Η σχέση της Ελλάδας με τον φυλετικό ρατσισμό είναι διαφορετική σε σύγκριση με εκείνη της λεγόμενης δυτικής Ευρώπης και σίγουρα των ΗΠΑ. Οι λόγοι είναι σύνθετοι και έχουν να κάνουν με τις συνθήκες διαμόρφωσης του ελληνικού εθνικού κράτους, μετά την ανεξαρτησία του, με το γεγονός ότι εν πολλοίς ο 20ός αιώνας ήταν για την Ελλάδα ένας αιώνας που η Ελλάδα ήταν κατά βάση χώρα προέλευσης μεταναστών. Προφανώς επίσης έχει να κάνει και με το γεγονός ότι o Έλληνας δεν μπορεί να νιώσει το white-guilt όσο έντονα θα το ένιωθε ένας -ας πούμε Ολλανδός- γιατί η Ελλάδα ποτέ δεν συμμετείχε σε όλη αυτή τη σκοτεινή περίοδο της αποικιοκρατίας.
Υπήρχαν βέβαια περασμένα και φιλτραρισμένα και εδώ διάφορα ρατσιστικά στερεότυπα για τους μαύρους πληθυσμούς. Δεν ήταν λίγες οι αφίσες που επεσήμαναν έναν κίνδυνο μέσω της στερεοτυπικής απεικόνισης του μαύρου βιαστή. Ωστόσο, αυτό δεν γινόταν τόσο πολύ με συστηματικό τρόπο. Δεν ήταν δηλαδή ότι υπήρχε η βιωμένη εμπειρία του λευκού. Αυτού που πήγαινε σε ξένους τόπους και φερόταν στους ντόπιους πληθυσμούς σαν αυτοί να ήταν υποτελείς του. Ούτε βέβαια οι ρατσιστικές φυλετικές ιδεολογίες για ανώτερα φύλα που εν μέρει σκοπό είχαν ακριβώς να νομιμοποιήσουν την εκμετάλλευση των Αφρικανών. Στην Ελλάδα, ο όποιος εθνικισμός ήταν και είναι κατά βάση πολιτισμικός και όχι τόσο φυλετικός.
Οι Έλληνες ήταν πάντα λευκοί;
Το περίεργο είναι, ιδίως για έναν άνθρωπο της εποχής μας ότι κάποτε οι Έλληνες δεν θεωρούνταν μέλη της λευκής φυλής. Για μια περίοδο που ξεκινούσε από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα και έφτανε στις πρώτες δεκαετίες του 20ού, οι Έλληνες ήταν μέλη μιας “ενδιάμεσης” φυλετικής κατηγορίας. Μαζί με τους Ιταλούς, τους Ιρλανδούς, τους Εβραίους ή τους Ούγγρους. Με βάση αυτή την κατηγοριοποίηση δεν ήταν λευκοί όπως οι Γερμανοί, οι Σκανδιναβοί ή οι Ολλανδοί αλλά θεωρούνταν ανώτεροι από τους Αφρο-αμερικανούς. Και αυτό δεν συνέβαινε μόνο στην Αμερική αλλά και στην Αυστραλία και τον Καναδά.
Οι παραπάνω ομάδες πληθυσμών, όπως και πολλές ακόμα, έπαιρναν τον χαρακτηρισμό του “νέου μετανάστη”. Τι σήμαινε αυτό; Τα πάντα και απολύτως τίποτα μαζί. Κατά μια έννοια οι Έλληνες βρίσκονταν σε αυτή την ενδιάμεση κατάσταση και έπρεπε οι ίδιοι να αποδείξουν με τη συμπεριφορά τους ότι τους άξιζε να αποκαλούνται “λευκοί”. Αν δεν το έκαναν, τότε θα έχαναν και το προνόμιο του λευκού. Yπάρχει ένα ρητό ενός γνωστού Αμερικανού κοινωνιολόγου που ζούσε στις αρχές του 20ού αιώνα, του Henry Pratt Fairchild: “Αν ένας (σ.σ. νέος μετανάστης) αποδείξει ότι είναι σωστός άντρας και…αποκτήσει πλούτο και πλυθεί πολύ καλά, μπορεί να τον δεχτούμε (σ.σ. ση λευκή φυλή) σε μία ή δύο γενιές. Προς το παρόν όμως είναι πολύ κάτω από εμάς, και η απόδειξη για το αντίθετο εξαρτάται από εκείνον και μόνο”.
