Μήπως πάσχεις από Coronasomnia και δεν το έχεις καταλάβει;

Πέραν του ότι μελέτησα ενδελεχώς το φαινόμενο του jet lag (για να μη με ξαναβρεί άλλο κακό), ανακάλυψα και ότι πέραν όσων είχαν ξημερωθεί στο χώρο του καζίνου του MGM Grand Hotel όπου έμενα (το ‘χεις δει σε κάθε επεισόδιο του CSI Las Vegas, αφού αφενός είναι πάνω στην Strip, αφετέρου πιάνει πολλά οικοδομικά τετράγωνα -ως το μεγαλύτερο ξενοδοχείο των ΗΠΑ με 6.852 δωμάτια), περνούσαν την ίδια πόρτα. Η πόρτα αυτή οδηγούσε στο γυμναστήριο. Θυμάμαι να περνάω από μπροστά και να τους σταυρώνω, ευχόμενη καλή τύχη. Αφότου περπατούσα λίγα μέτρα ακόμα, άνοιγα μια άλλη και ‘έβγαινα’ στις πισίνες.

SOS: Όταν με το καλό μπορούμε να ταξιδέψουμε ξανά, αν τυχόν πας στο Λας Βέγκας και έχεις μυωπία, μην κάνεις το λάθος να βουτήξεις με το κεφάλι στην όποια πισίνα, γιατί θα σκοτωθείς. Το βάθος δεν ξεπερνά το 1.50 – με τον λόγο να είναι ο προφανής και να αφορά το αλκοόλ που καταναλώνουν οι επισκέπτες του χώρου.

Πέντε χρόνια μετά, έζησα αυτό που κορόιδευα, χτυπημένη από τον coronasomnia: Ξυπνάω στις 06.00 και μην έχοντας τι να κάνω, έως ότου αρχίσω να δουλεύω στις 09.00 βάζω στο YouTube videos με γυμναστική, για να έχω την αίσθηση πως περνώ παραγωγικά την ώρα μου. Ίσως, να φταίνε και τα γεράματα. Σε κάθε περίπτωση, αρνούμαι να υποταχτώ στα «θέλω» του Covid-19: Δηλαδή, να πάθω άλλη μια κρίση πανικού και να (ξανα)χάσω τον ύπνο μου. Προτιμώ να είμαι η τρελή της πολυκατοικίας και να κάνω γυμναστική στις 6 το πρωί. Στα θετικά, κουράζομαι και κοιμάμαι σαν να μην υπάρχει αύριο το βράδυ της ίδιας μέρας.

Η αϋπνία ήταν μεταξύ των λέξεων που αναζήτησαν οι κάτοικοι του πλανήτη περισσότερο, μέσα στο 2020

Όπου αϋπνία, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Αποστολάκης, Διευθυντής Α’ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ «είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή να διατηρήσει τον ύπνο του. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι, ακόμη και για τους υπερήλικες, επαρκής ύπνος είναι αυτός που διαρκεί 7 έως 9 ώρες. Οι άνθρωποι που έχουν αϋπνία δεν είναι ευχαριστημένοι με τον ύπνο τους, δεν τους αναζωογονεί και την ημέρα παρουσιάζουν κόπωση, ατονία, υπνηλία, δυσχέρεια συγκεντρώσεως, εκνευρισμό, θλίψη, μειωμένη λειτουργικότητα. Το καθημερινό άγχος είναι συχνή και σημαντική αιτία αϋπνίας, η οποία με τη σειρά της επιτείνει το άγχος».

Σε έρευνα που έκανε η Natural Sleep Clinic της Ιερουσαλήμ, από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2020 σε 49 χώρες, το 58% δήλωσε ανικανοποίητο με τον ύπνο και το 40% μείωση της ποιότητας του ύπνου, συγκριτικά με ό,τι ίσχυε προ Covid-19. Κατεγράφη και αύξηση βοηθημάτων.

Στην πρώτη φάση της πανδημίας ο κύριος λόγος της αϋπνίας ήταν το άγχος της απώλειας της εργασίας και του άγνωστου. Επειδή έμεναν περισσότερο σπίτι οι άνθρωποι, κοιμούνταν και περισσότερο, ενώ ανέφεραν όνειρα στα οποία έβλεπαν τη φύση. Όσο περνούσαν οι μήνες, αυξάνονταν αυτοί που δεν μπορούσαν να κοιμηθούν και κατέφυγαν σε υπνωτικά χάπια – η χρήση των οποίων αυξήθηκε κατά 20%. Ένα μεγάλο ποσοστό έγινε ο γιατρός του εαυτού του. Δηλαδή, δεν εξετάστηκε και διαγνώστηκε με αϋπνία.

