πολιτικούς και επιχειρηματίες. Ανάμεσά τους, ο πρώην Δήμαρχος του Παλέρμο και Γερουσιαστής Salvo Lima και ο Giulio Andreotti.

Ο Lima ήταν μέλος του στενού πολιτικού κύκλου του Andreotti. «Μεταμόρφωσε» το Παλέρμο σε μια τσιμεντούπολη και επέτρεψε τις νόμιμες δραστηριότητες της Μαφίας, η οποία τον υποστήριξε στις εκλογές. Ο Lima δολοφονήθηκε τρεις εβδομάδες πριν τις εκλογές του 1992 από τη μαφία των Corleonesi η οποία ήθελε να δείξει με αυτόν τον αιματηρό τρόπο τη δυσαρέσκειά της στους χειρισμούς της κυβέρνησης Andreotti. Δύο με τρεις μήνες αργότερα, οι δικαστές της δίκης, Giovanni Falcone και Paolo Borselino, δολοφονήθηκαν στη Σικελία, με την έκρηξη των αυτοκινήτων τους να προκαλεί μικρή σεισμική δόνηση.

Μετά την ολοκλήρωση της θητείας του, ο Giulio Andreotti κατηγορήθηκε για την εμπλοκή του στο σκάνδαλο διαφθοράς “Tangelopoli” και για τις στενές του σχέσεις με τη Σικελική Μαφία, ειδικότερα με τον αρχηγό της, τον Toto Riina, ο οποίος βρισκόταν πίσω από τη δολοφονία των δικαστών. Με την κίνησή του, ο Riina ήθελε επίσης να εμποδίσει την εκλογή του Andreotti στην Προεδρία της Δημοκρατίας.

Η αθώωση του πρώην Πρωθυπουργού και ισόβιου Γερουσιαστή σηματοδότησε το τέλος της παλιάς εποχής του ιταλικού πολιτικού συστήματος. Ωστόσο, το 2002 ο Andreotti καταδικάστηκε σε 24 χρόνια φυλάκισης ως αυτουργός της δολοφονίας Pecorelli. Σύσσωμη η Γερουσία, ο Berlusconi και το Βατικανό υποστήριξαν δημοσίως τον Andreotti που απαλλάχθηκε οριστικά από τις κατηγορίες έναν χρόνο αργότερα.

Το 2008, ο Andreotti θύμωσε με την ιδιαιτέρως λεπτή, εξαιρετικά κυνική και ελαφρώς σατιρική απεικόνισή του από τον Toni Servillo, στην ταινία του Paolo Sorrentino Il Divo (η εντυπωσιακή έναρξη της ταινίας παρακάτω είναι μια μικρή εισαγωγή στην ιταλική πολιτική). Οι Ιταλοί μπορούν να την αφουγκραστούν περισσότερο σε σχέση με εμάς ή ένα πιο παγκόσμιο κοινό. Άλλωστε, αυτοί ήταν που του πρόσαψαν τα παρατσούκλια, που γνώριζαν τη μακιαβελική προσωπικότητά του και που δημιούργησαν μια σειρά από θεωρίες συνωμοσίες για την ισχύ του στην ιταλική πολιτική σκηνή. Πέθανε στις 9 Μαϊού του 2013, σε ηλικία 94 ετών.

Η ιστορία της πολιτικής ζωής του (δε φαίνεται να είχε και κάποια άλλη) συνοψίζεται στο ευφυολόγημα του δημοσιογράφου – θρύλου Indro Montanelli: «Ο De Gasperi και ο Andreotti πήγαιναν μαζί στη λειτουργία, όλοι νόμιζαν πως και οι δύο έκαναν το ίδιο πράγμα, αλλά δεν ήταν έτσι. Στην εκκλησία, ο De Gasperi μιλούσε στον Θεό, ενώ ο Andreotti μιλούσε στον ιερέα». Γιατί οι ιερείς ψηφίζουν, ενώ ο Θεός όχι, απαντά ο Servillo στην ταινία.