Η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στην Ελλάδα είναι χαμένη από χέρι
Η Αναστασία Χαλκιά, διδάκτωρ Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου αναλύει το έγκλημα στη χώρα μας και τους λόγους που η καταπολέμησή του είναι ανεπαρκής.
- 17 ΙΑΝ 2024
Προλογίζοντας όσα ακολουθούν, θα σου πω ότι η Ελλάδα είναι πολύ δυνατή στο οργανωμένο έγκλημα, συγκριτικά με ό,τι συμβαίνει παγκοσμίως. Θα μου πεις, δεν περίμενες εμένα για να καταλάβεις ότι συνειδητοποίησαν όσοι έχουν μάτια και βλέπουν (και αυτιά και ακούν) την Κυριακή 14/1, με την μαφιόζικη εκτέλεση στο Νέο Κόσμο. Σε βεβαιώνω πως αυτή δεν ήταν καν η κορυφή του παγόβουνου.
Πριν σου δώσω τα νούμερα της χώρας μας σε απόδοση στο οργανωμένο έγκλημα, όπως αναφέρονται στο τελευταίο Global Organized Crime Index, θα χρειαστεί να κάνω κάποιες διευκρινίσεις. Κατ’ αρχάς, τι λογαριάζεται ως οργανωμένο έγκλημα.
Στην έκθεση που σου είπα, προσδιορίζεται ως τέτοιο κάθε παράνομη δραστηριότητα που τελείται από ομάδες ή δίκτυα, τα οποία ενεργούν σε συνεννόηση, με βίαιο τρόπο, διαφθορά και άλλα σχετικά, ώστε να αποκτήσουν (έμμεσα ή άμεσα) οικονομικό ή υλικό όφελος.
Οι μετρήσεις για τις επιδόσεις (αναφέρονται ως δείκτες εγκληματικότητας), έγιναν σε 5 διαφορετικές κατηγορίες εγκληματιών και τη δραστηριότητα τους σε 15 αγορές εγκλημάτων.
Ας τις δούμε.
Global Organized Crime Index
Κατηγορίες εγκλημάτων
Oμάδες Mafia-style (σαφώς καθορισμένες, οργανωμένες εγκληματικές ομάδες -συμπεριλαμβανομένων των ομάδων πολιτοφυλακών και ανταρτών που χρηματοδοτούνται κυρίως από παράνομες δραστηριότητες. Υπάρχουν τέσσερα καθοριστικά χαρακτηριστικά μιας ομάδας τύπου μαφίας: γνωστό όνομα, καθορισμένη ηγεσία, εδαφικός έλεγχος και αναγνωρίσιμο μέλος).
Εγκληματικά δίκτυα (oμάδες ατόμων που συνεργάζονται για την ανάπτυξη παράνομων δραστηριοτήτων. Mερικές φορές, αλλά όχι πάντα, οργανώνονται ως καθιερωμένη εγκληματική οντότητα. Γνωρίζονται μεταξύ τους και συνεργάζονται)
Eγκληματίες που είναι ενσωματωμένοι στον κρατικό μηχανισμό και ενεργούν εκ των έσω (κάνουν θραύση στη Συρία, τη Βόρεια Κορέα, τη Λιβύη και το Λίβανο)
Αλλοδαποί εγκληματίες (εγκληματίες που δραστηριοποιούνται εκτός των συνόρων της χώρας από την οποία κατάγονται. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει όχι μόνο ξένους υπηκόους, αλλά και διάφορες ομάδες της διασποράς που έχουν δημιουργήσει ρίζες στη χώρα για πολλές γενιές)
Εγκληματίες Ιδιωτικού Τομέα (άτομα ή οντότητες, επιδιώκουν το κέρδος ή τον έλεγχο κομματιού της νόμιμης οικονομίας ή τον έλεγχο μέσω εξαναγκασμού ή παραμέλησης. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε, ξέπλυμα παράνομων εσόδων, ενεργώντας ως πληροφοριοδότες και νομική εκπροσώπηση μέσω ανήθικων μέσων).
Η επικρατέστερη μορφή, παγκοσμίως είναι αυτή των ενσωματωμένων στον κρατικό μηχανισμό εγκληματιών. Ακολουθούν τα εγκληματικά δίκτυα, οι αλλοδαποί εγκληματίες, οι ιδιωτικοί και οι ομάδες που λειτουργούν στο στιλ της μαφίας.
