Κι αν η τετραήμερη εργασία δεν είναι τόσο ονειρική όσο ακούγεται;

Παρόμοιες προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη και στην Ιρλανδία και την Ισπανία, προσπάθειες που ακολούθησαν εκείνες που έγιναν και στην Ισλανδία πριν από αρκετά χρόνια. Ορισμένες αγγλικές εταιρείες πειραματίζονται επίσης με τετραήμερη εργασία, ενώ άλλες χώρες όπως η Ιαπωνία ενθαρρύνουν και αυτές τους εργοδότες τους να το σκεφτούν.

Πόσο βοηθητικό είναι όμως πραγματικά ένα τετραήμερο για τους εργαζόμενους -και πόσο ρεαλιστικό; Η αλήθεια είναι ότι αυτή η τόσο ελκυστική ιδέα δημιουργεί κάποια προβλήματα που όπως είναι λογικό, οι πιο ενθουσιώδεις, τείνουν να τα αγνοούν.

Ποια είναι αυτά τα προβλήματα λοιπόν και άραγε μπορούν να ξεπεραστούν;

Παραγωγικότητα και 40ωρη εβδομάδα

Στο επίκεντρο της οικονομικής δραστηριότητας ενός κράτους βρίσκεται η παραγωγικότητα, η οποία σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται στη συνολική παραγωγή κάθε εργαζομένου σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο -και όχι μόνο- η άποψη που παραδοσιακά επικρατεί είναι ότι μια εβδομάδα πλήρους απασχόλησης περίπου 40 ωρών είναι ο καλύτερος τρόπος για να μεγιστοποιηθεί η παραγωγικότητα των ανθρώπων.

«Οκτώ ώρες εργασίας, οκτώ ώρες αναψυχής, οκτώ ώρες ανάπαυσης» ήταν η φράση που επινοήθηκε το 1817 από τον Robert Owen, τον διάσημο ακτιβιστή των εργασιακών δικαιωμάτων. Αυτό το όραμα μιας πενθήμερης, 40ωρης εβδομάδας εργασίας έχει τις ρίζες της σε ένα βιομηχανικό περιβάλλον, όταν οι περισσότεροι εργάζονταν εκτός σπιτιού, σε εργοστάσια και άλλες εγκαταστάσεις παραγωγής. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η εργασία από το σπίτι -όπως συμβαίνει σήμερα- ή η εργασία εκτός του διαστήματος που θα βρισκόταν κάποιος πχ στο εργοστάσιο, ήταν αδύνατη ακόμα και ως ιδέα.

Εκείνες οι εποχές, όμως, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί, ενώ παράλληλα -κάτι που δεν αναφέρθηκε προηγουμένως αλλά είναι σημαντικό- και τα νοικοκυριά με δύο εισοδήματα δεν είναι πλέον κάτι το σπάνιο. Στις μέρες μας, όταν και τα δύο μέλη ενός ζευγαριού δουλεύουν, υπάρχει λιγότερος χρόνος για τα παιδιά ή για να φροντίζουν τους ηλικιωμένους συγγενείς τους και γενικά για οποιαδήποτε άλλη δουλειά που πρέπει να γίνει εκτός των ωρών εργασίας. Και η διαχείριση αυτών των καθηκόντων έχει γίνει ακόμη πιο περίπλοκη και αγχωτική, από ό, τι στο παρελθόν.

Επομένως, η τετραήμερη εργασία ακούγεται ως μια τεράστια ανακούφιση, και είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι τάσσονται υπέρ τής. Πού είναι, λοιπόν, το πρόβλημα;

Η σύγκρουση με την πραγματικότητα

 

Ο μέσος εργαζόμενος στο Ηνωμένο Βασίλειο δουλεύει 42,5 ώρες τη βδομάδα, και μιλάμε για το κράτος που πλέον θεωρείται η πρωτεύουσα της Ευρώπης στην απλήρωτη υπερωρία. Ή έτσι πιστεύουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους, γιατί μάλλον στην Ελλάδα το ακούμε αυτό και γελάμε, αλλά τέλος πάντων. Περίπου, λοιπόν, τα δύο τρίτα των εργαζομένων λέγεται ότι εργάζονται περισσότερο από τις ώρες της σύμβασής τους, με μέσο όρο 6,3 ώρες δωρεάν εργασία την εβδομάδα, την οποία την κάνουν συνήθως καθισμένοι μπροστά από έναν υπολογιστή ή με ένα smartphone στο χέρι απ’ το σπίτι τους.

