Η ιστορική επέτειος της 12ης Oκτωβρίου και γιατί δεν τη γιορτάζουμε ποτέ
Σαν σήμερα, το 1944, η Αθήνα απελευθερώνεται από τους ναζί κατακτητές. Παρόλα αυτά, ελάχιστα ασχολούμαστε με την επέτειο αυτή.
- 12 ΟΚΤ 2024
Είναι Πέμπτη, 12η Οκτωβρίου 1944, γύρω στις 9:45 το πρωί. Ένας Γερμανός στρατιώτης υποστέλλει μόνος του για τελευταία φορά τη σημαία με τη σβάστικα από την Ακρόπολη. Είχε προηγηθεί η κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη από ένα τμήμα του Γερμανικού Στρατού. Βιαστικά οι ηττημένοι ναζί εγκαταλείπουν την Αθήνα μετά από 1264 μέρες κατοχής.
Αυτή ήταν η «πιο όμορφη, η πιο αλαφριά μέρα του κόσμου» κατά τον Γιώργο Σεφέρη. Η ημέρα που η Αθήνα απελευθερώθηκε από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής. Είναι γνωστές οι ιστορίες των πανηγυριών και των ιαχών που γέμιζαν την πόλη για όλη την υπόλοιπη μέρα. Ξεκίνησαν μάλιστα πριν καν φύγουν οι τελευταίες γερμανικές δυνάμεις.
Πολύ χαρακτηριστική για εκείνη την ημέρα είναι η αφήγηση του Θεοτοκά «Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: “Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη”. Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά «Εμπατίρησε»(καινούργια λέξη argot)..».
Παρόλα αυτά, η 12η Οκτωβρίου ήταν μέχρι πρόσφατα τελείως άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες. Πιθανόν να ισχύει το ίδιο μέχρι και σήμερα. Μερικές αναφορές σε ειδησεογραφικά δίκτυα, ίσως κάποια μεγαλύτερα αφιερώματα και στην καλύτερη περίπτωση πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις που όμως αφορούν ελάχιστους. Η αίσθηση της συλλογικής εορτής για την επέτειο της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας δεν υπάρχει. Κατά βάση η ημέρα περνάει χωρίς κανείς να επιστρέφει σε αυτήν.
Η άγνωστη 12η Οκτωβρίου
Οι προσπάθειες να γίνει η ημέρα αυτή εθνική επέτειος έχουν αποτύχει περισσότερες από μία φορές, με αφετηρία όλων την πρώτη επέτειο του 1945. Ούτως ή άλλως έχει καθιερωθεί ότι η επέτειος εορτασμών της χώρας είναι η 28η Οκτωβρίου.
Κατά μία έννοια, υπάρχει μία «ανωμαλία»: Επιλέγεται η επέτειος της αρχής μίας ήττας και όχι εκείνη της μεγάλης νίκης. Οι λόγοι είναι σύνθετοι και φυσικά έχουν να κάνουν με όσα ακολούθησαν.
Η 28η Οκτωβρίου σηματοδοτεί μεν την επέτειο του ΟΧΙ που πράγματι κατέληξε σε μία εθνική ήττα. Πριν όμως την ήττα υπάρχει η στρατιωτική νίκη επί των Ιταλών. Το σημαντικότερο όμως είναι αλλού. Όταν αρχίζει να μιλάς για μία τέτοιου τύπου επέτειο, πρέπει να μιλήσεις και για εκείνους που συνέβαλλαν σε αυτή ξύνοντας πληγές και χρησιμοποιώντας λέξεις που ήταν απαγορευμένες μέχρι τη δεκαετία του 1980. Θα ήταν αδύνατο για το μετεμφυλιακό ελληνικό κράτος να επιστρέψει σε εκείνη την περίοδο και να τη δει εορταστικά με τους όρους της.
Υπάρχει και κάτι ακόμη. Η 12η Οκτωβρίου είναι η ημέρα απελευθέρωσης των Αθηνών. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα ή για άλλες πόλεις της χώρας. Ουσιαστικά, χάνεται ο χαρακτήρας του «εθνικού». Ακόμα και έτσι, δυστυχώς, ακόμα και για την ίδια την πόλη της Αθήνας, παραδοσιακά οι εορτασμοί είναι ελάχιστοι και, με κάποιες εξαιρέσεις, τελείως τυπικοί. Απλώς για να γίνουν.
Αν το δούμε όμως με τα μάτια κάποιου που έχει μία απόσταση πολλά δεκαετιών από τα γεγονότα, η 12η Οκτωβρίου είναι μία από τις σημαντικότερες ημερομηνίες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Πρακτικά, η τελευταία φορά που η πόλη γιόρτασε την απελευθέρωσή της από ξένο κατακτητή. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να γιορτάζεται ως τέτοια. Πάντα στηριγμένη στην ιστορική αλήθεια και μακριά από διάφορους μύθους.
Αν όχι σε όλη τη χώρα, τουλάχιστον στην πόλη των Αθηνών και στις γειτονιές που 80 χρόνια πριν γέμιζαν με τους πανηγυρισμούς των Αθηναίων.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 12 Οκτωβρίου του 2021 από τον Νίκο Σταματίνη.
