Μήπως ήταν αχρείαστο το ρώσικο εμπάργκο από τη Λίνα Μενδώνη;

Ως εκ τούτου, ακυρώθηκαν δύο εκδηλώσεις που θα λάμβαναν χώρα τις προσεχείς ημέρες στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Αρχικά, του Gala Όπερας της Dinara Alieva και του Δημήτρη Πλατανιά που ήταν προγραμματισμένο για την Πέμπτη 3 Μαρτίου. Έπειτα, της μετάδοσης της παράστασης Η Λίμνη των Κύκνων των Μπαλέτων Μπολσόι, στο πλαίσιο του κύκλου The Bolshoi Ballet Live from Moscow (των δορυφορικών προβολών παραστάσεων από τη Μόσχα), την Κυριακή 6 Μαρτίου.

Η απόφαση του υπουργείου ανακοινώθηκε όχι με την αποστολή κάποιου δελτίου Τύπου από την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, αλλά μέσω μίας λιτής ανάρτησης (δύο προτάσεων όλων και όλων) στο Facebook. 

Σχεδόν 24 ώρες μετά, η συγκεκριμένη ανάρτηση του υπουργείου έχει συγκεντρώσει πάνω από 350 σχόλια και περισσότερες από 435 κοινοποιήσεις. Η πλειοψηφία αυτών βρίσκεται απέναντι από την απόφαση της υπουργού και της ελληνικής κυβέρνησης, καταδικάζοντάς την. «Ο σκοταδισμός του αιώνα ο ίδιος», «Μόλις ξεκινήσει η καύση βιβλίων πείτε μας», είναι δύο από τα πιο χαρακτηριστικά και δηκτικά σχόλια. 

Αμέτρητες αντιδράσεις για «το υπουργείο που υπερβάλλει»

Οι διαδικτυακές αντιδράσεις είναι θυελλώδεις. Με το σκεπτικό ότι η τέχνη έχει σκοπό να ενώνει και όχι να χωρίζει, κάνουν λόγο για υπερβολική έως και «ανόητη» αλλά και μεσαιωνική στάση από το υπουργείο. Η Λίνα Μενδώνη έγινε και πάλι με τους χειρισμούς της κόκκινο πανί για την κοινωνία, σχεδόν ένα χρόνο μετά το ξέσπασμα του κινήματος meToo στο ελληνικό θέατρο.

Να τονίσουμε κάπου εδώ ότι το κύμα cancel culture εναντίον των ρώσικων καλλιτεχνικών ομάδων και δημιουργών στη σκιά της αιματηρής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία σαρώνει εδώ και μία εβδομάδα σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη. 

Η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου ήδη ακύρωσε τις προγραμματισμένες για το καλοκαίρι παραστάσεις των μπαλέτων Μπολσόι, την ίδια ώρα που κορυφαίες όπερες και ορχήστρες ακυρώνουν συνεργασίες με δημιουργούς από τη Ρωσία που υποστηρίζουν τον Putin ή υποστηρίζονται οικονομικά από αυτόν σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον ουκρανικό λαό.

Δεδομένου ότι το καλλιτεχνικό εμπάργκο στους Ρώσους είναι κατά κάποιο τρόπο παγκόσμιο, από την πολιτιστική σκηνή της Νέας Υόρκης μέχρι εκείνη της Βρετανίας, πού έκανε λάθος λοιπόν το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού; Και γιατί κατακεραυνώνεται για την απόφασή του; 

Μία αχρείαστη, τελικά, ανακοίνωση

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, το υπουργείο Πολιτισμού γνωστοποίησε στον ελληνικό λαό την απόφασή του να ανασταλεί οποιαδήποτε υλοποίηση, συνεργασία, προγραμματισμός ή συζήτηση εκδηλώσεων με ρώσικους πολιτιστικούς οργανισμούς μέσω ανάρτησης στο Facebook (!) και με ένα κείμενο που θύμιζε τηλεγράφημα: η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη αποφασίζει αυτό. Στοπ. Συνεπώς, ακυρώνονται αυτά και αυτά. Στοπ.

Η πιο φρόνιμη και αναμενόμενη κίνηση θα ήταν να εκδώσει ένα δελτίο Τύπου, όπου σε ένα μεστό κείμενο θα καταγραφόταν το χρονικό και οι λόγοι που υπερβαίνουν το υπουργείο και το οδήγησαν σε αυτή την απόφαση. Ότι δε μιλάμε για απαγόρευση του Tchaikovsky, όπως συνέβη στη Φιλαρμονική του Ζάγκρεμπ που αφαίρεσε από συναυλία της την περασμένη Παρασκευή δύο από τα τρία έργα του σπουδαίου Ρώσου συνθέτη. Μιλάμε για έναν ρώσικο αποκλεισμό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή σε όλους τους τομείς, είναι καθολικός και ξεκάθαρα πολιτικός, όχι καλλιτεχνικός. Επηρεάζεται το πολιτιστικό πλαίσιο; Αναμφίβολα και ποικιλοτρόπως.

