Η πόλις εάλω – Το σαρωτικό πέρασμα της πυρκαγιάς σε 20 καρέ

Σε τέτοιες περιστάσεις, μόνο οι μαρτυρίες από το πεδίο μεταφέρουν την πραγματικότητα στην αληθινή της διάσταση.

«Σας το λέω και έχω ανατριχιάσει», δήλωσε σε τηλεοπτικό συνεργείο κάτοικος Πεντέλης που παρέμεινε στην περιοχή για να βοηθήσει στην κατάσβεση, «καίγονται οι άνθρωποι, κρίμα ο κόπος τους, κρίμα για όλα. Την αγαπάω την Πεντέλη, εδώ έχω μεγαλώσει». Την ίδια στιγμή, μερικά χιλιόμετρα μακριά, σε σημείο στο Νταού Πεντέλης απ’ όπου πέρασε πρώτα η καταστροφική αλυσίδα της πυρκαγιάς που ξεκίνησε την Κυριακή (11/8) από τον Βαρνάβα, ένας κτηνοτρόφος θρηνούσε τα 100 κατσίκια που δεν πρόλαβε να σώσει. «Τα άκουγα να πεθαίνουν». Ένας άλλος κάτοικος, στην προσπάθειά του να διαφύγει, έπεσε με το όχημά του πάνω σε πεύκο και τραυματίστηκε. Ηλικιωμένη ξέσπασε που παρακολουθούσε ανήμπορη τα σπίτια των παιδιών της να καίγονται: «Τα κόπια μας πήγαν χαμένα».

Θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι το σοκ και ο πανικός είναι αναπόφευκτα για έναν άνθρωπο που βρίσκεται αντιμέτωπος με μια μαινόμενη πυρκαγιά η οποία κινείται προς το μέρος του. Αλλά δεν είναι ακριβώς αυτή η περίπτωση. Οι σημερινοί κάτοικοι της ανατολικής Αττικής έχουν βιώσει τον ίδιο κίνδυνο τόσες φορές που έχουν χάσει το μέτρημα. Το 1982 με την πυρκαγιά που ξέσπασε στον Διόνυσο. Το 1995, όταν επί τρεις ημέρες καιγόταν η Πεντέλη. Μετά, το 1998 αλλά και το 2000, και οι δύο ξανά στην Πεντέλη. Έπειτα, το 2005, το αξέχαστο καλοκαίρι του 2007 αλλά και το 2009, όταν μάλιστα η πορεία της πυρκαγιάς ήταν πολύ παρόμοια με τη φετινή, από την περιοχή του Γραμματικού και τον Μαραθώνα ως τον Διόνυσο. Όπως και το 2018, όταν η πυρκαγιά έφτασε μέχρι το Μάτι, γράφοντας τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας.

Είναι κόσμος εξοικειωμένος με την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης που σημαίνει όταν τα μέτωπα πολλαπλασιάζονται και τα μποφόρ δεν πέφτουν. Έχουν, σε γενικές γραμμές, τη ψυχραιμία που σε άλλες περιπτώσεις λείπει.

Έχουν, για παράδειγμα, την εμπειρία να πιάσουν μάνικα, να συντονιστούν σε γραμμές περιφρούρησης, να μεταφέρουν μπιτόνια με νερό. Εντούτοις, επιμένουν πως τέτοια εξέλιξη δεν έχει υπάρξει άλλη φορά στο παρελθόν. «Έχω ζήσει όλες τις φωτιές της Πεντέλης, τέτοιο πράγμα δεν έχω ξαναδεί», δήλωσε χαρακτηριστικά ηλικιωμένος κάτοικος της Πεντέλης, που του είχε απαγορευτεί η πρόσβαση στο σπίτι, χωρίς να έχει στη διάθεσή του τα απαραίτητα για την υγεία του μηχανήματα, όπως η συσκευή οξυγόνου.

