Η πιο φονική μάχη στην ιστορία της ανθρωπότητας
Η μάχη του Στάλινγκραντ ήταν μία πολιορκία, η πυρηνική βόμβα στη Χιροσίμα μία ανθρωπιστική καταστροφή. Είναι όμως ένας Καρχηδόνιος στρατηγός εκείνος που κατέχει το μακάβριο ρεκόρ για το πιο υψηλό ποσοστό θνητότητας σε μία μέρα.
- 28 ΜΑΙ 2023
Το βράδυ έχει πέσει και ένας μονόφθαλμος άντρας ατενίζει το πεδίο της μάχης δίπλα στο αρχαίο χωριό των Καννών (όχι αυτές με το Φεστιβάλ, οι άλλες), κοντά στη σημερινή Απουλία, στη νοτιοανατολική Ιταλία. Όπως αργότερα θα αποδειχθεί είναι το magnum opus του, η μεγαλύτερη και πιο συντριπτική ήττα του πιο μισητού του αντιπάλου. Στο χώμα κείτονται περισσότεροι από 50 χιλιάδες άντρες, όλοι τους σχεδόν Ρωμαίοι και σύμμαχοι, καθώς ο δικός του στρατός δεν έχει πάθει παρά αμυχές.
Βρισκόμαστε στο 216 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Β’ Καρχηδονιακού Πολέμου και ο Αννίβας φαίνεται ότι κερδίζει την παρτίδα για την πατρίδα του. Τελικά, η ιστορία θα δείξει πως κατάφερε να κερδίσει πολλές και σημαντικές μάχες αλλά, δυστυχώς για εκείνον και την Καρχηδόνα, όχι τον πόλεμο.
Πρόλαβε όμως να γίνει ο φόβος και ο τρόμος των Ρωμαίων καθ΄ όλη τη διάρκεια εκείνης της αιματοβαμμένης εκστρατείας. Είχε άλλωστε πετύχει το ακατόρθωτο για την εποχή πριν καν εμπλακεί σε κάποια σοβαρή μάχη με τη Ρώμη: διέσχισε τις χιονισμένες και αφιλόξενες Άλπεις (που χωρίζουν τη σημερινή Γαλλία από την Ιταλία) με έναν ετερόκλητο στρατό γεμάτο μισθοφόρους και πολεμικούς ελέφαντες.
Έκανε δηλαδή πράξη ένα δικό του ρητό: «αν δεν υπάρχει ο δρόμος, θα τον δημιουργήσουμε». Μόνο τυχαίο άλλωστε δεν είναι ότι -κατά αντιστοιχία- το ρωμαϊκό ρητό Hannibal ad portas αποτελεί ακόμα και σήμερα συνώνυμο του ύψιστου κινδύνου.
Η μάχη των Καννών διεξήχθη στις 2 Αυγούστου του 216 π.Χ. και καμία άλλη μάχη μέχρι και την εποχή μας δεν έχει καταγράψει μεγαλύτερο ποσοστό θνητότητας (σ.σ: ποσοστό θανάτων ανάμεσα σε όσους συμμετείχαν). Είναι με άλλα λόγια η πιο φονική μάχη στην ανθρώπινη ιστορία.
Είναι χαρακτηριστικό πως μάχες της σύγχρονης ιστορίας, μάχες όπου η πυρίτιδα και τα πυροβόλα έπαιζαν τον πρώτο ρόλο, δεν έχουν καταφέρει να την ξεπεράσουν. Πιο συγκεκριμένα: η μάχη της Οκινάουα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, διάσημη για τον φανατισμό των Ιαπώνων στρατιωτών οι οποίοι δεν παραδίδονταν με τίποτα, έφτασε να έχει θνητότητα 35%.
Περίπου 80 χρόνια νωρίτερα, η μάχη του Γκέτισμπεργκ κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού εμφυλίου κατέγραψε θνητότητα 4,75%.
Αριθμοί, δηλαδή, που ωχριούν μπροστά στη συντριβή των ρωμαϊκών λεγεώνων στη μάχη των Καννών. Εκεί η θνητότητα άγγιξε το 52,5%.
Η κίνηση ματ
Η Ρώμη είχε στείλει μία πραγματική τεράστια στρατιά με σκοπό να σταματήσει την προέλαση του Αννίβα επί ιταλικού εδάφους. Στις Κάννες είχαν συγκεντρωθεί 40.000 Ρωμαίοι, 40.000 σύμμαχοι καθώς και περίπου 6.000 ιππείς. Αντίστοιχα, ο Καρχηδόνιος στρατηγός είχε στη διάθεσή του 40.000 πεζούς (Αφρικανικό πεζικό, Γαλάτες, Ίβηρες) και 10.000 ιππείς (Καρχηδόνιοι, Γαλάτες, Νουμίδες). Τουλάχιστον 136.000 άντρες πολέμησαν εκείνη τη μέρα.
