Γονεϊκά δικαιώματα: Η Εριφίλη και η Ειρήνη μάχονται για τα βασικά και αυτονόητα
Ένα ομόφυλο ζευγάρι ανοίγει τη συζήτηση για τη διεκδίκηση των γονεϊκών δικαιωμάτων, αυτών που στερείται κάθε παιδί σε ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες.
- 30 ΟΚΤ 2023
«Η ισότητα στον γάμο είναι στα σχέδια της κυβέρνησης για αυτή την τετραετία. Ο χρόνος τον οποίο θα επιλέξουμε να φέρουμε αυτή τη σχετική ρύθμιση προς ψήφιση στο κοινοβούλιο προφανώς είναι μια δική μου απόφαση, όμως ισχύει στο ακέραιο όπως έχω πει προεκλογικά αλλά και μετεκλογικά. Είναι ένα ζήτημα το οποίο μέσα στην τετραετία αυτή η κυβέρνηση θα το έχει επιλύσει», είχε απαντήσει ο κ.Μητσοτάκης στην ερώτηση του News 24/7 που έθεσε η δημοσιογράφος Βίκυ Σαμαρά κατά τη διάρκεια της Συνέντευξης Τύπου στην 87η ΔΕΘ.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η κυβέρνηση θα φέρει τη ρύθμιση για τον πολιτικό γάμο ομόφυλων ζευγαριών μέχρι το καλοκαίρι χωρίς όμως να υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα. Η Νέα Δημοκρατία καλείται να πάρει ξεκάθαρη θέση αλλά υπάρχουν εσωκομματικοί διχασμοί. Όπως αναφέρει σε ρεπορτάζ της η Βίκυ Σαμαρά, μέχρι στιγμής, έχουν δημοσίως δηλώσει ότι δεν θα ψηφίσουν το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών ο κ. Βορίδης, η βουλευτής Νοτίου Τομέα Ιωάννα Γκελεστάθη, ενώ ο κ. Πλεύρης και ο Άδωνις Γεωργιάδης έχουν δείξει εμμέσως πλην σαφώς την αρνητική τους στάση. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως στην κυβέρνηση Μητσοτάκη μπορεί να το δημιουργήσει στο συγκεκριμένο ζήτημα ο Αντώνης Σαμαράς. Ο πρώην πρωθυπουργός όχι μόνο προτίθεται σύμφωνα με πληροφορίες να καταψηφίσει, αλλά εξετάζει και το ενδεχόμενο να προβεί σε αποδοκιμαστικές δηλώσεις εάν η κυβέρνηση φέρει ρύθμιση για την ισότητα στο γάμο», καταλήγει.
Εν αναμονή των κυβερνητικών αποφάσεων, η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα συνεχίζει να υφίσταται διαχωρισμούς σε βασικά γονεϊκά δικαιώματα. «Η ορατότητα είναι το 50% του δικαιώματος, το άλλο 50% είναι η κατοχύρωση», λέει η Κατερίνα Τρίμμη, Δικηγόρος ΜΑ, Τακτικό Μέλος Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Μέλος των Οικογενειών Ουράνιο Τόξο. Το σύμφωνο συμβίωσης αποκλείει τόσο τα ετερόφυλα όσο και τα ομόφυλα ζευγάρια από την υιοθεσία. Για να προχωρήσει σε μέθοδο υποβοηθούμενης παραγωγής ένα ζευγάρι γυναικών θα πρέπει να έχει λύσει το σύμφωνο ή να υπογράψει μια ψευδή δήλωση στην κλινική, όπου γίνονται συνήθως τα στραβά μάτια.