Ταυτόχρονα, αυτή η διάκριση εντός της θεωρούμενης ως ‘ενιαίας λευκής φυλής’ φαινόταν και από το πιο καθημερινό λεξιλόγιο. Ο όρος ‘Guinea’ ή ‘ginzo’ που χρησιμοποιούνταν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ώς ρατσιστικός εις βάρος των Αφροαμερικανών, άρχισε να χρησιμοποιείται και εις βάρος των Ελλήνων και, κυρίως, των Ιταλών. Όπως τονίζεται και σε μια μελέτη στο ‘Journal of American Ethnic History’ πολλές φορές οι ίδιοι οι Έλληνες στο Houston δίσταζαν να αυτοχαρακτηριστούν ως ‘λευκοί’. Ένιωθαν την ανάγκη να τονίσουν τη διάκρισή τους από τους μαύρους πληθυσμούς και από τους Μεξικανούς. Κατά τον τρόπο αυτό και οι ίδιοι αποδέχονταν ή αναγκάζονταν να αποδεχτούν την αυθαίρετη ένταξή τους σε αυτή την ενδιάμεση φυλή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ίδιο άρθρο βλέπουμε την ομολογία μιας γυναίκας που κλασικά ‘θρηνεί’ για την επιλογή της να παντρευτεί έναν ‘ημι-νέγρο’. Περιττό να τονίσουμε ότι ο συγκεκριμένος είναι Έλληνας.
Τα ανθελληνικά πογκρόμ
Αυτός ο φυλετικός ρατσισμός εναντίον των Ελλήνων πέρναγε και ως μέρος αντι-μεταναστευτικών ρητορικών εναντίον τους. Ως γνωστόν, η υποδοχή μεταναστών από την Ευρώπη και την Ασία είχε αντιμετωπιστεί στις ΗΠΑ ως ένα ζήτημα αποκαλυπτικών διαστάσεων. Ως μια απειλή για την καταστροφή της αμερικανικής οικονμίας. O Fred L. Gifford, μέλος της Ku-Klux-Klan έγραφε από την Atlanta το 1923: “Η KK στις Δυτικές Πολιτείες έχει μια σπουδαία αποστολή. Η γρήγορη αύξηση του ιαπωνικού πληθυσμού και η μαζική εισροή ξένων εργατών, κυρίως Ελλήνων, απειλεί την αμερικανική κοινωνία και οι Klan στη Washington, το Oregon και το Idaho ενεργοποιούνται δουλεύοντας για να αποκρούσουν αυτές τις ξένες και μη-Αμερικανικές επιρροές.
ΑP Photo
Συχνά βρίσκονται αρχεία από χώρους εργασίας ή ημι-επίσημα έγγραφα στα οποία οι Έλληνες περιγράφονται ως ‘μη λευκοί’. Άλλοι υποστηρικτές της λευκής ανωτερότης ήταν ακόμα πιο σκληροί με τους Έλληνες. Ένας πολιτικός από την Alabama, ο αυτοαποκαλούμενος ως ‘υποψήφιος των λευκών’ έκανε μια καμπάνια με στόχο τους Έλληνες. Βασική του πρόταση ήταν οι Έλληνες να χάσουν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Και όχι μόνο στην Αμερική. Σε διάφορες πόλεις της Αυστραλίας ξέσπασαν ανθελληνικές εκδηλώσεις εναντίον των Ελλήνων. Στο Perth το 1915, στη Kalgoorlie το 1916 και μετά πάλι το 1930.
