H χορογραφία ενός pit stop

Μπορεί στη Formula 1 όλη η προσοχή να πέφτει πάνω στους ήρωες του βολάν όμως για να μπορέσει να φτάσει στην επιτυχία, ένας οδηγός χρειάζεται εκτός από γρήγορο και αξιόπιστο μονοθέσιο, μία ικανή ομάδα μηχανικών. Όχι μόνο για την προετοιμασία του μονοθεσίου πριν τον αγώνα αλλά κυρίως, για όσα συμβαίνουν ανάμεσα στο σβήσιμο των κόκκινων φώτων και το πέσιμο της καρό σημαίας.

Σε αυτό το διάστημα, μία, δύο, τρεις ή ακόμα και περισσότερες φορές αν τα πράγματα στραβώσουν επικίνδυνα, περίπου είκοσι επιπλέον παίκτες μπαίνουν στον αγωνιστικό χώρο μετατρέποντας το σπορ από one man show, σε συλλογική προσπάθεια! Αναφέρομαι φυσικά στα pit stop, ένα από τα πλέον νευραλγικής σημασίας κομμάτια ενός Grand Prix. Μία ‘παύση’ ελάχιστων δευτερολέπτων όπου όλα γίνονται με αστραπιαία ταχύτητα και που μπορεί κάλλιστα να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στον θρίαμβο και την παταγώδη αποτυχία.

Τι είναι λοιπόν ένα pit stop; Μία καλά ενορχηστρωμένη χορογραφία, όπου σχεδόν δύο ντουζίνες ανθρώπων συνεργάζονται αρμονικά με στόχο να απελευθερώσουν το μονοθέσιο στον ταχύτερο δυνατό χρόνο. Να δώσουν στον οδηγό την ευκαιρία να διατηρήσει τα κεκτημένα ή να ‘κλέψει’ μία θέση. Μία παράσταση μικρού χρονικού μήκους όπου μπερδεύεται ο χρόνος. Από τη μία όλα φαντάζουν να κινούνται σε ένα κινηματογραφικό super slow μοτίβο αλλά από την άλλη συμβαίνουν τόσο γρήγορα που το μυαλό είναι δύσκολο να το συλλάβει.

Για σκεφτείτε το λίγο: ποιος κοινός νους να χωρέσει το γεγονός πως μία ομάδα ανθρώπων μπορεί μέσα σε λιγότερο από δύο δευτερόλεπτα να αλλάξει τέσσερις τροχούς, να αλλάξει ρυθμίσεις στις πτέρυγες και να καθαρίσει την προσωπίδα του κράνους του οδηγού; Σε τόσο χρόνο δεν προλαβαίνω καν να σκεφτώ την προαναφερθείσα λίστα, πόσο μάλλον να την εκτελέσω.

Δείτε ένα σχετικό βίντεο

Μάλιστα παρότι τα περιθώρια να κινηθεί κάποιος ακόμα ταχύτερα, ολοένα και στενεύουν, τα απόλυτα ρεκόρ ολοένα και πέφτουν. Από το 1.923 sec της Red Bull Racing στο GP ΗΠΑ του 2013, στο 1.85 της Ferrari πέρυσι στην Ιαπωνία και το 1.83 της Mercedes στην Κίνα. Μα πόσο πιο γρήγορα μπορεί να ολοκληρωθεί ένα pit stop;Και ένα ακόμα σημαντικό ερώτημα: πως κατόρθωσαν οι ομάδες να φράσουν σε τόσο εξωπραγματικούς χρόνους;