Η Εριφίλη Γιαννακοπούλου, σκηνοθέτις, λυρική τραγουδίστρια, ιδρύτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας oper(o) χρειάστηκε να υπογράψει αρκετές φορές ως Μόνη Άγαμη Γυναίκα προκειμένου να προχωρήσει η εξωσωματική γονιμοποίηση με δωρεά σπέρματος. Στην πραγματικότητα, είχε στο πλευρό της την επί δεκαετρία χρόνια σύντροφό της Ειρήνη Γεωργαλάκη, ηθοποιός και σκηνοθέτις, με την οποία έγιναν κι επίσημα σύζυγοι την ημέρα που γεννήθηκαν τα δίδυμα αγόρια τους. Το γεγονός ότι η μία κατάφερε να κρατήσει το χέρι της άλλης στη γέννηση των παιδιών τους ήταν μία τεράστια νίκη απέναντι στο σύστημα. Ως προς τα δικαιώματα της όμως απέναντι στα παιδιά, η Ειρήνη Γεωργαλάκη παραμένει μία «αόρατη» γονέας.
Στην περίπτωση ενός ομόφυλου ζευγαριού γυναικών, η μία κυοφορεί και γεννά αλλά δεν υπάρχει συγγενικός δεσμός με την έτερη μη βιολογική. Με απλά λόγια, δεν έχει κανένα γονεϊκό δικαίωμα ούτε υποχρέωση απέναντι στο παιδί. Στην περίπτωση των αντρών, που δεν υπάρχει η επιλογή της φυσικής γέννας, οι επιλογές είναι δύο: είτε ένας από τους δύο θα συνευρεθεί με μία γυναίκα είτε θα προχωρήσουν σε εξωσωματική μέθοδο – στην Ελλάδα η παρένθετη μητέρα απαγορεύεται για ομόφυλο ζευγάρι αντρών καθώς και για έναν άντρα μόνο του – είτε θα προσπαθήσουν να κάνουν τη διαδικασία στο εξωτερικό αλλά δεν θα είναι γονείς για την Ελλάδα. Στο λινκ της ILGA μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες για ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα για όλη την Ευρώπη.
«Ας φανταστούμε ότι αφαιρούνται από τους μπαμπάδες σε ετερόφυλα ζευγάρια τα δικαιώματα της γονεϊκότητας και εκεί θα τελειώσει η συζήτηση», λέει η Ειρήνη Γεωργαλάκη και συμπληρώνει η Εριφίλη Γιαννακοπούλου: «Είναι μια σειρά πραγμάτων που ούτε μπορούμε να φανταστούμε, γιατί στα αλήθεια τα παιδιά μας είναι πολύ μικρά ακόμα. Από τα πολύ απλά όπως μία κληρονομιά ή να μην μπορείς να το πας σε ένα νοσοκομείο, να ταξιδέψεις με αεροπλάνο μέχρι τα πιο ακραία, να σε σταματήσει η αστυνομία στον δρόμο και να μην είσαι ο βιολογικός γονέας. Όλο αυτό γίνεται για το δικαίωμα του παιδιού, εμείς μαζί θα είμαστε. Οικογένεια. Τα δικαιώματα του παιδιού όμως είναι αδιαμφισβήτητα και πλήττονται άμεσα. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν γιατί υπάρχει διεκδίκηση του γάμου από τα ομόφυλα ζευγάρια. Γίνεται μόνο για το ζήτημα της τεκνοθεσίας που εξαιρείται στο σύμφωνο»
«Μιλάμε για κάτι αντισυνταγματικό υπό την έννοια της προσβολής της προσωπικότητας γιατί μου στερείται ως ομόφυλος το δικαίωμα να απολαύσω πλήρως το δικαίωμα ως γονιός που έχουν άλλοι. Επίσης, παραβιάζεται η βασική αρχή της ισότητας του Συντάγματος και παραβιάζεται η αρχή της προστασίας της οικογένειας γιατί δεν αναγνωρίζεται το οικογενειακό σχήμα στις οικογενειακές δομές που έχουν επιλέξει οι ομόφυλοι ή οι τρανς άνθρωποι», τονίζει η Κατερίνα Τρίμμη. Το κομμάτι της συμβίωσης είναι τελείως διαφορετικό από αυτό των γονεϊκών και κληρονομικών δικαιωμάτων. Θα πρέπει συνεπώς να αναγνωριστεί η πράξη της υιοθεσίας ή να αναγνωριστεί ο δεύτερος μη βιολογικός γονέας ως ισότιμος.