Όλο αυτό συνεπάγεται ότι οι εργοδότες είναι σχεδόν απίθανο να έχουν την οικονομική δυνατότητα να μειώσουν τον φόρτο εργασίας κάθε εργαζομένου -ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία. Πολλοί εργοδότες που θα μετατρέψουν τις συμβάσεις των εργαζομένων τους σε τετραήμερη εργασία, πιθανότατα θα περιμένουν ότι οι εργαζόμενοι θα δουλέψουν μέσα σε τέσσερις μέρες, όσο θα δούλευαν στις πέντε. Αυτό θα σημαίνει πρακτικά, ότι ο κάθε εργαζόμενος καλείται να δουλέψει πάνω από 12 ώρες την ημέρα. Ακόμα κι αν αυτό ήταν εφικτό, δεν θα ήταν και πολύ παραγωγικό.

Βλέπεις, οι άνθρωποι που αναγκάστηκαν να εργαστούν απ’ το σπίτι τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δεν εργάζονταν απαραίτητα περισσότερες ώρες, απλώς δούλευαν πιο συγκεντρωμένοι, πιο εντατικά, και με λιγότερα διαλείμματα.

Αυτό πράγματι παρήγαγε -τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα- κάποια κέρδη ως προς την παραγωγικότητα, αλλά αυτός δεν είναι λόγος για πανηγυρισμούς: λόγω ακριβώς αυτής της αυξημένης έντασης και την ταύτιση μεταξύ σπιτιού και εργασίας, οι εργαζόμενοι δυσκολεύτηκαν να απομακρυνθούν διανοητικά από την εργασία, να καταφέρνουν κάποια στιγμή της ημέρας να βγάζουν τη δουλειά απ’ το μυαλό τους. Και αυτό αύξανε κατά πολύ τους κινδύνους εξάντλησης. Και, βέβαια, το να πρέπει να δουλεύεις ακόμη πιο εντατικά μέσα σε ένα τετραήμερο είναι αναμφισβήτητα too much για κάποιους, πολύ δύσκολα θα το άντεχαν.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ορισμένες επιχειρήσεις και οργανισμοί είναι δεδομένο ότι θα αρνηθούν να είναι μέρος της τετραήμερης εργασίας, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρξουν και άλλοι που λόγω της φύσης της εργασίας τους (ιατρικές υπηρεσίες) θα πουν εξαρχής ότι αυτό είναι αδύνατον να το κάνουν.

Απ’ την άλλη, θα υπάρξουν και πολλοί εργαζόμενοι που θα πουν ότι είναι μη λειτουργικό γι’ αυτούς λόγω του φόρτου εργασίας ή επειδή ήδη εργάζονται με 12ωρες βάρδιες και τους είναι αδύνατον να βρουν επιπλέον χρόνο μέσα στην ημέρα.

Και τι πρέπει να γίνει;

Για τους περισσότερους από εμάς, η τετραήμερη εργασία μοιάζει περισσότερο με ένα μακρινό όνειρο παρά με μια ρεαλιστική φιλοδοξία. Πιθανότατα απ’ αυτήν την αλλαγή θα ωφεληθούν πολύ λίγοι, όσοι κυρίως δουλεύουν σε εταιρείες που μπορούν να μειώσουν τον φόρτο εργασίας τους για να «χωρέσουν» τις πέντε μέρες, σε τέσσερις. Λογικά όμως, η τετραήμερη εργασία, θα επιδεινώσει τις υπάρχουσες ανισότητες και θα δημιουργήσει μια δυσαρέσκεια απέναντι σε όσους θα μπορούν να απολαμβάνουν ένα τριήμερο κάθε βδομάδα.

Ωστόσο, με σχεδόν το μισό εργατικό δυναμικό του Ηνωμένου Βασιλείου να δηλώνει ότι παλεύει με το άγχος, σαφώς και κάτι πρέπει να γίνει. Οι εργαζόμενοι πρέπει να εργάζονται λιγότερες ώρες και κυρίως, να εργάζονται με λιγότερη πίεση.

Αυτό που πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις είναι να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι έχουν πλήρη έλεγχο στο ωράριό τους, υποστηριζόμενοι ταυτόχρονα από ανεξάρτητους φορείς που μπορούν να διασφαλίσουν ότι οι επιχειρήσεις θα διατηρούν καλές συνθήκες εργασίας. Ένα τέτοιο νομοσχέδιο για την απασχόληση που προτίθεται να φέρει η βρετανική κυβέρνηση, προκειμένου να βοηθήσει σε αυτό το θέμα, έχει καθυστερήσει πάρα πολύ και παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι κατηγορούν τον COVID, οι περισσότεροι Βρετανοί πολίτες δεν δείχνουν να τους πιστεύουν.

Διαφορετικά, αν πράγματι θα πρέπει να μιλήσουμε σοβαρά για τετραήμερη εργασία, τότε θα πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε ο εργαζόμενος να μη χάνει λεφτά. Να είναι ένα πρόγραμμα που θα ωφελεί οικονομικά τους περισσότερους, γεγονός που ίσως να απαιτούσε ένα καθολικά μίνιμουμ βασικό μισθό, καθολικά, σε όλους κλάδους. Και αυτή είναι μία εξαιρετική αφορμή για να πιέσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση, την υιοθέτηση της τετραήμερης εργασίας.