Εν αρχή είναι η προπόνηση! Ένας από τους πιο επιτυχημένους team manager στην κορωνίδα του μηχανοκίνητου αθλητισμού, ο Jonathan Wheatley της Red Bull Racing, μου έδωσε μία τάξη μεγέθους: «Κάθε χρόνο κάνουμε περίπου 2000 pit stop για προπόνηση! Σε αυτά δοκιμάζουμε όλα τα σενάρια έκβασης του αγώνα αλλά φυσικά επικεντρωνόμαστε στην αλλαγή των ελαστικών». Η προπόνηση ξεκινά το Χειμώνα, μέσα στο εργοστάσιο και συνεχίζεται κανονικά όλο το χρόνο. Τα πρωινά (ή καλύτερα τα σχεδόν αξημέρωτα) στο περιθώριο των Grand Prix, οι μηχανικοί των ομάδων πιάνουν δουλειά κάνοντας pit stop practice ώστε να είναι ‘ζεστοί’ ενόψει του αγώνα. Πέραν της σκληρής δουλειάς, εύλογα καθώς μιλάμε πλέον για μάχες όχι στα δευτερόλεπτα, ούτε καν στα δέκατα αλλά στα χιλιοστά του δευτερολέπτου, κάθε ομάδα αναζητά δικούς της τρόπους για να πετύχει απόλυτους χρόνους. Δοκιμάζοντας νέου σχεδιασμού αερόκλειδα, νέες μεθοδολογίες στον τρόπο λειτουργίας, νέους ρόλους και κυρίως, μετατρέποντας αυτή την 20άδα μηχανικών σε ‘αθλητές’. Ξεχάστε τις κοιλιές, πλέον όλοι οι μηχανικοί είναι fit.

Ο Wheatley συνεχίζει: «Αρχικά εξετάσαμε ενδελεχώς τον ρόλο του κάθε μηχανικού κατά τη διάρκεια του pit stop. Και μετά, προχωρήσαμε στις ιδιαιτερότητες και τα ταλέντα του κάθε μηχανικού. Σε τι είναι καλύτερος ο καθένας, ποιος είναι αριστερόχειρας, τέτοια πράγματα. Αρχίσαμε λοιπόν να κάνουμε εντατικές δοκιμές σε αυτό και στην πορεία δοκιμάσαμε να αλλάξουμε λίγο τη σύνθεση του pit crew, να βρούμε την ιδανική. Εκτός αυτού, όλα τα μέλη της ομάδας μας επικεντρώθηκαν στην φυσική τους κατάσταση. Έκαναν δίαιτα, ακολούθησαν πρόγραμμα γυμναστικής…».

Όμως, ασχέτως της προσοχής στην απόλυτη λεπτομέρεια, πολλά μπορούν να πάνε στραβά. Η τεχνολογία είναι πάντα έτοιμη να μας προδώσει, οι άνθρωποι κάνουν λάθη και αφού φτάσαμε σε σημείο να θεωρούμε κακό ένα pit stop που διαρκεί τρία δευτερόλεπτα, τότε το ποσοστό των αλλαγών ελαστικών που δεν γίνονται σε απόλυτο χρόνο, δεν είναι μικρό. Αλλά σε έναν κόσμο όπου εχθρός του καλού είναι το ακόμα καλύτερο, όπου η τελειότητα είναι συνήθεια και όχι εξαίρεση, αυτά τα δέκατα, εκατοστά, χιλιοστά του δευτερολέπτου κάνουν τη διαφορά. Πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς πόσοι είναι οι ενεργοί ρόλοι σε ένα pit stop. Σκεφτείτε πως απαιτούνται τρεις μηχανικοί για την αλλαγή κάθε τροχού (ένας αποσύρει το φθαρμένο ελαστικό, ένας τοποθετεί το νέο, ένας χρησιμοποιεί το αερόκλειδο), δύο για τους γρύλους (εμπρός & πίσω) συν έναν που τοποθετεί γρύλο και στο κέντρο του σασί όταν επίκειται αλλαγή εμπρός πτέρυγας, δύο για αλλαγή κλίσης στα πτερύγια των αεροτομών, ο σηματωρός (ακόμα κι αν πλέον έχει περιορισμένο ρόλο), ένας για να καθαρίζει την προσωπίδα στο κράνος του οδηγού ή να απομακρύνει θραύσματα/σκουπίδια από τα ψυγεία, καθώς επίσης και μερικοί ακόμα που είναι stand by. Σε περίπτωση που πρέπει να χρησιμοποιηθεί νέος γρύλος ή νέο αερόκλειδο ή να έρθει άλλο ελαστικό η νέα αεροτομή.

