Κλισέ για θάνατο που θα έπρεπε να τιμωρούνται με πρόστιμα
- 1 ΜΑΡ 2020
Καθ’ υπερβολήν, λίγες ώρες μετά το θάνατο του Κώστα Βουτσά έγραψα αυτό που θα δεις στο Facebook, ως αγανάκτηση στο πρόχειρο με το οποίο αντιμετωπίζονται ευαίσθητα ζητήματα -όπως ο θάνατος.
Η ανταπόκριση του κοινού μου έδειξε πως δεν ήμουν η μόνη που έχω τα θέματα μου, επί της συγκεκριμένης αντιμετώπισης. Για αυτό και ζήτησα από τους διαδικτυακούς -και όχι μόνο- φίλους μου, να βάλουν μια χείρα βοηθείας για να μαζέψουμε αυτά που λέγονται κατά κόρον και θα ήταν χρήσιμο να διαγραφούν από τη λίστα. Κυρίως γιατί δεν έχουν νόημα. ‘Η λογική.
Αλήθεια Νο1: Ο αποθανών δεν σε ακούει
Πεθαίνει κάποιος και νιώθεις την ανάγκη να πεις κάτι. Στο μυαλό μου, προτεραιότητα έχουν αυτοί που μένουν πίσω. Άρα ένα “κουράγιο” ή “ό,τι χρειαστείς, είμαι εδώ”, είναι δυο καλές επιλογές. Είναι δε, χρήσιμο να θυμάσαι πάντα πως αυτό που πενθεί είναι στο δικό του κόσμο και ενδεχομένως να επιλέξει να μείνει εκεί, για όσο καιρό χρειάζεται έως ότου μπορεί να διαχειριστεί αυτό που ‘χει συμβεί.
Θα πρότεινα να αποφύγεις τα “είσαι δυνατός” και τα “θα το ξεπεράσεις”, γιατί ενόσω ξεστομίζεις αυτές τις λέξεις, ο ‘δέκτης’ μπορεί να επεξεργάζεται πιθανούς λόγους να αυτοκτονήσει. Σου δίνω ένα ακραίο παράδειγμα, αν και αληθινό (πρώτα ζούμε, μετά γράφουμε). Σε κάθε περίπτωση, βοηθά πάντα να λες κάτι που σκέφτεσαι ότι θα ήθελες να ακούσεις εσύ -σε ανάλογη περίπτωση.
Αλήθεια Νο2: Πες κηδεία -δεν θα ‘κολλήσεις’ κάτι
Το οξύμωρο που παρατηρείται στην Ελλάδα είναι πως ενώ γενικά, δεν φαίνεται να κατανοούμε πλήρως τη ‘δύναμη’ όλων των λέξεων -αν κρίνω από το πόσο εύκολα ‘πετάμε’ όρους όπως ‘ψόφο’, ‘είσαι αυτιστικό’ κλπ- και την ίδια ώρα φοβόμαστε τη χρήση άλλων. Όπως ‘θάνατος’ , ‘καρκίνος’ και ‘κηδεία’.
Στο Kerasovo.gr βρήκα τα ήθη και έθιμα ‘του τελευταίου αποχαιρετισμού’. Στην εισαγωγή αναφερόταν πως “είναι χρέος μας να τα γνωρίζουμε, για να δείχνουμε σεβασμό στο συγγενή που αποχαιρετούμε, αλλά και στην παράδοση που άφησαν οι πρόγονοι μας”. Θα διαφωνήσω -καθέτως και οριζοντίως, ως προς το “χρέος”. Θα κρατήσω το “δείχνουμε σεβασμό” -εφόσον φυσικά, το νιώθουμε.
Το ‘κηδεία’ προέρχεται από το ρήμα ‘κήδομαι’ που σημαίνει φροντίζω/επιμελούμαι. Εννοώ δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγουμε τη χρήση. Ως προς την παρουσία στην τελετή, ο καθένας πράττει όπως ‘αντέχει’. Γενικά, δεν είναι υποχρέωση. Είναι ανάγκη να τιμήσεις έναν άνθρωπο που κατέλαβε -για τον όποιον λόγο- θέση στην καρδιά σου. Τη νιώθεις, πας. Δεν τη νιώθεις, δεν πας.
Αντί του ‘κηδεία’ γίνεται κατάχρηση των κλισέ που έχουν καθιερωθεί, για κάποιο διεστραμμένο λόγο και αν το καλοσκεφτείς επί της ουσίας, δεν λένε και κάτι. Ο Ηλίας Αναστασιάδης είχε τοποθετηθεί στο παρελθόν επί κάποιων κλισέ.
Ας εμπλουτίσουμε τη λίστα, αφού πρώτα σου πω ότι γενικά στην αλλοδαπή, προτιμάται το ‘αναπαύσου εν ειρήνη’. Μήπως να προβληματιστούμε λίγο;
➔ ‘Στερνό αντίο’/’τελευταίο αντίο’/’ύστατο χαίρε’. Θέλω να γυρίσεις στην ‘Αλήθεια Νο1’. Όπως διάβασες, αυτό που γίνεται με την παρουσία σου στην κηδεία, είναι ότι δείχνεις το σεβασμό σου. Επίσης, πέραν του ‘κηδεία’ υπάρχει και το ‘νεκρώσιμος ακολουθία’ -που ψάλλεται, όταν ο νεκρός τοποθετείται εντός του ναού.
➔ ‘Εκοιμήθη’. Η Εκκλησία κάπως πρέπει να υπερασπιστεί τα περί αιώνιας ζωής και της σημασίας των μελών της, καθώς μόνο για αυτά χρησιμοποιεί το ‘εκοιμήθη’. Άπαξ βέβαια, και κάποιος πεθάνει παύει να ‘χει ιδιότητα. Ας το αντιμετωπίσουμε. Ή ας βάλουμε το ‘εκοιμήθη’ για όλους.