Άλλη έρευνα που έγινε στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι το 70% των ερωτηθέντων ανέφεραν αλλαγή στον ύπνο, με τα 2/3 να ενημερώνουν ότι επηρεάστηκε η ψυχική τους υγεία. Το ¼ αύξησε την κατανάλωση αλκοόλ.

Έχει μπερδευτεί το μυαλό μας

Από το πρώτο lockdown του πλανήτη, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ είχαν μελετήσει το φαινόμενο της αϋπνίας, εν καιρώ πανδημίας και είχε αποκαλυφθεί ότι υπάρχει τεράστια αύξηση, λόγω στρες, άγχους και κατάθλιψης. Ούτως ή άλλως η αϋπνία επηρεάζει τη φυσική και συναισθηματική υγεία των ανθρώπων. Με τον Covid-19 και την εξαφάνιση αυτού που ξέραμε ως καθημερινότητα -μαζί και τη μείωση των δραστηριοτήτων- η κατάσταση έγινε επικίνδυνη. Η ακριβής φράση ήταν ότι «η πανδημία δημιούργησε μια δεύτερη πανδημία: αυτήν της αϋπνίας».

Ο Dr. Steven Altchuler, ψυχίατρος και νευρολόγος με ειδικότητα στη φαρμακευτική για τον ύπνο, στη Mayo Clinic (ένας από τους μεγαλύτερους ερευνητικούς οργανισμούς των ΗΠΑ) είχε πει στο BBC πως «αν έχεις αϋπνία, έχεις καλή παρέα. Όλος ο κόσμος την έχει, εξαιτίας των αλλαγών που ζούμε λόγω του Covid-19».

Μέχρι τον κορονοϊό, ξυπνούσες μια συγκεκριμένη ώρα, ετοιμαζόσουν, πήγαινε στη δουλειά όπου επίσης είχες εν πολλοίς συγκεκριμένο πρόγραμμα, πριν επιστρέψεις στο σπίτι για να ασχοληθείς με τις ευθύνες που έχεις πάρει στη ζωή σου. Μετά την πανδημία, τα πάντα χάθηκαν. Ο εγκέφαλος είχε μάθει να δίνει ενέργεια ενόσω ήμασταν στη δουλειά και σήμα για χαλάρωση, με την είσοδο στο σπίτι. Από το πρώτο lockdown και την καραντίνα, μπερδεύτηκε αφού όλη μέρα ήμασταν σπίτι. Χωρίς γυμναστική και έκθεση στο φυσικό φως του ήλιου, ο ύπνος γίνεται ακόμα πιο δύσκολη αποστολή.

Oι άνθρωποι χρειαζόμαστε τη διέγερση και ποικιλία στις δραστηριότητες, για να λειτουργούμε καλύτερα. Από όταν η ζωή μας έγινε η ημέρα της Μαρμότας, άρχισε να μειώνεται και ο ύπνος -μαζί και η ποιότητα του.Και να επηρεάζεται κάθε κύτταρο μας, όπως και το τι τρώμε, πότε τρώμε, πώς χωνεύουμε, η ανταπόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος και ο ύπνος. Άπαξ και διαταράχθηκε το βιολογικό ρολόι, επηρεάστηκαν τα πάντα. Και το χειρότερο της coronasomnia είναι πως μας κάνει να κυνηγάμε την ουρά μας: όσο δεν μπορούμε να κοιμηθούμε, τόσο περισσότερο ανησυχούμε και τόσο περισσότερο δεν κοιμόμαστε.

Σε έρευνα που έγινε στην Ελλάδα τον Μάιο του 2020, διαπιστώθηκαν προβλήματα στον ύπνο στο 37.6% των μετεχόντων και κάπως έτσι μπήκαμε στην «ανησυχητική ζώνη» των μετρήσεων που έγιναν στην Ευρώπη.

