Η Γη δεν απορροφά πια καθόλου άνθρακα και αυτό είναι πρόβλημα
- 16 ΟΚΤ 2024
Όταν το φως εξαφανίζεται, δισεκατομμύρια ζωοπλαγκτόν και άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί ανεβαίνουν στην επιφάνεια του ωκεανού για να τραφούν με μικροσκοπικά φύκη, ενώ επιστρέφουν στα βάθη με την ανατολή του ηλίου. Αυτόματα, μόλις βυθίζονται στον πυθμένα του ωκεανού, απομακρύνουν εκατομμύρια τόνους άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Και αυτό συμβαίνει κάθε χρόνο.
Η δραστηριότητα αυτή είναι μία από τις χιλιάδες φυσικές διεργασίες που ρυθμίζουν το κλίμα της Γης. Μαζί, οι ωκεανοί, τα δάση, τα εδάφη και άλλες φυσικές δεξαμενές άνθρακα του πλανήτη απορροφούν περίπου το ήμισυ όλων των ανθρώπινων ρύπων. Καθώς όμως η Γη θερμαίνεται, οι επιστήμονες ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι αυτές οι κρίσιμες διαδικασίες καταρρέουν.
Το 2023, το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, τα πρώτα ευρήματα μιας διεθνούς ομάδας ερευνητών δείχνουν ότι η ποσότητα άνθρακα που απορροφάται από τη γη έχει προσωρινά εξαφανιστεί. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι τα δάση, τα φυτά και το έδαφος δεν απορρόφησαν σχεδόν καθόλου άνθρακα.
Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια και στη θάλασσα. Οι παγετώνες της Γροιλανδίας και οι πάγοι της Αρκτικής λιώνουν ταχύτερα από το αναμενόμενο, γεγονός που διαταράσσει το ωκεάνιο ρεύμα του Κόλπου και επιβραδύνει τον ρυθμό με τον οποίο οι ωκεανοί απορροφούν τον άνθρακα.
Για το ζωοπλαγκτόν, το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων τα εκθέτει σε περισσότερο ηλιακό φως – μια αλλαγή που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μπορούσε να τα κρατήσει στα βάθη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, πράγμα που φυσικά επηρεάζει και την απορρόφηση του άνθρακα.
«Βλέπουμε ρωγμές στην ανθεκτικότητα των συστημάτων της Γης», δήλωσε ο Johan Rockström, διευθυντής του Ινστιτούτου Potsdam για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων. Βέβαια, αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι προσωρινή. Χωρίς τις πιέσεις της ξηρασίας ή των πυρκαγιών, η γη θα επιστρέψει και πάλι στην κανονική της λειτουργία όσον αφορά την απορρόφηση.
Ελλείψει τεχνολογίας που να μπορεί να απομακρύνει τον ατμοσφαιρικό άνθρακα σε μεγάλη κλίμακα, τα τεράστια δάση, οι βοσκότοποι και οι ωκεανοί της Γης είναι η μόνη μας επιλογή απέναντι στην ανθρώπινη ρύπανση, η οποία έφτασε το 2023 στο επίπεδο ρεκόρ των 37,4 δισ. τόνων.
Τουλάχιστον 118 χώρες βασίζονται στη γη για να επιτύχουν τους εθνικούς κλιματικούς στόχους. Ωστόσο, η άνοδος της θερμοκρασίας, η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων και η ξηρασία ωθούν τα οικοσυστήματα στην αβεβαιότητα.
«Δεν μπορούμε πραγματικά να δούμε την κρίση»
Τα τελευταία 12.000 χρόνια, το κλίμα της Γης βρισκόταν σε μια εύθραυστη ισορροπία. Οι σταθερές καιρικές συνθήκες επέτρεψαν την ανάπτυξη της σύγχρονης γεωργίας, η οποία σήμερα συντηρεί έναν πληθυσμό άνω των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Καθώς οι ανθρώπινες εκπομπές αυξάνονταν, αυξανόταν και η ποσότητα που απορροφάται από τη φύση: το υψηλότερο διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να σημαίνει ότι τα φυτά αναπτύσσονται ταχύτερα, αποθηκεύοντας περισσότερο άνθρακα. Αλλά αυτή η ισορροπία αρχίζει να αλλάζει, λόγω της αύξησης της θερμότητας.