Αγορές εγκλημάτων
- Εμπορία ανθρώπων
- Λαθρεμπόριο ανθρώπων
- Εκβιασμός και προστασία από εκβιασμό
- Εμπορία Όπλων
- Εμπόριο παραποιημένων προϊόντων
- Παράνομο εμπόριο αγαθών που υπόκεινται σε ειδικούς φόρους κατανάλωσης
- Εγκλήματα χλωρίδας
- Εγκλήματα πανίδας
- Εγκλήματα μη ανανεώσιμων πόρων
- Εμπόριο ηρωίνης
- Εμπόριο κοκαΐνης
- Εμπόριο κάνναβης
- Εμπόριο συνθετικών ναρκωτικών
- Εγκλήματα που εξαρτώνται από τον κυβερνοχώρο
- Οικονομικά εγκλήματα
Η κύρια αγορά παγκοσμίως, είναι τα οικονομικά εγκλήματα. Ακολουθεί η εμπορία ανθρώπων, με το παράνομο εμπόριο κάνναβης να συμπληρώνει την κορυφαία τριάδα.
Σε λίγο θα δεις πού διακρινόμαστε εμείς, ως εγκληματικό έθνος σε κάθε κατηγορία.
Για όσα ακολουθούν ζητήσαμε και πήραμε τη βοήθεια της Αναστασίας Χαλκιά, διδάκτωρος Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, επιστημονικής συνεργάτιδας του ΠΣΜ Εγκληματολογίας του ίδιου πανεπιστημίου και γενικής γραμματέως του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος.
Global Organized Crime Index
Στη φωτογραφία που μόλις είδες, με τον όρο «ανθεκτικότητα» (resilience) ορίζεται η ικανότητα μιας χώρας να αντέξει και να διαταράξει τις δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος στο σύνολο του -παρά σε μεμονωμένες αγορές- μέσω πολιτικών οικονομικών, νομικών και κοινωνικών μέτρων.
Επί της ουσίας, είναι τα μέτρα που λαμβάνονται από κρατικούς ή μη κρατικούς φορείς.
Οι δείκτες ανθεκτικότητας είναι η πολιτική ηγεσία και διακυβέρνηση, η κυβερνητική διαφάνεια και λογοδοσία, η διεθνής συνεργασία, οι εθνικές πολιτικές και νόμοι, το δικαστικό σύστημα και η κράτηση, η επιβολή του νόμου, η εδαφική ακεραιότητα, η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η οικονομική ρυθμιστική ικανότητα, η υποστήριξη θυμάτων και μαρτύρων, η πρόληψη και όσα κάνουν μη κρατικοί φορείς.
Απελπίστηκες; Μα ακόμα δεν άρχισα. Το παγκόσμιο σκορ εγκληματικότητας είναι το 5.03 στα 10. Εμείς είμαστε στο 5.35. Συγκριτικά με το 8.18 της Μιανμάρ και το 7.75 της Κολομβίας, είμαστε φανταστικοί. Παραμένει γεγονός ότι είμαστε στη μέση λίστας 193 χωρών από όλον τον κόσμο. Μεταξύ τους είναι πολλές που έχουν τα ξεσπάσματα βίας του οργανωμένου εγκλήματος στην καθημερινότητα τους.
Ενώ το σκορ εγκληματικότητας μας κατατάσσει στην 79η θέση των 193 χωρών που ελέχθησαν, αυτό της ανθεκτικότητας μας ‘βάζει’ στην 81η θέση του συνόλου. Είμαστε στο Νο33 των 44 χωρών της Ευρώπης και στο Νο6 των 8 χωρών της Νότιας Ευρώπης. Στο Νο1 είναι η Φινλανδία με 8.63. Στην ουρά της κατάταξης βρίσκεται το Αφγανιστάν με 1.50.
«Στατιστικά, στην έκθεση που δημοσιεύεται κάθε χρόνο η Ελλάδα κατατάσσεται κάπου στη μέση όλων των χωρών, σε δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος», λέει η κυρία Χαλκιά. Σχολιάζω «για χώρα 10 εκατομμυρίων νοματαίων, μια χαρά (νοτ) τα πάμε». Η ειδικός μού απαντάει «από το report αυτό φαίνεται στη χώρα μας δρα και οργανωμένο έγκλημα με χαρακτηριστικά μαφίας (δηλαδή, ιεράρχηση, συγκεκριμένους τομείς κ.α.), αλλά και εγκληματικά δίκτυα που είναι μικρές εστίες, οι οποίες επικοινωνούν μεταξύ τους.
«Στα δίκτυα αυτά φαίνεται να συμμετέχουν και δρώντες από τομείς που θεωρούνται νόμιμοι επαγγελματίες».