Αλήθεια, πόσο σίγουρος είσαι πως θα τα κατάφερνες σε ένα pit stop;

Αν στο φτωχό σας το μυαλό το ιερό καθήκον ενός μέλους του pit crew είναι απλό, θα σας παραθέσω την προσωπική μου εμπειρία από pit stop. Μερικά χρόνια νωρίτερα, είχα τη σπάνια ευκαιρία να συμμετέχω σε pit stop practice της RBR. Με τη τσίμπλα ακόμα στο μάτι, παρακολουθούσα το pit crew της 4 φορές πρωταθλήτριας ομάδας, να εκτελεί τη χορογραφία του ξανά και ξανά, με ελάχιστη απόκλιση σε χρόνους. Σαν ένα βομβαρδισμό από déjà vu, η βελόνα στο δίσκο του οπτικού μου πεδίου είχε κολλήσει. Μονοθέσιο έρχεται, μονοθέσιο σταματάει, κόσμος ορμάει και όλα τελειώνουν σε χρόνο μηδέν. Και ξαφνικά, χωρίς tutorial, χωρίς αναλυτικά σεμινάρια και προετοιμασία, ο Wheatley δίνει εντολή στον  μηχανικό που χρησιμοποιεί το αερόκλειδο στον εμπρός δεξί τροχό να αποχωρήσει. «Έξω εσύ, μέσα εσύ», λέει και μηχανικά γυρίζω το κεφάλι πίσω μου για να δω ποιον έδειχνε. Δεν ήταν κανείς. Δεν περίμενα η εμπειρία να έρθει τόσο μπαμ και κάτω. Γονατίζω και αφού κάνω επίκληση στην Παναγιά της Τήνου να μη γίνω ρεζίλι, πιάνω το ‘πιστόλι’ μου. Βαρύ. Ο μηχανικός που πήγε στον πάγκο μετρούσε φλέβες στο αντιβράχιό του, εγώ τσακωμένος εκ γενετής με τη γυμναστική δεν βρίσκω ούτε μία. ‘Μάντης κακών’ σκέφτομαι αλλά δεν πτοούμαι.

Ακούω με προσοχή τις αναλυτικές οδηγίες των 30 μετά βίας δευτερολέπτων και ετοιμάζομαι να ‘πυροβολήσω’. Και εκείνη τη στιγμή συνειδητοποιώ την αφόρητη πίεση που υπάρχει για να κάνεις όλα σωστά. Τόσο βαριά στους ώμους, που σχεδόν σε καταδικάζει σε αποτυχία. Κι αυτό χωρίς να με νοιάζουν οι χρόνοι, χωρίς να κρίνεται ένας αγώνας, ενδεχομένως ένας τίτλος. Απλά και μόνο επειδή αυτή η ομάδα ανθρώπων, σαν ζωντανός οργανισμός, προχωρούσε μία διαδικασία στην οποία έπρεπε να συμμετέχω λες και τη γνώριζα καλά. Το μονοθέσιο έρχεται, σημαδεύω με ακρίβεια, πατάω σκανδάλη, βγαίνει ο τροχός, πατάω την ασφάλεια για να αλλάξω φορά λειτουργίας στο αερόκλειδο, μπαίνει ο νέος τροχός, πυροβολώ ξανά, τραβάω το αερόκλειδο και απλώνω το χέρι με την παλάμη κάθετα πάνω από τον τροχό, σημάδι πως έχω τελειώσει. Η τύχη του πρωτάρη έκανε μεγαλοπρεπώς την εμφάνισή της και μέσα σε μόλις 5.3 δευτερόλεπτα έχουμε ολοκληρώσει το pit stop! Και μάλιστα χωρίς να είναι η αλλαγή του δικού μας τροχού η πιο αργή! Ακολουθεί αμηχανία, ο Wheatley λέει στον μηχανικό που ‘έκανα αλλαγή’ πως κινδυνεύει η θέση του, όλοι γελάνε. Αν ήταν ταινία του Χόλιγουντ θα τελείωνε κάπου εκεί.