Τις πρώτες εικόνες αλλά και τη δυνατότητα να κάνει ένα παιδί με τη σύντροφό της, η Εριφίλη Γιαννακοπούλου τις είδε στο Instagram από ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες που ζουν σε χώρες του εξωτερικού απενοχοποιημένες και ορατές. Το γεγονός ότι ο κύκλος τους είχε ήδη αρχίσει να ρωτάει για το ενδεχόμενο ενός παιδιού, τους έδωσε δύναμη και τις έκανε να πιστέψουν ότι μπορεί να συμβεί. «Σε αντίθεση με τα ετερόφυλα ζευγάρια, που όταν κάποιος θείος ή θεία πει άντε πότε θα κάνετε παιδί ακούγεται κάπως παρεμβατικό, στη δική μας την περίπτωση ήταν πολύ συγκινητικό. Να βλέπουν τη δυνατότητα σε εμάς σαν γονείς και η φόρα που μας έδωσαν να το προσπαθήσουμε», θυμάται η Ειρήνη Γεωργαλάκη.
Κινήθηκαν χωρίς να γνωρίζουν, ρωτώντας ένα ζευγάρι που είχε ήδη αποκτήσει παιδί. Στην πορεία όμως, στις κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και στα ραντεβού με τους γιατρούς, διαπίστωσαν ότι η περίπτωσή τους δεν ήταν τίποτα καινούργιο. Μόνο που όλες αυτές οι διαδικασίες φαίνεται να κινούνται ακόμα υπόγεια και κρυφά. «Αυτός είναι και ο λόγος που δίνουμε αυτή τη συνέντευξη σήμερα. Για όλες αυτές τις γυναίκες που ντρέπονται να ρωτήσουν και κινούνται μυστικά. Βρήκαμε έναν υπέροχο γιατρό, μας βοήθησε μία καταπληκτική γυναίκα που ειδικεύεται στον βελονισμό γύρω από τη γονιμότητα και γενικά είμαστε διατεθειμένες να κάνουν αυτό που έκαναν και οι άλλες γυναίκες για εμάς. Να δώσουμε πληροφορίες στα αλήθεια».
«Η εξωσωματική είναι μια διαδικασία περίπλοκη και ενοχοποιημένη. Θα έπρεπε να συζητιέται. Μιλώντας αργότερα με φίλες που έγιναν μητέρες με φυσικό τρόπο και σχετικά εύκολα, καταλαβαίνω ότι έχουμε μηδέν παιδεία του πώς δουλεύει αυτό το πράγμα και του κορμιού μας ακόμα, πέραν του να κρύβουμε τις σερβιέτες ακόμα στην κωλότσεπη και να τις δίνουμε σαν ναρκωτικά. Η διαδικασία είναι φρικτή για μία γυναίκα που μπορεί στα αλήθεια να είναι μόνη της. Δεν αρκούσε μία υπεύθυνη δήλωση ότι είμαι άγαμη μόνη γυναίκα, έπρεπε να γίνει συμβολαιογραφική πράξη, να δηλώσω ότι γνωρίζω το βάρος των αποφάσεών μου, ότι δεν είμαι μόνη στα αλήθεια στη ζωή. Ξέρεις, αν δεν έχεις μια σιγουριά μέσα σου υπάρχει ένα σύστημα που δεν λειτουργεί καθόλου καλά και μπορεί να σε ταράξει».