Χαρακτηριστικά αναφέρω την αστυνομία, τους λιμενικούς, τους τελωνειακούς, τους εφοριακούς και τους λογιστές. Η Ελλάδα διακρίνεται στην εμπορία ανθρώπων, την παράνομη υιοθεσία, την διαδικτυακή σεξουαλική κακοποίηση και την εκμετάλλευση παιδιών. «Όπως αναφέρεται στην έκθεση «η στρατηγική θέση της Ελλάδας ως πύλης προς την Ευρώπη μέσω των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου, σε συνδυασμό με τη ζήτηση για φθηνές υπηρεσίες και εργατικό δυναμικό, την έχουν καταστήσει κόμβο εμπορίας ανθρώπων.
Το λαθρεμπόριο ανθρώπων παραμένει μια από τις μεγαλύτερες εγκληματικές αγορές στην Ελλάδα, εν μέσω συνεχιζόμενων εντάσεων με την Τουρκία, η οποία έχει κατηγορηθεί ότι διευκολύνει τα ταξίδια ανθρώπων στην Ελλάδα. Οι γυναίκες και τα κορίτσια αποτελούν την πλειοψηφία των θυμάτων, με τη σεξουαλική εκμετάλλευση να είναι η κύρια μορφή εκμετάλλευσης. Αν και έχει επίσης αυξηθεί η καταναγκαστική επαιτεία από ανηλίκους και η παράνομη υιοθεσία».
Έπειτα μας μάρανε η δυνατότητα των ομόφυλων ζευγαριών να αποκτήσουν παιδί, μέσω παρένθετης μητέρας. Συνεχίζουμε. «Οργανωμένες εγκληματικές ομάδες ελέγχουν την αγορά εμπορίας ανθρώπων, με Αλβανούς υπηκόους να διαχειρίζονται περίπου τα μισά από τα δίκτυα εμπορίας γυναικών στην Ελλάδα. Η πανδημία του COVID-19 έκανε πιο δύσκολο τον εντοπισμό των θυμάτων, καθώς οι αρχές έχουν απωθήσει βίαια λαθραία άτομα και αιτούντες άσυλο. Αυτό έχει αποθαρρύνει πιθανά θύματα εμπορίας να συνεργαστούν με τις αρχές.
Η διαδικτυακή σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση παιδιών είναι επίσης, σε άνοδο. Ο εκβιασμός και η προστασία από εκβιασμούς (με εκβιασμό) είναι διαδεδομένες αγορές στην περιοχή της Αττικής, με αδιάσειστα στοιχεία για τη συνενοχή τόσο των παράνομων όσο και των νόμιμων παραγόντων. «Πρόσφατες δολοφονίες ατόμων που συνδέονται με αυτά τα δίκτυα υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα αυτού του ζητήματος».
«Αστυνομικοί συχνά αναγνωρίζονται ως μη μέλη εγκληματικών οργανώσεων»
ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΟΥΜΑΣ/EUROKINISSI
Στην επί μέρους ανάλυση των αγορών στις οποίες ξεχωρίζουμε στο παγκόσμιο οργανωμένο έγκλημα, αναφέρεται πως «οι κρατικοί φορείς αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στην Ελλάδα, καθώς οι αστυνομικοί έχουν συχνά αναγνωριστεί ως μέλη εγκληματικών οργανώσεων.
- Η έλλειψη διώξεων για εγκλήματα όπως η διακίνηση ναρκωτικών, υπογραμμίζει τις ισχυρές σχέσεις που είχαν ιστορικά οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες με πολιτικές ελίτ και δικαστές.
- Διεφθαρμένοι πολιτικοί αναθέτουν διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων σε εταιρείες που τους έχουν δωροδοκήσει.
- Ο ιδιωτικός τομέας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις εγκληματικές αγορές στην Ελλάδα, με ενδείξεις εμπλοκής του σε υποθέσεις διαφθοράς σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες, η ενέργεια και τα φαρμακευτικά προϊόντα.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις, φορείς του ιδιωτικού τομέα αναγκάζονται να συμμετέχουν σε παράνομες δραστηριότητες, ενώ σε άλλες, η εμπλοκή είναι θέμα επιβίωσης.
- Η διείσδυση της εγκληματικότητας μέσω της ήδη εξασθενημένης ελληνικής οικονομίας αναμένεται να επιδεινώσει την κατάσταση.
- Τα χαλαρά εγκληματικά δίκτυα επικρατούν στην Ελλάδα, με εκατοντάδες γνωστά αφεντικά του εγχώριου εγκλήματος να δρουν στη χώρα.
- Αυτές οι ομάδες εμπλέκονται σε κάθε εγκληματική αγορά και εμπλέκονται σε τρομοκρατικές ομάδες. έχουν διεισδύσει και στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
- Πρόβλημα συνεχίζει να αποτελεί και η παρουσία ξένων μαφιόζικων ομάδων στην Ελλάδα, με τις πιο επιφανείς ευρωπαϊκές εγκληματικές ομάδες, όπως σερβικές οργανώσεις, να δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα στη χώρα.