Οι κάτοικοι των αστικών περιοχών ήταν πιο ευάλωτοι στα προβλήματα, με τους νέους να μην εμφανίζουν κάποιο θέμα. Όσοι αγχώνονταν περισσότερο να μην ασθενήσουν ή να μην κολλήσει τον ιό κοντινός τους άνθρωπος, επίσης είχαν αυξημένα σκορ αϋπνίας, ενώ αποδείχθηκε πως οι άνθρωποι έγιναν λιγότερο ανεκτικοί στο άγνωστο, όπως αυξάνονταν τα άγχη που είναι σχετικά με τον Covid-19 και η μοναξιά και τα συμπτώματα σοβαρής κατάθλιψης. Όλα οδήγησαν σε αϋπνία.

Χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα επαφής με φίλους και αγαπημένους (κοινωνικοποίηση) χάσαμε άλλη μια διέξοδο για αποσυμπίεση και πολλοί αρχίσαμε να εμφανίζουμε θέματα ψυχικής υγείας που εκδηλώθηκαν ως μείωση των ωρών και της ποιότητας του ύπνου. Και οι αρχικές επιλογές (video games ή η συλλογή από χαρτιά υγείας) μας είναι αδιάφορες, καθώς περνούν οι μήνες δίχως να βλέπουμε φως στην άκρη του τούνελ.

Με δεδομένες και τις δυσκολίες στην αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς (δεν πας εύκολα στους γιατρούς, εκτός και αν είναι απόλυτη η ανάγκη) το κακό γίνεται χειρότερο. Και αν τα ζεις εσύ όλα αυτά, σκέψου τι ζουν όσοι δουλεύουν στο χώρο της υγείας. Το Δεκέμβριο το University of Ottawa ανέλυσε 55 παγκόσμιες μελέτες με 190.000 μετέχοντες, ώστε να ελεγχθεί η εξέλιξη σε αϋπνία, κατάθλιψη, άγχος και διαταραχή μετατραυματικού στρες από την αρχή της πανδημίας. Υπήρξε αύξηση τουλάχιστον 15% σε όλες τις διαταραχές και 24% στην αϋπνία.

Οι ηλεκτρονικές συσκευές να μένουν εκτός υπνοδωματίου

Σχεδόν ένα χρόνο μετά προφανώς και η κατάσταση είναι σαφέστατα χειρότερη. Τι μπορούμε να κάνουμε; Στα SOS για να απολαμβάνουμε τουλάχιστον 7 ώρες συνεχόμενου ύπνου που είναι ο αριθμός κλειδί, είναι να κάνουμε μεν, άσκηση, αλλά να την έχουμε ολοκληρώσει τουλάχιστον 3 ώρες πριν πέσουμε για ύπνο. Να περιορίσουμε τα αλκοολούχα και τα καφεϊνούχα ποτά το βράδυ, να μην τρώμε βαριά, να μην παίρνουμε μαζί στο κρεβάτι το κινητό, το laptop και να μη βλέπουμε τηλεόραση. «Γενικά βοηθάει και να μη λαμβάνουμε νέες πληροφορίες, πριν τον ύπνο», ώστε να μην αποκτούμε και άλλο λόγο να αγχωνόμαστε και άρα να μην κοιμόμαστε. Οι ειδικοί συστήνουν και να μη χρησιμοποιούμε το κινητό ως ξυπνητήρι, γιατί σχετίζεται με τη δουλειά και επειδή το φως που εκπέμπει δε βοηθά. Επίσης, αν τυχόν ξυπνήσεις μέσα στο σκοτάδι, μη δεις τι ώρα είναι – γιατί θα αγχωθείς περισσότερο.

Να έχεις πρόχειρο στο μυαλό σου πως όσο δεν κοιμάσαι, ρισκάρεις την υγεία σου μαζί με την παραγωγικότητα και τα αντανακλαστικά, αλλά ποιος νοιάζεται για αυτά μπροστά στην υγεία; Και για αυτό άφησα για το τέλος ότι ο ελλιπής ή κακός ύπνος σε κάνει πιο ευάλωτο στον Covid-19, πράγμα που επίσης έχει αποδειχθεί με έρευνες.

ΥΓ: Όλα τα παραπάνω αφορούν τους ενήλικες. Τα στοιχεία των ερευνών που έχουν να κάνουν με παιδιά, είναι πολύ πιο ανησυχητικά.