Δεν ήταν όμως. Κάνουμε κι άλλα pit stop και η διαδρομή from hero to zero γίνεται με ιλιγγιώδη ρυθμό. Είναι πολύ δυσκολότερο απ’ όσο φαντάζεσαι, να αποτελέσεις κομμάτι μίας καλοκουρδισμένης μηχανής χωρίς να την κάνεις να ρετάρει. Δεύτερη προσπάθεια, καθυστερώ να γυρίσω την ασφάλεια, ο χρόνος του pit stop ανεβαίνει στα 6.6sec. Τρίτη προσπάθεια με την πίεση να με φέρνει σε επίπεδα εγκεφαλικού. Δεν ανήκω εκεί και το ξέρω. Νιώθω το αερόκλειδο ασήκωτο πια. Εκτελώ τα καθήκοντά μου αλλά ώσπου να τελειώσω εγώ, δηλαδή στα 8.8 sec, οι υπόλοιποι έχουν ήδη αρχίσει να αφήνουν το πόστο τους.

«Καλά τα πήγες αλλά μην περιμένεις να σε πάρουμε τηλέφωνο αν ανοίξει κάποια θέση στο pit crew», μου λέει ο Wheatley γελώντας. Μερικούς μήνες μετά δοκιμάζω ξανά το ρόλο, όμως αυτή τη φορά του έδιωξα κάθε χαμόγελο από το πρόσωπο. Θα ήθελα να πείσω πως έφταιγε το γεγονός πως πέρασα στην αλλαγή του πίσω δεξιού τροχού αλλά δεν θα τα καταφέρω. Ενώ έρχεται ο ‘ταύρος’, από τον πανικό μου πατάω πρόωρα τη σκανδάλη. Φυσικά το αερόκλειδο απλά στροφάρει, χωρίς να λύνει το μπουλόνι. Προσπαθώ ξανά αλλά πάλι λανθασμένα, το μπουλόνι απογειώνεται, μαζί με τη ντροπή μου.

Παρ’ όλα αυτά, όλοι στην ομάδα δείχνουν οπλισμένοι με υπομονή και μου δίνουν μία τελευταία ευκαιρία. Αλλά το ρημάδι το ‘όπλο’ μου έχει μείνει από σφαίρες. ‘Πυροβολώ’ αλλά πάλι κάτι πάει στραβά. Το αερόκλειδο δεν είχε τοποθετηθεί σωστά, γυρνούσε άσκοπα και ‘έτρωγε’ τις γωνιές του μπουλονιού.  Συνέχιζα με το μυαλό μου κολλημένο, με τη δυνατότητα ανεύρεσης λύσης να έχει ήδη φύγει με one way ticket. Ο ‘ασθενής’ είχε πεθάνει αλλά εγώ ακόμα προσπαθούσα ώσπου οι ‘νοσοκόμοι’ γύρω μου, μου έκαναν νόημα να σταματήσω τις προσπάθειες. Όλα είχαν τελειώσει και μάλλον είμαι τυχερός που δεν μου έστειλαν κανένα τιμολόγιο σπίτι.

Για φινάλε σας έχω δύο περιπτώσεις όπου όλα πήγαν επίσης στραβά. Πολύ στραβά. Η πρώτη ήταν η πλέον δραματική της εποχής των ανεφοδιασμών που έχουν πλέον καταργηθεί. Grand Prix Γερμανίας του 1994 στην πίστα του Χόκενχαϊμ, με τον Jos Verstappen (σ.σ. ο μπαμπάς του Max που τρέχει τώρα με την Toro Rosso) να σταματά στο pit box της Benetton. Η μουσική αρχίζει, η χορογραφία εκτυλίσσεται αρμονικά μέχρι τη στιγμή που το μονοθέσιο του Ολλανδού περιλούζεται με βενζίνη. Αμέσως τυλίγεται στις φλόγες.