- Έλληνες και ξένοι ημεδαποί παράγοντες είναι γνωστό ότι είναι συνένοχοι σε ορισμένες εγκληματικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα στη διακίνηση ναρκωτικών.
- Ωστόσο, οι Έλληνες υπήκοοι κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό στις εγκληματικές δραστηριότητες μόλις φτάσουν τα ναρκωτικά, οι άνθρωποι ή τα όπλα στη χώρα.
Όσον αφορά τις εγχώριες ομάδες τύπου μαφίας, είναι γνωστό ότι δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα σε διάφορες παράνομες αγορές, συμπεριλαμβανομένου του λαθρεμπορίου ανθρώπων, της διακίνησης όπλων, της διακίνησης ναρκωτικών και του παράνομου εμπορίου τσιγάρων, αλκοόλ και καυσίμων.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα μειωμένα έσοδα στις εγκαταστάσεις νυχτερινής διασκέδασης οδήγησαν σε άνοδο του ανταγωνισμού μεταξύ αυτών των ομάδων, με την καθεμία να προσπαθεί να διατηρήσει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς εκβιασμών.
Έχουν επίσης, σημαντική επιρροή στο σωφρονιστικό σύστημα».
«Αμφισβητείται η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για την καταπολέμεηση του οργανωμένου εγκλήματος»
Eurokinissi
Οι μελετητές έχουν ήδη τονίσει ότι «η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος αμφισβητείται, με τους επικριτές να υποστηρίζουν ότι η πολιτική κατά του εγκλήματος της κυβέρνησης δίνει προτεραιότητα στην καταπολέμηση του ορατού εγκλήματος του δρόμου έναντι των δραστηριοτήτων εγκληματικών οργανώσεων.
Η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι η αστυνομία και τα τμήματα ασφαλείας είναι υποστελεχωμένα και δεν διαθέτουν επιχειρησιακά σχέδια για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Γεγονός που οδήγησε τη χώρα να γίνει κόμβος συμμοριών. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας έχει δημιουργήσει εσωτερικούς φόβους για την πιθανότητα εξαγωγής της οικονομικής κρίσης της Τουρκίας στο Αιγαίο.
Στην περίπτωση αυτή, οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος μπορούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση για να πραγματοποιήσουν δραστηριότητες όπως η απόκρυψη και η μεταφορά πιθανών τρομοκρατών στην Ευρώπη». Στο κεφάλαιο της ποινικής δικαιοσύνης και της ασφάλειας, αναφέρεται πως «το δικαστικό σύστημα στην Ελλάδα πιστεύεται ευρέως ότι στερείται ανεξαρτησίας, με τη διαφθορά και την πολιτική επιρροή να είναι διάχυτα ζητήματα.
Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων των αυστηρότερων κυρώσεων για την ενεργητική δωροδοκία και την αυξημένη ψηφιοποίηση στο δικαστικό σώμα, το σύστημα εξακολουθεί να υποφέρει από καθυστερήσεις και ασυνεπείς κρίσεις. Ειδικότερα, το σωφρονιστικό σύστημα αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα, όπως χρόνιες ελλείψεις προσωπικού, υπερπληθυσμός και υψηλά επίπεδα βίας και εκφοβισμού μεταξύ των κρατουμένων.
«Μάλιστα, οι αρχές έχουν αναγνωρίσει ότι το σωφρονιστικό σύστημα είναι εστία οργανωμένου εγκλήματος και υπό τον έλεγχο της ελληνικής μαφίας των φυλακών». Το τμήμα πληροφοριών της ελληνικής αστυνομίας είναι αρμόδιο για την καταπολέμηση όλων των μορφών εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένου του σοβαρού και του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Ωστόσο, αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις, όπως η εκτέλεση καθηκόντων που δεν προβλέπονται επίσημα στην αστυνόμευση, η αύξηση της εγκληματικότητας λόγω οικονομικών και μεταναστευτικών κρίσεων και η αποτυχία αναθεώρησης της εκπαιδευτικής δομής της αστυνομίας για σχεδόν δύο δεκαετίες.
Επιπλέον, η εμπιστοσύνη μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και του κοινού εξακολουθεί να είναι χαμηλή λόγω περιστατικών υπερβολικής χρήσης βίας». Τώρα ναι, μπορείς να απελπιστείς με την ησυχία σου. Έχεις και την επιλογή να διαβάσεις και όσα άλλα έχουν διαπιστωθεί για τους τρόπους που θα μπορούσαν να μας σώσουν από τον εαυτό μας και ίσως από τους οργανωμένους εγκληματίες.