Η πιο σημαντική όμως από όλες ήταν στο Toronto του Καναδά, το 1918. Εκεί μεταξύ 2-4 Αυγούστου ξεσπάνε διαδηλώσεις με ρατσιστικά εις βάρος των Ελλήνων συνθήματα. Αφορμή ήταν η εκδίωξη ενός ανάπηρου βετεράνου πολέμου, του Claude Cludernay από ένα ελληνικό καφενείο. Το γεγονός παρότι ασήμαντο γέννησε ρατσιστικές επιθέσεις με 10.000-20.000 Καναδούς να καταστρέφουν και να καίνε περιουσίες Ελλήνων. Αυτές οι επιθέσεις δεν ήρθαν φυσικά λόγω της εκδίωξης του βετεράνου από το καφενείο. Ήρθα στην πραγματικότητα μέσω αρνητικών και ψευδών στερεοτύπων αλλά και επίσης λόγω μιας αβάσιμης προκατάληψης που έλεγε ότι οι Έλληνες δεν πολέμησαν ποτέ στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα χειρότερα ήταν υπέρ των Γερμανών.
Οι Έλληνες προφανώς και υφίσταντο ρατσισμό. Δεν υπήρχε σε καμία περίπτωση ο θεσμοποιημένος φυλετικός ρατσισμός που υπήρξε εναντίον των Αφρο-αμερικανών. Oι Έλληνες, οι Ιταλοί και άλλοι Ευρωπαίοι απολάμβαναν μερικά από τα προνόμια της λευκής φυλής. Προνόμια που σε καμία περίπτωση δεν θα απολάμβαναν άνθρωποι αφρικανικής καταγωγής. Σίγουρα μάλιστα ακόμα και τα πογκρόμ εναντίον τους είχαν βασιστεί κυρίως σε αντιμεταναστευτικές ρητορικές και ψευδείς αναπαραστάσεις τους που βασίζονταν προφανώς σε προκαταλήψεις. Φαίνεται ότι η Εξάλλου, μερικές από αυτές τις προκαταλήψεις εις βάρος των Νότιων Ευρωπαίων τις βίωσαμε πολύ πρόσφατα από λαϊκιστικά δυτικοευρωπαϊκά έντυπα, κατά την οικονομική κρίση. Ο γλεντζές, κτηνωδώς ερωτικός και ανεύθυνος Έλληνας.
Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των στερεοτύπων να εγκαθίστανται στον δημόσιο λόγο πολύ γρήγορα αλλά να ξεθωριάζουν μετά από δεκαετίες ή και αιώνες. Και οι Έλληνες μετανάστες, λοιπόν, έζησαν στο πετσί τους τον ρατσισμό τον Νέο Κόσμο. Εκεί όπου μετακινήθηκαν για να ζήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Το ερώτημα είναι τελικά “ποιος ακριβώς είναι λευκός;” και η απάντησή του είναι πολύ πιο σύνθετη από αυτό που νομίζαμε. Ίσως η απάντηση να είναι περισσότερο ότι ο λευκός είναι τελικά εκείνος που έχει το προνόμιο του λευκού. Οι Έλληνες ή οι Ιταλοί που τώρα θεωρούνται από όλους λευκοί, κάποτε δεν θεωρούνταν ακριβώς τέτοιοι. Και σίγουρα αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με το χρώμα του δέρματός τους.
Εμείς και οι συνεργάτες μας αποθηκεύουμε ή έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες σε συσκευές, όπως cookies και επεξεργαζόμαστε προσωπικά δεδομένα, όπως μοναδικά αναγνωριστικά και τυπικές πληροφορίες που αποστέλλονται από μια συσκευή για τους σκοπούς που περιγράφονται παρακάτω. Μπορείτε να κάνετε κλικ για να συναινέσετε στην επεξεργασία μας και των συνεργατών μας για τους εν λόγω σκοπούς. Εναλλακτικά, μπορείτε να κάνετε κλικ για να αρνηθείτε να δώσετε τη συγκατάθεσή σας ή να αποκτήσετε πρόσβαση σε πιο λεπτομερείς πληροφορίες και να αλλάξετε τις προτιμήσεις σας πριν από τη συγκατάθεσή σας. Οι προτιμήσεις σας θα ισχύουν μόνο για αυτόν τον ιστότοπο. Λάβετε υπόψη ότι κάποια επεξεργασία των προσωπικών σας δεδομένων ενδέχεται να μην απαιτεί τη συγκατάθεσή σας, αλλά έχετε το δικαίωμα να αντιταχθείτε σε αυτήν την επεξεργασία.
