Η τελευταία σανίδα σωτηρίας του Facebook

Σε αυτή την εικόνα μιας άλλοτε μητρόπολης που αρχίζει σιγά-σιγά να αποκτάει σημάδια εγκατάλειψης, υπάρχουν ακόμα κάποια ζωντανά μέρη. Για την ακρίβεια πολύ ζωντανά μέρη. Κρυμμένα όμως σε στοές. Εν προκειμένω μιλάμε για τις ομάδες του Facebook. Mε μια λειτουργία που προσομοιάζει με εκείνη των πάλαι ποτέ forum, οι ομάδες του Facebook χωρίζονται σε ανοιχτές, κλειστές ή και μυστικές. Στις πρώτες μπορεί να μπει ο οποιοσδήποτε, στις δεύτερες χρειάζεται μια έγκριση από κάποιον διαχειριστή, ενώ στις τρίτες πρέπει να έχεις πρόσκληση είτε από κάποιον διαχειριστή είτε από κάποιο μέλος.

Πράγματι, αν βρίσκεστε σε κάποια ή κάποιες από αυτές, θα ξέρετε για τι περίπου μιλάω. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν ομάδες στο Facebook (πολλές εκ των οποίων είναι ‘κλειστές’ ή και ‘μυστικές’) με δεκάδες χιλιάδες μέλη και με μια πρωτόγνωρη για social media συμμετοχή ανθρώπων που τις παρακολουθούν ή συμμετέχουν σε αυτές. Πάντα σε ένα πράγμα που διαπλέκει απόλυτα πια τα όρια μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής σφαίρας. Αυτές οι ομάδες κάποιες φορές μπορεί να έχουν συγκεκριμένη στόχευση ή να απευθύνονται σε συγκεκριμένα κοινά. Άλλες φορές όμως γιγαντώνονται σχηματίζοντας τεράστιες κοινότητες κοινού ύφους ή τρόπου γραφής. Χωρίς όμως να είναι θεματικά οριοθετημένες.

Μέρος μια συγκεκριμένης στρατηγικής

Αυτές μπορεί να φαίνονται αυθόρμητες, μια παράπλευρη χρήση του κοινωνικού δικτύου που γεννήθηκε από τα κάτω. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Αντιθέτως αποτελεί μέρος ενός από ό,τι φαίνεται αποδοτικού πλάνου του ίδιου του Facebook. Στην προσπάθεια του να διατηρήσει τον θρόνο του πιο επιδραστικού κοινωνικού δικτύου. Η ίδια η εταιρεία μιλάει για τον στόχο της να ενταχθούν οι χρήστες σε ομάδες που να σημαίνουν κάτι (ο όρος που χρησιμοποιείται είναι meaningful). Ο όρος αυτός έρχεται μέσω ερευνών που υπολογίζουν πώς και πόσο πράγματι είναι ενεργά τα μέλη των ομάδων αυτών: Aν ποστάρουν ή σχολιάζουν, αν έχουν φίλους τους στην ίδια ομάδα, αν συνδέονται συχνά σε αυτές.

Η στρατηγική αυτή του Facebook ήρθε μετά από μια σειρά σκανδάλων που ταρακούνησαν την εμπιστοσύνη των χρηστών του. Κυρίως ως προς την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων. Όπως είχε τονίσει ο Zuckerberg “Υπάρχει μια πραγματική ευκαιρία να συνδεθούν περισσότεροι από εμάς με ομάδες που θα σημαίνουν κάτι για τη ζωή τους. Αν καταφέρουμε να βελτιώσουμε τις προτάσεις μας, θα καταφέρουμε να συνδέσουμε 1 δισεκατομμύριο χρηστών σε ομάδες, ώστε να δυναμώσουμε το κοινωνικό μας αντίκτυπο”. Και πράγματι φαίνεται να τα πηγαίνει καλά σε αυτόν τον τομέα. Μεταξύ του 2017 και του 2019 οι χρήστες του Facebook που βρίσκονται σε κάποια από αυτές τις κοινότητες τετραπλασιάστηκαν. Έφτασαν δηλαδή από τις 100.000 στις 400.000.

Σε συνέχεια αυτής της προσπάθειας, η εταιρεία ξόδεψε περίπου 10 εκατομμύρια δολάρια, προκειμένου να διαφημίσει τις κρυφές ομάδες, στα κλασικά διαφημιστικά του ‘SuperBowl’ στην Αμερική. Εκεί παίζοντας το αδιανόητο αριστούργημα τιμιότητας το ‘i wanna rock’ των Twisted Sisters διαφήμισε τα Facebook Groups. Μια κίνηση που ήρθε ακριβώς ως ένα κερασάκι των 10.000.000 δολαρίων στην τούρτα μιας ολόκληρης εταιρικής πολιτικής. Ενός πλάνου που τελικά τραβάει το ενδιαφέρον των χρηστών από την αρχική τους σελίδα και τη βάζει στις κλειστές ομάδες. Η‘γιούρια, αδέρφια’ τακτική του Facebook που βομβαρδίζει με ειδοποίησεις από τις ομάδες στις οποίες είσαι μέλος σίγουρα δεν θα σου είναι απαρατήρητη αν είσαι όντως μέλος.

Γιατί πετυχαίνει το πλάνο του Facebook;

Οι λόγοι που μπορεί να επιθυμεί το Facebook μια τέτοια στροφή είναι πολλοί και εν πολλοίς λογικοί. Κατά κάποιον τρόπο, ακολουθεί με κάπως πιο επιτυχημένο τρόπο αυτό που προσπάθησε να κάνει φορμαλιστικά και ατσούμπαλα η Google με την αποτυχία μεγατόνων που ονόμασε Google+. Δεν υπάρχει κάνενας καλύτερος τρόπος να κινήσεις το ενδιαφέρον των χρηστών σου. Θα διαλέξουν οι ίδιοι εκείνα που θέλουν να δουν.