O Wheatley ήταν ένας εκ των μηχανικών που συμμετείχαν σε εκείνο το τρομακτικό pit stop και θυμάται: «Ήταν ένα από τα πιο δραματικά συμβάντα σε όλη μου τη ζωή και φυσικά κάτι που δεν θα ήθελα να μου συμβεί ξανά. Χειριζόμουν το μπουλονόκλειδο του εμπρός αριστερού τροχού και ξέρω πως ίσως ακούγεται αστείο αλλά η ζέστη ήταν απίστευτη! Όταν ξεσπάει φωτιά, που καεί τόσα πολλά καύσιμα, δεν μπορείτε να διανοηθείτε τη ζέστη. Εγώ είχα επικεντρωθεί στην αλλαγή του τροχού για τον οποίο ήμουν υπεύθυνος. Ξαφνικά ένιωσα σαν να με πιτσιλάνε με νερό. Στην αρχή δεν φαντάστηκα τι μπορούσε να ήταν καθώς τότε υπήρχε κόσμος στην κερκίδα πάνω από τα πιτς και μερικές φορές τους έπεφτε ένα μπουκάλι με νερό άρα δεν προβληματίστηκα ιδιαίτερα. Μόνο όταν άρχισαν όλα να φλέγονται κατάλαβα ότι κάτι πήγαινε στραβά. Αυτό που ακόμα έχω στο μυαλό μου παρότι έχει περάσει τόσο καιρός από τότε, αυτό που ακόμα θυμάμαι, είναι η απίστευτη ζέστη. Τόση πολλή που σε ωθεί να κάνεις ασυναίσθητα πράγματα… όπως το να βγάλω τα προστατευτικά μου γυαλιά γιατί ο αέρας γύρω από τα μάτια μου ήταν καυτός. Στην ουσία πέταξα αυτό που με προστάτευε, χωρίς να σκέφτομαι».

Περιγραφή συγκλονιστική, ενός συμβάντος που βοήθησε σημαντικά στο να παρθούν σημαντικά μέτρα ασφαλείας στη Formula 1. «Εκείνη η φωτιά έκανε άπαντες να συνειδητοποιήσουν πόσο σοβαρή είναι μία τέτοια κατάσταση. Σε εκείνο το πιτ στοπ είχαμε μηχανικούς που δεν φορούσαν γάντια, δεν φορούσαν προστατευτικά γυαλιά! Τώρα όλοι παίρνουν τη διαδικασία πολύ πιο σοβαρά. Και φυσικά, η εξέλιξη των συστημάτων πυρόσβεσης αλλά και τον στολών που φοράμε, ήταν ανάλογη εκείνης των μονοθεσίων. Είναι πια πιο ελαφριές αλλά και πιο ανθεκτικές στη φωτιά ενώ και τα κράνη έχουν πλέον διαφορετικά στάνταρ ασφαλείας σε σχέση με εκείνα του 1994».

Σαν από θαύμα, κανείς δεν τραυματίστηκε σε εκείνη την πύρινη λαίλαπα αλλά ίδιο ποσοστό τύχης χρειάστηκε για να μην χτυπήσει κανείς και στο γεμάτο bloopers pit stop που αφήσαμε για επίλογο. O άμοιρος Esteban Tuero μπαίνει στο pit box της Minardi κατά τη διάρκεια του Grand Prix Αργεντινής του 1998 και ακολουθεί ένα κρεσέντο γκάφας που θυμίζει μείγμα από Benny Hill και Μάρκο Σεφερλή. Κολλάει η μάνικα ανεφοδιασμού, θολώνει το μυαλό του pit crew, μπερδεύουν ελαστικά, μπερδεύουν πλευρές, το απόλυτο χάος! Χρειάστηκαν περισσότερα από 40 δευτερόλεπτα και λίγο ‘σπρώξιμο’ ώστε να καταφέρει ο Αργεντινός να επιστρέψει στην πίστα. Με όρους Formula 1, ‘έναν αιώνα μετά’!