Από τη στιγμή που κατέπεσε η ένταση της μεγάλης πυρκαγιάς και ενώ τα συνεργεία της Γενικής Γραμματείας Αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών και Κρατικής Αρωγής πραγματοποιούν αυτοψίες στους οκτώ επίμαχους δήμους, καταγράφοντας τις ζημιές σε οικόπεδα, σπίτια και επιχειρήσεις που άφησε στο πέρασμά της η φωτιά, τα ερωτήματα πληθαίνουν:

Τι πήγε λάθος και στάθηκε αδύνατο να ανακοπεί η πυρκαγιά από τον Βαρνάβα ως την Πεντέλη; Γιατί ενώ υπήρχε η εμπειρία του 2009 και το ίδιο σενάριο εξέλιξης της πυρκαγιάς, δεν υπήρχαν τα ανάλογα μέτρα προστασίας σε σημεία στρατηγικής σημασίας; Γιατί δεν ήταν προστατευμένες οι αναδασωμένες περιοχές; Ποια ήταν η κατάσταση στα δάση που αποτεφρώθηκαν; Υπήρχαν ζώνες αντιπυρικού σχεδιασμού; Γιατί, επίσης, διεκόπη η υδροδότηση στη Νέα Πεντέλη και έτσι τις κρίσιμες πρώτες ώρες δεν υπήρχε πρόσβαση σε νερό;

Η εικόνα του αποτελέσματος είναι για ακόμη μια φορά απελπιστική. Σύμφωνα με εκτίμηση από το σύστημα Copernicus η καμένη έκταση ισούται με 85.000 στρέμματα, στρέμματα δάσους (σε μεγάλο ποσοστό διπλοκαμμένου, άρα χωρίς τη δυνατότητα φυσικής αναγέννησης) αλλά και καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Το ακόμη πιο τραγικό στην τωρινή πυρκαγιά, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ ξανά στο παρελθόν, είναι πως η φωτιά πέρασε στον πυκνό αστικό ιστό. Έφτασε στην πλατεία της Νέας Πεντέλης, στη ρεματιά Πεντέλης-Χαλανδρίου, στα Βριλήσσια. Εναέριες λήψεις, όπως παραθέτουμε απ’ το φωτογραφικό πρακτορείο SooC, αποτυπώνουν με τον πιο γλαφυρό τρόπο την «εισβολή». Τα ανατιναγμένα οχήματα, τις χαμένες περιουσίες, τα νεκρά ζώα. Πολύ συχνά, ένας δρόμος χωρίζει σαν σύνορο τα κατεστραμμένα από όσα γλίτωσαν στο πέρασμα της πυρκαγιάς, που μετρά μέχρι στιγμής έναν επιβεβαιωμένο θάνατο ανθρώπου.

Από πλευράς της η Πολιτεία αρνείται να παραδεχτεί λάθη συντονισμού και διαχείρισης.

Βιντεοληπτικό υλικό απ’ τα πρώτα λεπτά της πυρκαγιάς στον Βαρνάβα δόθηκε στη δημοσιότητα από τον λογαριασμό του υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Βασίλη Κικίλια, θέλοντας να δηλώσει την άμεση επέμβαση ελικοπτέρου που περιφρουρούσε την περιοχή. Η αντίδραση του κόσμου ήταν σφοδρή. «Λυπάμαι για την ανθρώπινη απώλεια αλλά σε εκείνη τη περιοχή εκδώσαμε 112», απάντησε ο ίδιος υπουργός σχετικά με τον τραγικό θάνατο της γυναίκας που βρέθηκε απανθρακωμένη, προκαλώντας ακόμη παραπάνω το κοινό αίσθημα. Την ίδια μέρα και ενώ οι αυτοψίες καταγραφής των ζημιών παρέμεναν σε αρχικό στάδιο, κατά τη διάρκεια της διυπουργικής σύσκεψης ο πρωθυπουργός της χώρας, Κυριάκος Μητσοτάκης, βεβαίωσε πως «κάθε χρόνο προσπαθούμε να γίνουμε καλύτεροι», ενώ οι αρμόδιοι διευκρίνισαν, σε μια απόπειρα μάλλον εφυσηχασμού, ότι τα περισσότερα κτίρια που καταστράφηκαν δεν ήταν οικίες.

«Μήπως πρέπει να δώσουμε, λοιπόν, συγχαρητήρια», ήταν η απάντηση που προκλήθηκε στο μυαλό των περισσότερων πολιτών.