Αντίθετα με το homepage που μπορεί να μετράει ποστ εκατοντάδων χρηστών με τους οποίους μπορεί να μην έχεις κανέναν ουσιαστικό κοινό ενδιαφέρον, οι ομάδες φέρουν τους χρήστες σε κοινότητες κοινών ενδιαφερόντων και υφολογικών κωδίκων. Και εκεί μπορείς να δεις τα πάντα. Συνήθως από ανθρώπους που σε ενδιαφέρουν. Αυτή η τακτική είναι που σε κρατάει τελικά και περισσότερη ώρα στο σάιτ. Σε κάνει συχνά μάλιστα να φτιάχνεις και καινούργιο περιεχόμενο. Αν το καλοσκεφτείς, κάθε ποστ που κάνεις στο Facebook είναι μια προσφορά δωρεάν περιεχομένου σε έναν κολοσσό.

Ταυτόχρονα, αυτό που πλήρωνε τόσο καιρό το Facebook ήταν ο ηγεμονικός του ρόλος. Έγινε τόσο ισχυρό, ώστε έγινε γνωστό παντού. Θα έχετε παρατηρήσει -έστω και διαισθητικά- ότι οι χρήσεις του είναι όλο και πιο επίσημες. Η χρήση του ως ένδειξη lifestyle έχει μεταβεί όλη στο Instagram. Σπάνια πια θα δεις στο Facebook check-in, φωτογραφίες με μαγιό ή γενικά αποτυπώσεις προσωπικών στιγμών. Αυτό συμβαίνει γιατί η ύπαρξη ονοματεπωνύμου και η χρήση του από όλες τις ηλικιακές ομάδες είναι που εμποδίζει τελικά την ελεύθερη χρήση του. Το Facebook σου είναι το πρώτο πράγμα που ίσως δει για σένα το αφεντικό σου. Είναι ο μόνος χώρος που θα γίνεις φίλος με τη μητέρα σου ή τη θεία σου. Επομένως, είσαι πάντα πιο προσεκτικός ως προς το τι ποστ θα κάνεις και πόσο αποκαλυπτικό θα είναι αυτό για σένα.

Αντιθέτως, οι κλειστές ομάδες του προσφέρουν μια (ψευδ)αίσθηση ιδιωτικότητας. Προστευμένος από το αφεντικό σου ή τον γείτονά σου ή τους θείους σου. Mπορείς ελεύθερα αν ποστάρεις πράγματα σε κοινότητες που νιώθεις πολύ πιο κοντά σου. Ακόμα και αν αυτές είναι θεματικές. Έτσι, όχι μόνο καταναλώνεις πολύ περισσότερο ενδιαφέρον που σε κρατάει και περισσότερη ώρα στο site. Έχεις και πολύ μεγαλύτερη άνεση παραγωγής περιεχομένου. Άνεση που δεν θα είχες από τη στιγμή που αναγκάστηκες να χρησιμοποιήσεις ονοματεπώνυμο και να δεχτείς το αίτημα φιλίας της γιαγιάς σου.

Ο ρόλος των admins

Πολύ συχνά βέβαια, αυτή η αίσθηση ελευθερίας μπορεί να δημιουργεί περισσότερο τοξικά περιβάλλοντα εντός των group. Προσβολές, διαδικτυακό μπούλινγκ, συνωμοσιολογίες ή και ιδεολογίες μίσους βρίσκουν κανάλια μέσω αυτών των ομάδων. Αυτό είναι και που αναβαθμίζει τον ρόλο και τη σημασία των διαχειριστών των ομάδων αυτών. Πολύ συχνά είναι απλοί χρήστες του Facebook χωρίς καμία επαγγελματική ή άλλη εμπειρία ως προς τον έλεγχο ομάδων. Oμάδων που φτάνουν τις δεκάδες ή και τις εκατοντάδες χιλιάδες.

Ταυτόχρονα εταιρείες βρίσκουν τρόπο να αποκτήσουν περισσότερα δεδομένα για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους. Η ύπαρξη ομοιογενών συνολών χρηστών διευκολύνει την χαρτογράφηση τάσεων. Δίνει επίσης, όταν πίσω από τις κλειστές ομάδες κρύβεται μια εταιρεία, αφοσιωμένα κοινά. Κοινά που παρακολουθούν και αλληλεπιδρούν με δημοσιεύσεις. Κοινά επομένως που μπορούν να επηρεαστούν ή έστω ασχοληθούν με διαφημίσεις. Με λίγα λόγια, μια καλά στοχευμένη ομάδα στο Facebook μπορεί να γίνει ένας έυκολος τρόπος να αποκτήσεις ορατότητα και τελικά χρήματα.

Σε κάθε περίπτωση, οι κρυφές και μυστικές ομάδες του Facebook είναι ήδη γεγονός. Προβλέπεται δε ότι θα μπουν ακόμα περισσότερο στην καθημερινότητά μας στον αμέσως επόμενο καιρό. Ήδη μετράμε πολλές ελληνικές τέτοιες σελίδες με αξιοπρόσεκτα αφοσιωμένα κοινά που μπορεία να μετρούν δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες. Από ό,τι φαίνεται τα ασφαλή περιβάλλοντα που ούτως ή άλλως μας έφτιαχνε ο αλγόριθμος του Facebook, δεν αρκούσαν. Όσο πιο πολύ μοιάζουμε με τους γύρω μας, τόσο πιο θελκτικό μας φαίνεται το ίντερνετ.