➔ ‘Τελευταία κατοικία’. Δεν θέλω να σε φρικάρω, αλλά η τελευταία κατοικία του αποθανόντα ήταν το τελευταίο σπίτι στο οποίο διέμενε. Αν θες να είσαι ακριβής, πρέπει να πεις ‘η κατοικία της σωρού’. Για να σε δω.
➔‘Έφυγε από το μάταιο τούτο κόσμο’. Πάει ‘σετ’ με το ‘ματαιότης, ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης’. Και όχι, δεν είναι το mojo των απανταχού μίζερων, καθώς αρχικά επρόκειτο για τη συνειδητοποίηση των άσκοπων ενεργειών, προσπαθειών, επιτυχιών και κερδών. Όπου ‘αρχικά’, υπήρχε στο βιβλίο με τίτλο ‘Εκκλησιαστής’ που αποδίδεται στο Σολομώντα ως ‘vanitas vanitatum et omnia vanitas’. Μετά μπήκε στη μέση η Εκκλησία και η ερμηνεία της φράσης εξελίχθηκε σε ‘μέγα πρόβλημα της ματαιότητας των εγκόσμιων, σε σχέση με την αιωνιότητα του σύμπαντος και της ψυχής’. Σε κάθε περίπτωση, ουδεμία ψυχή νιώθει αγαλλίαση, όταν ακούει πως ο άνθρωπος της ‘έφυγε’. Εννοώ η αναφορά στο μάταιο του κόσμου δεν ‘φτιάχνει’ κάπως την κατάσταση.
➔‘Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει’. Θα με πεις κυνική (και δεν θα είσαι ο πρώτος), αλλά το χώμα που ρίχνουμε στο νεκρό είναι αυτό του νεκροταφείου. Εννοώ, στα τελετουργικά δεν υπάρχει ως option να φέρεις χώμα από αλλού -με νταλίκα, ας πούμε, από μπάζα γκρεμισμένου κτιρίου. Άρα, ο ιδιωματισμός αυτός είναι ‘άκυρος’ -και για το πρακτικό κομμάτι της τριετίας που παραμένει θαμμένος ο νεκρός.
➔‘Καλό ταξίδι’. Ο Νίκος Γιαννόπουλος έβγαλε τα εσώψυχα του, γράφοντας για την αιώνια ανυπαρξία. Εσύ μπορεί να πιστεύεις πως υπάρχει μετενσάρκωση, ότι οι ψυχές επιστρέφουν ή ακόμα ακόμα πως υπάρχει κόλαση και παράδεισος. Θέλω να πω, ο καθένας το ‘χει κάποιος στο μυαλό του. Όπως και να το ‘χει, μάλλον είναι ξεκάθαρο ο νεκρός δεν κάνει ταξίδι.
➔ ‘Στη γειτονιά των αγγέλων’. Επειδή το ‘χω δει να συγχέεται με την ‘πόλη των αγγέλων’ που είναι το Λος Άντζελες, δεν μπορώ να το αντιμετωπίσω, χωρίς να γελάσω. Ακόμα και αν πιστεύεις πως υπάρχει παράδεισος και κόλαση, θα ήθελα να μου πεις πώς ακριβώς το ‘χεις στο μυαλό σου, όταν μιλάς για ‘γειτονιά αγγέλων’, για να καταλάβω -γιατί πάντα μπορεί να μην έχω καταλάβει κάτι.
➔ ‘Καλό παράδεισο’. Κρατάμε ως υπόθεση πως υπάρχει παράδεισος. Που στην κυριολεξία του, ως όρος σημαίνει ‘περιφραγμένος λειμώνας ή τόπος αναψυχής και διασκέδασης, κατάφυτος, γεμάτος με ζώα’ (βλέπεις, η λέξη είναι ασιατικής προέλευσης -sorry not sorry). Εν πάση περιπτώσει, ο παράδεισος υποτίθεται πως είναι κάτι φανταστικό, τέλειο, προορισμός. Το ‘καλό’ τι το θες; Είναι σαν να λες ‘καλή τύχη’ (άλλη μάστιγα). Λίγο να αποφασίσουμε παιδιά, ποιοι είμαστε και πού πάμε.
➔ ‘Στο πάνθεον των αθανάτων’/’Πέρασε στην αιωνιότητα’. Ένας φίλος από τα παλιά, ο Δημήτρης Κριτής έθεσε υπ’ όψιν αυτή τη φανταστική φράση που χρησιμοποιείται “αν πρόκειται για κάποιο ‘βαρβάτο’ παλαίμαχο”. Ο Μπάμπης Τσιμπίδας, επίσης δημοσιογράφος, πρόσθεσε “για άσημους παλαίμαχους γράφουν ένα ‘ελαφρύ το χώμα’ και τέλος”. Με κάλυψαν. Αρκεί να προσθέσω ότι δεν υπάρχουν αθάνατοι. Μέχρι και ο Highlander την ‘πάτησε’ στο τέλος. Όσο για το έργο που αφήνουν κάποιοι πίσω, προφανώς και δεν πεθαίνει μαζί τους.
➔ ‘Στο θεατρικό σανίδι του παραδείσου’. Ό, τι είναι το πάνθεον των αθανάτων για τους θρύλους του αθλητισμού είναι το θεατρικό σανίδι του παραδείσου, για τους μεγάλους ηθοποιούς. Συγγνώμη, αλλά… τι φάση ο παράδεισος; Γειτονιές έχει, θέατρα, τα πάντα όλα. Δηλαδή, πώς το ‘χουμε ακριβώς στο μυαλό μας; Μανχάταν;