Για τις ίδιες, δεν υπήρξε κάποια στιγμή που να ένιωσαν ψήγμα ανασφάλειας ή ενοχής για την απόφασή τους να αποκτήσουν παιδιά. Μία ωραία ιστορία ήταν όταν στο δωμάτιο του μαιευτηρίου, μία άλλη γυναίκα ρώτησε την Εριφίλη αν η Ειρήνη είναι η αδερφή της. «Της απάντησα ότι είναι η γυναίκα μου και κατάλαβα ότι ήταν κάπως πολύ καινούργιο για εκείνη. Ένα βράδυ, σε ένα πολύ συγκινητικό γυναικείο κλίμα που πονούσαμε και οι δύο, κάναμε μια συζήτηση στο σκοτάδι κι άρχισε να με ρωτάει πράγματα, όπως πώς το κάναμε. Έβλεπες τη μετακίνηση ενός ανθρώπου που στέκεται σε ένα μάλλον συντηρητικό κομμάτι, απλώς και μόνο επειδή είδε κάτι και ήταν αληθινό. Θα μπορούσα εύκολα να έχω πει ότι είναι η αδερφή μου».
«Λες αυτό που πρέπει να ακούν τα παιδιά. Ότι είμαστε οι γονείς τους. Για να μην μπερδεύονται και για να μπορούν να υποστηρίξουν στο μέλλον τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. Κοινωνικά δεν έχουμε ζητήσει ποτέ την έγκριση κανενός γιατί δεν τη χρειαζόμαστε. Μου φαίνεται αρκετά σουρεαλιστικό τώρα που κάνουμε αυτή την κουβέντα ότι κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι τον αφορά ή ότι μπορεί να εκφέρει γνώμη στο ότι εγώ ή κάποιος άλλος άνθρωπος μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει παιδιά. Και για τη σχέση την ίδια, πώς μπορεί να έρθει ο γείτονας και να μου πει δεν μου αρέσει να είσαι με γυναίκες. Υπάρχει πολύς κόσμος με φοβερές ενοχές και ταμπού που άμεσα ή έμμεσα ρωτάει τον περίγυρο».
Το ζήτημα της γονεϊκότητας έγκειται στο κομμάτι του προνομίου και υπάρχουν συνήθως δύο μέτρα και δύο σταθμά. Αν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα, θα καταφέρεις με κάποιο τρόπο να αποκτήσεις παιδί και να απλουστεύσεις τη νομική διαδικασία. Από την καρέκλα του προνομίου όμως μιλούν και όσοι δεν έχουν τελικά καμία άμεση σχέση με το ζήτημα. Αξίζει να θυμίσουμε ότι ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας είχε καταψηφίσει το σύμφωνο τόσο για τα ομόφυλα όσο και για τα ετερόφυλα ζευγάρια, θεωρώντας τον θεσμό του γάμου αναχρονιστικό και στηριζόμενο σε οικονομικά κριτήρια. Σε έναν ιδανικό κόσμο ναι, για την ώρα υπάρχουν οικογένειες που παλεύουν για το αυτονόητο. Ειρωνικό είναι επίσης να προσμετρούνται και τα εισοδήματα και των δύο συντρόφων στα vouchers των παιδικών σταθμών παρόλο που ο ένας δεν θεωρείται νομικά γονιός.