Ο Αννίβας είχε χάσει το μάτι του, είχε χάσει τους ελέφαντές του, είχε όμως κερδίσει κάθε μάχη μέχρι εκείνη τη στιγμή. Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι με αυτήν τη στρατιά θα βροντοφώναζαν το «ως εδώ». Τελικά, θα βρίσκονταν μπροστά σε μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές καταστροφές της ιστορίας τους.
Υπάρχουν εκατοντάδες λεπτομέρειες που ίσως έπαιξαν ρόλο, εκείνο όμως το οποίο μνημονεύεται μέχρι σήμερα είναι ιδιοφυής κίνηση ματ που έστησε ο Καρχηδόνιος στρατηγός. Άφησε πρώτα τους αντιπάλους του να πιστέψουν στη νίκη και στη συνέχεια τους αφάνισε.
Τι ακριβώς έκανε; Παρουσίασε έναν στρατό όπου φαινομενικά το προωθημένο κέντρο ήταν αισθητά πιο αδύναμο από αυτό του αντιπάλου, τοποθετώντας εκεί Ίβηρες και Γαλάτες στρατιώτες, ενώ στα άκρα του πεζικού στέκονταν αφρικανικές δυνάμεις. Κατά αντιστοιχία οι χιλιάδες Ρωμαίοι είχαν παραταχθεί σε έναν ενιαίο τεράστιο σώμα με μεγάλο βάθος. Όσο για το ιππικό; Θα δούμε στη συνέχεια τι έκανε.
Όταν η μάχη ξεκίνησε, τα κεντρικά τμήματα του Αννίβα οδηγούνταν σε μία ελεγχόμενη υποχώρηση σχηματίζοντας έτσι μία ημισέληνο με το αφρικανικό πεζικό στα άκρα. Αυτή ήταν η παγίδα που είχε στήσει ο Καρχηδόνιος. Το παντοδύναμο ρωμαϊκό πεζικό παρότι ήταν πραγματικά αξιόμαχο είχε βρεθεί περικυκλωμένο από μικρότερες αριθμητικά δυνάμεις.
Αν οι Ρωμαίοι είχαν κερδίσει την ιππομαχία ίσως είχαν μία ελπίδα εκείνη τη μέρα. Κατατροπώθηκαν όμως από τον συνδυασμό ιβηρικού, καρχηδονιακού, γαλατικού και νουμιδικού ιππικού. Έτσι, τα νώτα των Ρωμαίων πεζών βρέθηκαν τελείως εκτεθειμένα. Δημιουργήθηκε με άλλα λόγια ένα άκμονας σε σχήμα ημισελήνου πάνω στον οποίο έπεσαν σαν να ήταν σφύρα οι καβαλάρηδες του καρχηδονιακού στρατού.
Οι φρικιαστικοί αριθμοί
Τα αποτελέσματα ήταν συντριπτικά. Οι αναφορές κάνουν λόγο ακόμα και για 600 σφαγιασθέντες Ρωμαίους ανά λεπτό μέχρι να πέσει το βράδυ. Η τακτική που χρησιμοποίησε ο Αννίβας αποτελεί μέχρι σήμερα μία πολύ διαδεδομένη κίνηση στον πεδίο της μάχης. Τότε, όμως, στις 2 Αυγούστου του 2016 ήταν η πρώτη φορά που κάποιος τη χρησιμοποιούσε.
Πόσοι τελικά ακριβώς ήταν οι νεκροί; Οι απόψεις διίστανται, όπως και για όλες τις αρχαίες μάχες. Οι Καρχηδόνιοι έχασαν κάπου ανάμεσα σε 5000 με 5900 άντρες. Οι Ρωμαίοι είχαν από 48.000 έως 85.000 νεκρούς. Αν λάβουμε υπόψη τους πιο χαμηλούς αριθμούς έχουμε θνητότητα που αγγίζει το 39% ενώ τους πιο υψηλούς το 66% με έναν μέσο όρο να βρίσκεται στο 52,5%.
Είτε στη μία είτε στην άλλη περίπτωση, πρόκειται για ποσοστά που ξεπερνούν τη φονική μάχη της Οκινάουα. Η φριχτή αλήθεια εκείνης της μέρας, λοιπόν, φαίνεται ξεκάθαρα σε μία χαρακτηριστική δήλωση την οποία αλιεύσαμε από τη Βικιπαίδεια:
«Ο κάθε διοικητής ξηράς επιδιώκει τη μάχη του αφανισμού όσο του το επιτρέπουν οι συνθήκες. Προσπαθεί να αναπαραγάγει στον σύγχρονο πόλεμο το παράδειγμα των Καννών» – Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, Ανώτατος Διοικητής των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Σωμάτων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
