Ήταν όντως βρώμικοι οι άνθρωποι στον Μεσαίωνα;
Σε αντίθεση με την εικόνα του άπλυτου μεσαιωνικού αγρότη, ακόμη και τα πιο μη προνομιούχα μέλη της κοινωνίας ήξεραν τι πάει να πει μπάνιο.
- 15 ΙΟΥΝ 2024
«Μα πού βρισκόμαστε, στον Μεσαίωνα;». Αν και δεν βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις επιτυχημένες ατάκες του Δημήτρη Κουτσούμπα, είναι σίγουρα μία από τις πιο γνωστές του. Γιατί, όμως, όταν θέλουμε να τονίσουμε μια κατάσταση η οποία δεν συμβαδίζει με την τωρινή κοινωνία και τον τρόπο που έχει διαμορφωθεί, φέρνουμε ως παράδειγμα εκείνα τα χρόνια;
Τα μεσαιωνικά χρόνια ξεκινούν από το 476 και φτάνουν μέχρι το 1492 μ.Χ και την ανακάλυψη της Αμερικής, με τη μεσαιωνική περίοδο να είναι αυτή που ενώνει την αρχαιότητα με τη Νεότερη Δυτική Ιστορία.
Αυτά για να έχουμε στο μυαλό μας μερικές βασικές πληροφορίες πριν περάσουμε στο λόγο που γράφτηκε αυτό το κείμενο: Την προσωπική υγιεινή των ανθρώπων ή, αλλιώς, το αν μύριζαν πάντα όπως ο διπλανός σου στο λεωφορείο που αρνείται πεισματικά να χρησιμοποιήσει αποσμητικό.
Δεν είναι μυστικό ότι η μεσαιωνική Ευρώπη είχε κάποια προβλήματα όσον αφορά τη δημόσια υγεία. Οι τότε πόλεις, λόγω της απουσίας συστημάτων αποχέτευσης και της πρακτικής της ρίψης σκουπιδιών και ανθρώπινων αποβλήτων στους δρόμους, μπορούν να χαρακτηριστούν -το λιγότερο- ανθυγιεινές. Μύριζαν. Και όχι, δε μύριζαν τριαντάφυλλο.
Ήταν όντως τόσο βρώμικοι οι άνθρωποι του Μεσαίωνα;
Με τα χρόνια, δικαίως μέχρι ενός βαθμού, δημιουργήθηκε μια κοινή, λάθος εντύπωση σχετικά με τους ανθρώπους του Μεσαίωνα: Ότι ήταν πάντα βρώμικοι και ότι έδιναν λίγη σημασία στην προσωπική τους υγιεινή.
Αυτό το στερεότυπο είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο όσον αφορά τους αγρότες, οι οποίοι συχνά παρουσιάζονται ως άνθρωποι που κουβαλούσαν κάθε είδους παράσιτα. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Αν και είναι αλήθεια ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων εκείνης της εποχής δεν είχε πρόσβαση σε τίποτα που να πλησιάζει τα πρότυπα υγιεινής του 21ου αιώνα, γνώριζαν τη σημασία του να διατηρούνται καθαροί.
Οι πόλεις και τα χωριά ήταν συνήθως χτισμένα κοντά σε πηγές γλυκού νερού ή τροφοδοτούνταν από πηγάδια ή, στην περίπτωση ορισμένων μεγαλύτερων πόλεων όπως το Λονδίνο, από νερό που μεταφερόταν μέσω μολύβδινων σωλήνων.
Οι άνθρωποι, επομένως, μπορούσαν -και σε πολλές περιπτώσεις έκαναν- μπάνιο σε τακτική βάση. Μάλιστα, υπάρχουν πολυάριθμες λογοτεχνικές αναφορές και έργα τέχνης από τη μεσαιωνική περίοδο που απεικονίζουν ανθρώπους να κάνουν μπάνιο, το οποίο για πολλούς αποτελούσε μέρος της καθημερινής ρουτίνας.
Σε αντίθεση με την εικόνα του άπλυτου μεσαιωνικού αγρότη, ακόμη και τα πιο μη προνομιούχα μέλη της κοινωνίας ήξεραν τι πάει να πει νερό. Συνήθως, διέθεταν μια κανάτα, λεκάνη ή μια γούρνα από την οποία έπλεναν τακτικά τα χέρια και το πρόσωπό τους. Ήταν σύνηθες να πλένει κανείς τα χέρια του πριν και μετά τα γεύματα, ιδίως επειδή τα χέρια εξακολουθούσαν να αποτελούν το κύριο όργανο για το φαγητό -εντάξει, εδώ μας έχασαν λίγο. Η χρήση πιρουνιών δεν ήταν συνηθισμένη στην Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα.
Οι άνθρωποι, επίσης, βούρτσιζαν τακτικά τα δόντια τους. Στην ύπαιθρο, για παράδειγμα, χρησιμοποιούσαν φρέσκα κλαδιά φουντουκιού ως οδοντόβουρτσες και όταν αυτά δεν ήταν διαθέσιμα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν λινά πανιά. Μιας και οδοντόκρεμα δεν υπήρχε, χρησιμοποιούσαν θαλασσινό αλάτι και αλεσμένα βότανα, όπως το γαρύφαλλο κατά το βούρτσισμα για να διατηρήσουν το στόμα φρέσκο και τα δόντια τους καθαρά.
