«Καταμίτες», οι νεαροί ερωτικοί σύντροφοι ανδρών της ελίτ στην Αρχαία Αθήνα
- 11 ΟΚΤ 2023
Η σημερινή ηθική και ο πολιτισμός μας θεωρεί ανήκουστα τα όσα συνέβαιναν πριν από 2μισι χιλιάδες χρόνια και πιθανότατα μετά από 2μισι χιλιάδες χρόνια το ίδιο θα θεωρούν και για εμάς. Στην Αρχαία Αθήνα οι κοινωνικοί κανόνες ήταν αρκετά διαφορετικοί σε όλους τους τομείς και το ίδιο φυσικά συνέβαινε και όσον αφορά στις ερωτικές πρακτικές που ακολουθούσαν οι παντρεμένοι άνδρες. ‘Ήταν σύνηθες παράδειγμα για τους παντρεμένους της ελίτ να έχουν παλλακίδες (ερωμένες/συντρόφους εκτός από τις συζύγους τους).
Ήταν ένα σύμβολο κύρους και ένα μέσο για απεριόριστη σεξουαλική ικανοποίηση. Πολλές σημαίνουσες προσωπικότητες της Αρχαίας Ελλάδας ήταν γνωστό ότι είχαν μία ή δύο παλλακίδες άμεσα διαθέσιμες για να ικανοποιούν τις ορμές τους. Η πρακτική αυτή ήταν ευρέως διαδεδομένη, αλλά αυτό που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι η Αρχαία Ελλάδα είχε επίσης πολλές «αρσενικές παλλακίδες», άνδρες δηλαδή που ικανοποιούσαν μόνο σεξουαλικά γυναίκες. Η έλλειψη συζήτησης γύρω από αυτούς τους άνδρες κάνει το θέμα τόσο ενδιαφέρον.
Τα καθήκοντα των ανδρών ερωτικών συντρόφων βρίσκονταν στα όρια της υποδούλωσης. Υπέστησαν κακοποίηση, τραύματα και μερικές φορές ακόμη και θανατώσεις. Θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι οι ερωτικοί σύντροφοι υπήρχαν μόνο για τη σεξουαλική ικανοποίηση των παντρεμένων γυναικών της εποχής. Ωστόσο, αυτό δεν ίσχυε 100%, καθώς πολλές φορές διατηρούνταν σε ένα καθεστώς που έμοιαζε με εκείνο των σκλάβων από ισχυρούς άνδρες της αρχαίας Ελλάδας. Συνήθως ένας ηλικιωμένος αριστοκράτης είχε στην κατοχή του και έναν νεαρό ερωτικό σύντροφο. Αυτός θα του παρείχε σεξουαλικές χάρες με αντάλλαγμα την καθοδήγησή του (οι ώριμοι άνδρες γίνονταν μέντορές τους με λίγα λόγια) και την οικονομική του εξάρτηση από εκείνον. Οι παραδόσεις διέφεραν σημαντικά από πόλη σε πόλη. Ωστόσο, οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες διατηρούσαν άνδρες ερωτικούς συντρόφους σε αυτό το ιδιόμορφο σχήμα σε όλες τις πόλεις.
Οι νεαροί άνδρες που έπαιζαν αυτόν τον ρόλο ονομάζονταν «Καταμίτες». Μερικοί μάλιστα κρατούνταν ως αιχμάλωτοι για να λειτουργούν ως σκηνικά σε ομοφυλοφιλικές επιδείξεις και δραστηριότητες. Η πρακτική αυτή ήταν τόσο διαδεδομένη που ακόμη και μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης λέγεται ότι έλκονταν και απολάμβαναν τη συντροφιά όμορφων νεαρών ανδρών.
Ναι, πιθανότατα πολλές από τις διάσημες ιστορικές προσωπικότητες δεν είναι οι εξιδανικευμένες εκδοχές που πιστεύαμε, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έζησαν. Πόλεις όπως η Σπάρτη ενθάρρυναν ενεργά τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις μεταξύ νεαρών αγοριών και ανδρών. Ταυτόχρονα όμως, υπήρχαν και εξαιρέσεις, όπως η πόλη της Αθήνας, στην οποία ψηφίστηκαν νόμοι για την απαγόρευση των ομοφυλοφιλικών δραστηριοτήτων και του σοδομισμού.