Εξάλλου, ακόμα και για τους ίδιους τους οργανισμούς/ομάδες/καλλιτέχνες από τη Ρωσία είναι εξαιρετικά δύσκολο ελέω πολεμικής σύρραξης να ταξιδέψουν σε μία ξένη χώρα και να παρουσιάσουν την τέχνη τους. Από τη μία, υπάρχει το πρακτικό κομμάτι των μετακινήσεων, από την άλλη, η οικονομική αβεβαιότητα -το αν και πώς θα πληρωθούν-, αλλά και το ότι είναι συναισθηματικά αβάσταχτο για τους ίδιους να μπουν σε αυτή τη διαδικασία όταν συμβαίνει ό,τι συμβαίνει στον ουκρανικό λαό. 

Είναι ενδεικτικό ότι και οι δύο εκδηλώσεις που θα πραγματοποιούνταν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και που το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι ακυρώνονται, είχαν ουσιαστικά ήδη ακυρωθεί. 

Το Gala Όπερας χαρακτηρίζεται ως «ήδη αναβληθείσα εκδήλωση» από το υπουργείο. Όπως διαβάζουμε στη σελίδα του Μεγάρου, η Αζέρα σοπράνος Dinara Alieva «λόγω του κινδύνου να προκληθούν -εξαιτίας της επικαιρότητας – ταξιδιωτικές δυσχέρειες στις μετακινήσεις από και προς τη Μόσχα, ζήτησε την αναβολή της εκδήλωσης και την κατανόηση του κοινού». Η ακύρωση έγινε δηλαδή από την ίδια την καλλιτέχνιδα, που δραστηριοποιείται στη Ρωσία, επικαλούμενη διαδικαστικούς λόγους και ήταν γνωστή από τις 26 Φεβρουαρίου.

Πηγή μάς ανέφερε ότι και η προβολή της παράστασης Η Λίμνη των Κύκνων από τα Μπολσόι στο Μέγαρο Αθηνών είχε ήδη ακυρωθεί ή καλύτερα αναβληθεί μετά από συναπόφαση των θρυλικών ρώσικων μπαλέτων με την εταιρεία που διοργανώνει τις διαδικτυακές τους προβολές ανά τον κόσμο, καθώς η τέχνη και ο πολιτισμός πλήττονται από το αιματοβαμμένο και ασφυκτικό γεωπολιτικό πλαίσιο. 

Εκτός από πρόχειρη δηλαδή, μία ανακοίνωση που γράφτηκε επιπόλαια στο πόδι, η απόφαση της υπουργού Πολιτισμού αποδεικνύεται ότι πάρθηκε εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς. Οι δύο ανακοινωθείσες εκδηλώσεις είχαν ακυρωθεί πριν ακυρωθούν από το υπουργείο, κάτι που καθιστά τελικά κάπως αχρείαστο το χθεσινό «τηλεγράφημα» στο Facebook που έχει προκαλέσει τεράστια αναστάτωση. 

Δεν χρειάζεται να δείξεις στον κόσμο ότι ασκείς ρώσικο εμπάργκο, τη στιγμή που οι ίδιοι οι Ρώσοι ή μέλη ρώσικων καλλιτεχνικών ομάδων και οργανισμών ακυρώνουν μόνοι τους τις προγραμματισμένες, εκτός συνόρων, εμφανίσεις τους. Ρίχνεις περισσότερο λάδι στη φωτιά, αντί να δείχνεις ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη.

Σε τέτοιες κρίσιμες και οριακές στιγμές, ο δρόμος που θα διαλέξει ο Πολιτισμός για να αντιδράσει έχει ιδιάζουσα σημασία. Θα περίμενε κάποιος -αφελής- μεγαλύτερη σοβαρότητα στους χειρισμούς, τις αποφάσεις και το σκεπτικό πίσω από τη λήψη τους από τους εκάστοτε κυβερνητικούς αρμόδιους. 

*** Εμείς προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε με το γραφείο Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού, χωρίς ωστόσο να λάβουμε κάποια επίσημη απάντηση σχετικά με την ανακοίνωση και τις αντιδράσεις.