Η επιστήμη επιβεβαίωσε ότι οι δογματικοί άνθρωποι δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνοι
Μία νέα έρευνα του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ επαλήθευσε τις υποψίες μας και κανείς δεν έπεσε από τα σύννεφα.
- 4 ΜΑΡ 2021
«Σκέφτομαι, άρα υπάρχω». Η διατύπωση του Καρτέσιου πραγματοποιήθηκε τον 17ο αιώνα, μέχρι σήμερα όμως είναι δύσκολο να ορίσουμε για ποιον λόγο σκεφτόμαστε (ή όχι) μέσα από συγκεκριμένο ιδεολογικό πρόσημο. Το φύλο, η ηλικία, η εθνότητα αποτελούν συνήθως τους παράγοντες στους οποίους χρεώνουμε την όποια προοδευτικότητα ή αντίστοιχα τον δογματισμό. Μία νέα έρευνα όμως του Πανεπιστήμιου του Κέιμπριτζ αλλάζει τα δεδομένα σε μάλλον εντυπωσιακό βαθμό.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνητών, ο εγκέφαλος είναι το κλειδί πίσω από τις ιδεολογίες που επιλέγουμε. Όπως όλα δείχνουν, οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να εκτελέσουν επιτυχημένα σύνθετες νοητικές δραστηριότητες, έχουν την τάση να ταυτίζονται πιο συχνά με δογματικές απόψεις· πολιτικές, κοινωνικές ή θρησκευτικές.
Στην έρευνα συμμετείχαν 330 άτομα από 22 έως 63 ετών και ήρθαν αντιμέτωπα με πληθώρα διαφορετικών δοκιμασιών σε διάστημα δύο εβδομάδων -από νευροψυχολογικές ασκήσεις μέχρι τεστ προσωπικότητας. Μάλιστα, η ερευνητική ομάδα προσπάθησε να κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο ουδέτερο πρόσημο σε όλα αυτά. Το ζητούμενο ήταν να εξεταστεί η αντίληψη των συμμετεχόντων, η ικανότητά τους να εκτελούν σύνθετες νοητικές δραστηριότητες αλλά και να επεξεργάζονται στρατηγικά νοητικά μοντέλα.
Τα αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Philosophical Transactions of the Royal Society B έδειξαν πως οι άνθρωποι με εξτρεμιστικές ή δογματικές ιδέες δυσκολεύονται συνήθως να εκτελέσουν σύνθετες νοητικές δραστηριότητες ενώ παράλληλα βλέπουν τον κόσμο μέσα από ένα ασπρόμαυρο και χωρίς αποχρώσεις φάσμα. Πιο συγκεκριμένα: Οι «δογματικοί» της έρευνας είχαν δυσκολία στο να λάβουν αποφάσεις όταν ο χρόνος πίεζε ενώ την ίδια στιγμή έδειχναν περισσότερο παρορμητικοί αλλά και πιο ικανοί να συμμετέχουν σε δράσεις που εμπεριέχουν ηθικά ρίσκα.
Η ψυχολογική υπογραφή του εξτρεμισμού
«Άτομα που δεν τους είναι εύκολο να επεξεργαστούν και να σχεδιάσουν μία πολύπλοκη αλληλουχία από πράξεις έλκονται από τον εξτρεμισμό και τις αυταρχικές ιδεολογίες που αποπλοιούν τον κόσμο μας» σημείωσε με δηλώσεις της στην Guardian, η επικεφαλής της έρευνας Dr Leor Zmigrod. Μάλιστα, συμπλήρωσε πως συνήθως τέτοιοι άνθρωποι δεν μπορούν να διαχειριστούν καλά τα συναισθήματά τους με αποτέλεσμα να αναζητούν εμπειρίες οι οποίες τους υποβάλλουν συναισθηματικά. Με άλλα λόγια, μπορούν πιο εύκολα να συρθούν σε πράξεις βίας ενάντια σε αθώους ανθρώπους. Όπως αντίστοιχα, ο θρησκευτικός φανατισμός φαίνεται ότι έχει να κάνει με την τάση κάποιων ανθρώπων να συμφωνούν αβίαστα και χωρίς δεύτερη σκέψη.
Τι μπορεί όμως να σημαίνουν όλα αυτά; Σε μία λιγότερο επιστημονική και περισσότερο εκλαϊκευμένη επεξήγηση της έρευνας, όσοι τείνουν να είναι συντηρητικοί πολιτικά προτιμούν μία περισσότερο αργή και σταθερή στρατηγική. Μέχρι εδώ καλά, όμως η έρευνα έδειξε ότι η «ψυχολογική υπογραφή» του εξτρεμισμού αποτελείται από έναν συνδυασμό συντηρητικών και δογματικών ιδεολογιών.
Οι συντηρητικοί αντιμετωπίζουν σχεδόν κάθε νέο ερέθισμα με υπερβολική επιφυλακτικότητα καθώς για εκείνους οι αξίες του κομφορμισμού, της παράδοσης αλλά και της πίστης σε μία κλειστή ομάδα αποτελούν το άλφα και το ωμέγα. Δεν μπορούν να αλλάξουν τις ζωές τους όταν έχουν φτάσει στη μέση ηλικία, δεν έχουν καμία διάθεση να πάρουν ρίσκα όσον αφορά την κοινωνία -ενώ παράλληλα φαίνεται να μη δυσκολεύονται να ρισκάρουν ηθικά επιλήψιμες πράξεις, αν αυτές κατευθύνονται ενάντια σε κάποιον που δεν ανήκει στην ομάδα τους- και δεν θέλουν να μιλούν ανοιχτά για αμφιλεγόμενα θέματα.
Τελικά, το πλέον εντυπωσιακό εύρημα της έρευνας δεν είναι εκείνο που μιλά για τις δογματικές και εξτρεμιστικές ιδεολογίες. Περισσότερο νόημα έχει να σταθούμε στο ποιοι φαίνεται να είναι οι παράγοντες που τις πυροδοτούν. Ενώ για δεκαετίες ήμασταν σχεδόν σίγουροι ότι το φύλο, η ηλικία ή και το κοινωνικό status χτίζουν τις ιδέες και τα δόγματα, οι ερευνητές του Κέιμπριτζ αλλάζουν το τοπίο. «Τα δημογραφικά στοιχεία εξηγούν μόλις το 8% των ιδεολογικών διαφοροποιήσεων» τόνισε η Zmigrod, πριν ολοκληρώσει: «Αντίθετα, μέσα από αυτές τις γνωσιακές αξιολογήσεις και τα τεστ προσωπικότητας ανακαλύψαμε μία μέθοδο που μπορεί να δώσει μία εξήγηση για το 30% ή και το 40% των κοσμοθεωριών εκεί έξω». Εντυπωσιακό, αν όχι τρομακτικό, το τι μας ωθεί προς τον δογματισμό.
