Καλάθι της Νοικοκυράς είχε εξαγγελθεί στην Ελλάδα και το 2014. Και δεν πήγε πολύ καλά

Το ντεσού της ιστορίας με το Καλάθι του Νοικοκυριού είναι ότι δεν είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται σαν εργαλείο ανακούφισης για τη μεσαία και εργατική τάξη, που συμπιέζεται από την οικονομική ανέχεια στη χώρα.

Μεταφερόμαστε στο 2014 και την κυβέρνηση Σαμαρά, που πασχίζει να κατευνάσει μια κοινωνία που βρίσκεται στα κάγκελα: σύμφωνα με την έκθεση που συνέταξε εκείνη τη χρονιά το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, «6,3 εκατομ. Έλληνες είναι στο όριο της φτώχειας» – η ακρίβεια και η ανεργία πιέζουν αφόρητα μια οικονομία υπερχρεωμένη και εποπτευόμενη.

Από τη θέση του Υφυπουργού Ανάπτυξης και Ανταγωνισμού τότε, ο Γεράσιμος Γιακουμάτος μεταφέρει το πρωθυπουργικό μήνυμα για ανάγκη κοινωνικής αλληλεγγύης και μιλάει επανειλημμένα για το Καλάθι του Νοικοκυριού: (ή Νοικοκυράς όπως το αποκαλούσε).

«Μείωση στις τιμές των βασικών αγαθών για το Καλάθι της Νοικοκυράς», ήταν ο στόχος τη χρονιά που ανέλαβε τα καθήκοντά του. Μάλιστα, οι δεσμεύσεις συμπληρώνονταν από την πάταξη της αισχροκέρδειας και των υπερκερδών, έτσι που αποτυπώνεται πόσο ριζωμένα είναι τα προβλήματα που σήμερα παραμένουν στην πρώτη γραμμή της δημόσιας συζήτησης.

Ωστόσο, το Καλάθι της Νοικοκυράς τότε (πέρα από το ότι είχε έμφυλο πρόσημο, εν απουσία κριτικού λόγου για τον λανθάνον σεξισμό στη γλώσσα), είχε μια ξεκάθαρη κατεύθυνση, σε αντίθεση με το μέτρο που εφαρμόζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη: το ζητούμενο ήταν να συγκρατηθεί ο ΦΠΑ, ο οποίος από τότε ήταν ανεβασμένος σε σχέση με των υπόλοιπων κρατών της ΕΕ.

Τι συνέβη και απέτυχε

Συγκεκριμένα, σε συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γ. Γιακουμάτος δήλωνε: «Δεν μπορούμε να αυξήσουμε τον ΦΠΑ στο καλάθι της νοικοκυράς, στα τρόφιμα που καταναλώνει ο φτωχός και μέσος Έλληνας […] Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Όταν η Αγγλία έχει μηδενικό ΦΠΑ στο γάλα, εδώ δεν μπορεί από το 13% να πάει παραπάνω. Αυτό θα είναι καταστροφή». Ήταν ξεκάθαρο στη δημόσια σφαίρα ότι εκείνος ο παράγοντας που κρατά την οικονομία στραμπουληγμένη και «παγωμένη» είναι οι υψηλοί συντελεστές ΦΠΑ.

Συγκεκριμένα έδωσε έμφαση στα εξής: ψωμί, γάλα, λάδι, απορρυπαντικά και βρεφικές πάνες

«Η υπερφορολόγηση η οποία έχει στοιχίσει πάρα πολύ», έλεγε χαρακτηριστικά. Και να τονίσουμε ότι τη χρονιά του 2014, τα πράγματα σ’ αυτόν τον τομέα ήταν πολύ καλύτερα από σήμερα: τον Ιούλιο του 2015, στο πλαίσιο των μέτρων λιτότητας για το τρίτο μνημόνιο, ο ΦΠΑ αυξήθηκε στο 23% για μια σειρά από τρόφιμα (αφήνοντας μόνο τα βασικά τρόφιμα στο 13%) και έπειτα το 2016 είδαμε το 23% να γίνεται οριζόντια 24%.

Το αποτέλεσμα είναι ότι πλέον οι έμμεσοι φόροι ευθύνονται πολύ περισσότερο για το φούσκωμα των τιμών σήμερα, σε βαθμό που τα ίδια προϊόντα είναι πιο φθηνά στο εξωτερικό απ’ ότι στα ελληνικά σούπερ μάρκετ.

Για να καταλάβουμε τη διαφορά από κάποια ενδεικτικά παραδείγματα, το 2014 στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ, το γάλα κοστολογούταν 1,16-1,46 ευρώ, το ψωμί 0,50-0,70 ευρώ, ενώ τα απορρυπαντικά 1,50-3,40 ευρώ, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Τιμών που λειτουργούσε στο Υπουργείο. Οι αντιδράσεις ήταν και πάλι σφοδρές από πλευράς της κοινωνίας, δεδομένης της αγοραστικής αδυναμίας των πολιτών.

Η δέσμευση του Γιακουμάτου και της κυβέρνησης για μάχη με τις τιμές δεν επικυρώθηκε στην πράξη – ο ΦΠΑ έμεινε μεν σταθερός για τα τρόφιμα, αλλά δε μειώθηκε, όπως ήταν προφανές ότι έπρεπε να γίνει.

Όπως είχε καταγραφεί στους σχετικούς δείκτες εκείνης της χρονιάς, η λιανική τροφίμων δεν αντέστρεψε την πτωτική τάση των τζίρων. Παρά την αρχική αισιοδοξία, η κίνηση των καταναλωτών έμεινε συγκρατημένη, χωρίς να βλέπουν διαφορά στην τσέπη τους.

Όταν κλήθηκε να απαντήσει για τις αντιδράσεις και να εξηγήσει τι εφαρμόστηκε στην πράξη από τη «μάχη ενάντια στην ακρίβεια» που υποσχέθηκε να δώσει για το Καλάθι της Νοικοκυράς, ο Γ. Γιακουμάτος μεταξύ άλλων ανέφερε ότι υπάρχουν πάντα και οι οικονομικές, no name ετικέτες στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Κάπως έτσι, επέστρεψαν στο νου οι πρόσφατες εικόνες του Α. Γεωργιάδη με τα ίδια προϊόντα στα χέρια, να δηλώνει απόλυτη ικανοποίηση για την τήρηση του νέου μέτρου που θα αναχαιτίσει τον πληθωρισμό.