«Αυτός ο καταπονημένος πλανήτης μας βοηθά σιωπηλά και μας επιτρέπει να κρύβουμε όσα συμβαίνουν κάτω από το χαλί χάρη στη βιοποικιλότητα», λέει ο Rockström. «Μας έχει βάλει σε μια ζώνη άνεσης – δεν μπορούμε πραγματικά να δούμε την κρίση».
Μόνο ένα μεγάλο τροπικό δάσος – η λεκάνη του Κονγκό – παραμένει μια ισχυρή δεξαμενή άνθρακα που αφαιρεί περισσότερο από ό,τι απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα. Επιδεινούμενη από τα καιρικά φαινόμενα El Niño, την αποψίλωση των δασών και την παγκόσμια θέρμανση, η λεκάνη του Αμαζονίου βιώνει μια ξηρασία που σπάει ρεκόρ, με τα ποτάμια να βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Η επέκταση της γεωργίας, επίσης, έχει μετατρέψει τα τροπικά δάση στη νοτιοανατολική Ασία σε καθαρή πηγή εκπομπών τα τελευταία χρόνια.
«Το 2023 η συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι πολύ υψηλή και αυτό μεταφράζεται σε μια πολύ, πολύ χαμηλή απορρόφηση από τη χερσαία βιόσφαιρα», λέει ο Philippe Ciais, ερευνητής στο Γαλλικό Εργαστήριο Κλιματικών και Περιβαλλοντικών Επιστημών.
«Στο βόρειο ημισφαίριο, όπου απορροφάται περισσότερο από το μισό CO2, παρατηρούμε μια τάση μείωσης της απορρόφησης εδώ και οκτώ χρόνια», λέει. «Δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος να πιστεύουμε ότι θα ανακάμψει».
Οι ωκεανοί – ο μεγαλύτερος απορροφητής CO2 στη φύση – έχουν απορροφήσει το 90% της αύξησης της θερμοκρασίας από τα ορυκτά καύσιμα τις τελευταίες δεκαετίες, οδηγώντας σε άνοδο της θερμοκρασίας των θαλασσών.
Τι θα συμβεί αν οι φυσικές καταβόθρες σταματήσουν να λειτουργούν;
Ακόμη και μια μέτρια εξασθένηση της ικανότητας της φύσης να απορροφά άνθρακα θα σήμαινε ότι ο κόσμος θα έπρεπε να κάνει πολύ βαθύτερες «περικοπές» στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Το ζήτημα της φυσικής καταβόθρας δεν έχει ποτέ πραγματικά μελετηθεί σωστά σε πολιτικό και κυβερνητικό επίπεδο. Έχει θεωρηθεί ότι οι φυσικές καταβόθρες θα είναι πάντα μαζί μας, η αλήθεια όμως είναι ότι δεν τις καταλαβαίνουμε πραγματικά και δεν πιστεύουμε ότι θα είναι για πάντα μαζί μας. Τι θα συμβεί αν οι φυσικές καταβόθρες, στις οποίες βασίζονταν προηγουμένως, σταματήσουν να λειτουργούν επειδή το κλίμα αλλάζει;
Τα τελευταία χρόνια έχουν δημοσιευτεί διάφορες εκτιμήσεις σχετικά με το πώς ο κόσμος θα μπορούσε να αυξήσει την ποσότητα άνθρακα που απορροφούν τα δάση και τα φυσικά οικοσυστήματά του.
Αλλά πολλοί ερευνητές λένε ότι η πραγματική πρόκληση είναι η προστασία των αποθηκών άνθρακα που ήδη έχουμε, σταματώντας την αποψίλωση των δασών, μειώνοντας τις εκπομπές και διασφαλίζοντας ότι είναι όσο το δυνατόν πιο υγιή.
«Δεν πρέπει να βασιζόμαστε στα φυσικά δάση για να κάνουμε τη δουλειά μας. Πρέπει πραγματικά, πραγματικά να αντιμετωπίσουμε το μεγάλο ζήτημα: τις εκπομπές ορυκτών καυσίμων σε όλους τους τομείς», λέει ο καθηγητής Pierre Friedlingstein του Πανεπιστημίου του Έξετερ ο οποίος επιβλέπει τους ετήσιους υπολογισμούς του Παγκόσμιου Προϋπολογισμού Άνθρακα.
«Δεν μπορούμε απλώς να υποθέσουμε ότι έχουμε δάση και τα δάση θα απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα, διότι αυτό δεν πρόκειται να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα».