«Έχουμε μία φοβερή ευκαιρία να μεγαλώσουμε δύο φεμινιστές. Ασχολούμαστε ενεργά κυρίως με το κομμάτι της δουλειάς μας γιατί εκεί είδαμε το πρόβλημα στο μεγαλείο του. Πρέπει οι άντρες να εκπαιδευτούν μεταξύ τους γιατί πάλι είναι ζήτημα προνομίου και το ένα πρόβλημα άπτεται του άλλου. Ο πιο μεγάλος ρατσισμός που υπάρχει στον δυτικό κόσμο είναι απέναντι στον φτωχό, αν είσαι πλούσιος κάπως όλα λύνονται ταξικά τελείως. Ένας μικρός αστερίσκος απέναντι στη φτώχεια μπορεί να μπει είναι αν είσαι γυναίκα γιατί είναι επίσης τεράστιο πρόβλημα. Είμαστε τρομερά πατριαρχική κοινωνία, είναι τόσο βαθύ το ζήτημα, ίσα που έχουμε αρχίσει να το σκαλίζουμε. Συν τη δύναμη που έχει η εκκλησία στην πολιτεία το 2023. Αυτή η τριλογία τώρα που ανέφερα συμβάλλει στο τι σημαίνει επιτυχία ή αριστεία, αν θέλεις γιατί είναι και της μόδας, του τι σημαίνει αξία ανθρώπου και τι θεωρείται ιδανικό μοντέλο. Και είναι πάντα πρότυπα τα οποία στα αλήθεια καταστρέφουν τη δυνατότητα της ελευθερίας, της πολυμορφίας, μιας κοινωνίας της έκφρασης και της ευτυχίας. Δεν έχεις χώρο, παρά πρέπει να τον διεκδικήσεις με επιμονή, συνειδητά».
Από την ιστορία των δύο γυναικών ανοίγονται πολλά θέματα συζήτησης, πέρα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα στην ελευθερία και την επιλογή. Η πίεση που ασκείται στις γυναίκες πριν αποκτήσουν παιδί, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης κι εν συνεχεία ως μητέρες. «Συζητάμε για το αν θα θηλάσεις ή αν θα δώσεις μικρές μπουκιές ή πουρέ και κανείς δεν ασχολείται στο πώς θα διαμορφώσεις έναν ελεύθερο, δημιουργικό άνθρωπο, που θα είναι ευχαριστημένος με τη ζωή του. Δεν φοβάμαι αλήθεια αν θα μάθει να μασάει το παιδί, όπως επίσης δεν θεωρώ ότι θα καταστρέψω το παιδί μου αν δεν το θηλάσω. Θεωρώ ότι αν δεν είμαι ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη δουλεύοντας, γιατί εκεί βρίσκω ευτυχία και ισορροπία, δεν θα είναι καλά τα παιδιά μου».
Οι γυναίκες καλούνται να ξανασυστηθούν μετά τη μητρότητα, βιώνουν καταθλίψεις και μοναξιά. Στη δική τους περίπτωση, η ζωή με τα μωρά κυλά πιο εύκολα, γιατί δεν υπάρχουν ξέχωροι ρόλοι, η μητέρα και ο πατέρας με την έννοια της πατριαρχίας και της οικογένειας όπως έχει τεθεί στην Ελλάδα. Ελπίζουν σε ισότιμες σχέσεις στις ετεροκανονικές οικογένειες για να γίνεται αυτή η κουβέντα χωρίς να υπάρχει ενοχή στη γυναίκα που διαλέγει να δουλέψει ή που δεν θέλει και αντίστοιχα στον άντρα που επιθυμεί να περνάει περισσότερο χρόνο στο σπίτι. Όλα τα παραπάνω δεν είναι απλώς σκέψεις. Και οι δύο αποτελούν ιδρυτικά μέλη του WOM.A, μιας πρωτοβουλίας που δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2020 από γυναίκες εργαζόμενες στον χώρο του Πολιτισμού και των Τεχνών για την ορατότητα σε ζητήματα έμφυλης ανισότητας.
«Όταν καταλάβαμε πόσο βαθύ είναι αυτό και πόσο λίγος χώρος δίνεται, μία από τις λύσεις ήταν να φτιάξουμε αυτό το φεστιβάλ για να βρεθεί ένας συμπεριληπτικός τρόπος και τελικά ήταν μία μεγάλη γιορτή». Η συμπερίληψη είναι μία έννοια ταυτόσημη με την αποδοχή, που καθιστά απαραίτητη την αναγνώριση της αξίας κάθε ατόμου. Μέχρι να υπάρξει μια συμπεριληπτική κοινωνία, ας συμβάλλουμε ώστε να γίνουν όλα τα παραπάνω ζητήματα ορατά.