Οι άνδρες ερωτικοί σύντροφοι δέχονταν συχνά σεξουαλικές επιθέσεις
Οι νεαροί άνδρες που διαδραμάτιζαν αυτόν τον ρόλο, κρατούνταν συχνά πίσω από τους τοίχους των ανακτόρων οι οποίοι έκαναν ό,τι ήθελαν με αυτούς. Ήταν υπεύθυνοι για τη διασκέδαση στα πάρτι και λειτουργούσαν ως σεξουαλικοί σύντροφοι για τα αρσενικά μέλη του νοικοκυριού. Με τον τρόπο με τον οποίο ήταν δομημένη η κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, οι άνθρωποι με υψηλότερο κύρος και πλούτο είχαν το ελεύθερο να επιβάλλουν τη θέλησή τους στους κατώτερους. Παρόλο που η σεξουαλική επίθεση ή ο εξαναγκασμός σε ένα ελεύθερο άτομο ήταν σοβαρό έγκλημα που μπορούσε να επισύρει τη θανατική ποινή στην Αρχαία Ελλάδα, ο θεσμός αυτός ήταν μια άλλη ιστορία.
Οι Καταμίτες δεν αναγνωρίζονταν ως ελεύθεροι άνθρωποι, και για αυτό οι «ιδιοκτήτες» τους μπορούσαν να ξεφύγουν από ειδεχθή εγκλήματα όπως ο βιασμός. Αυτή η έλλειψη λογοδοσίας και η διαφθορά της άρχουσας ελίτ είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα που παρατηρείται σε πολλές αρχαίες κοινωνίες του παρελθόντος. Με αυτόν τον τρόπο, η πλούσια τάξη μπορούσε να αποφύγει τη δίωξη για εγκλήματα για τα οποία θα τιμωρούνταν οι απλοί άνθρωποι.
Οι δούλοι δεν είχαν δικαιώματα και τα σώματά τους αποτελούσαν απλά αντικείμενα για τους ιδιοκτήτες τους, στερούμενοι αυτονομίας. Ωστόσο, ο ακριβής προσδιορισμός του καθεστώτος των «Καταμιτών» είναι δύσκολος. Οι σκλάβοι δεν είχαν τα νομικά δικαιώματα που απολάμβαναν οι ελεύθεροι πολίτες. Ωστόσο, η κοινωνική τους θέση μπορούσε να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με το πόσο εύποροι ήταν οι μεγαλύτεροι σύντροφοί τους, οι λεγόμενοι «εραστές». Ορισμένοι από τους πιο εύπορους Εραστές έδιναν εγγυήσεις στους Καταμίτες που απασχολούσαν ένα ελάχιστο επίπεδο οικονομικής και σωματικής ασφάλειας, πέρα από εκείνο της «καθοδήγησης» που αναφέραμε προηγουμένως.
Από την άλλη, ο νεότερος, παθητικός σύντροφος ήταν γνωστός ως ερωμένος. Ο ερωμένος όφειλε να τους δείχνει σεβασμό και υψηλό επίπεδο εκτίμησης για τις γνώσεις τους σχετικά με την κοινωνική συναναστροφή και τα πνευματικά θέματα. Οι εραστές χρησίμευαν ως πρότυπα για τους ερωμένους, οι οποίοι προσπαθούσαν να γίνουν πιο εκλεπτυσμένοι μιμούμενοι τις αρετές και τις πρακτικές τους.
Οι Καταμίτες δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από τις βλαβερές σχέσεις
Η απόδραση ήταν δύσκολη για τους νεαρούς ερωτικούς συντρόφους που βρίσκονταν σε τέτοιου είδους σχέσεις όπου κακοποιούνταν ή δέχονταν σεξουαλικές επιθέσεις. Η οικονομική εξάρτησή τους από τον εραστή, η έλλειψη νομικών δικαιωμάτων και η περιορισμένη υποστήριξη από τα κοινωνικά δίκτυα σήμαινε ότι συχνά παγιδεύονταν σε φαύλους κύκλους κακοποίησής τους.
Αν και είναι απολύτως σαφές ότι οι Έλληνες έδιναν ελάχιστη σημασία στα σωματικά χαρακτηριστικά των ερωτικών τους συντρόφων, ο γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτός στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ενώ όταν ο χριστιανισμός μπήκε στο παιχνίδι, δεν υπήρξε καν σαν ιδέα. Η παγίωση της συγκεκριμένης θρησκείας, έφερε και το τέλος της πρακτικής των ομοφυλοφιλικών σχέσεων εξάρτησης.
