Μύθοι και αλήθειες για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, σύμφωνα με τον ειδικό, Δρ. Άρη Πλαστήρα

Αφορμή για τη συγκεκριμένη μελέτη στάθηκε το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, βασικά από το 1990 και μετά ολοένα και μεγαλώνει το ποσοστό της νόσησης σε μικρότερες ηλικίες. 

Κάπως έτσι, αποφασίσαμε να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό και να γράψουμε ένα κείμενο, όπου θα καταρρίπτουμε μύθους και θα λέμε αλήθειες για το είδος του καρκίνου που κατατάσσεται πλέον στη δεύτερη πιο συχνή αιτία απώλειας ζωής μετά από εκείνον του πνεύμονα και που στην εποχή μας, δεν πρέπει να νοείται σε καμία περίπτωση ως ασθένεια των ηλικιωμένων.

Με τη βοήθεια λοιπόν του Δρ. Άρη Πλαστήρα, Λαπαροσκόπου Χειρουργού Πεπτικού Συστήματος και Επιμελητή Α΄  Χειρουργικής Ογκολογικής Κλινικής ΓΑΟΝΑ Άγιος Σάββας’, θελήσαμε να μάθουμε πόσο μας αφορούν τελικά οι κακοήθειες του πεπτικού σωλήνα, πώς διαγιγνώσκονται και ποιες οι ενέργειές μας ώστε να πετύχουμε πλήρη ίαση.

Όπως υπογράμμισε ο Δρ. Πλαστήρας, στην αρχική τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε μαζί του για να ορίσουμε το ραντεβού από κοντά για το ρεπορτάζ μας, «κάθε χρόνο στην Ευρώπη, διαγιγνώσκονται περίπου 450.000 νέοι ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου από τους οποίους δυστυχώς οι μισοί χάνουν τη ζωή τους. Κατατάσσεται στη δεύτερη πιο συχνή αιτία απώλειας ζωής μετά την κακοήθεια του πνεύμονα έχοντας ξεπεράσει τον μαστό και τον προστάτη».

Τόνισε μάλιστα ότι «σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μελέτης Καρκίνου οι άντρες βρίσκονται κατά 45% σε υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του εντέρου σε σχέση με τις γυναίκες. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι αυτό ίσως οφείλεται στο ότι οι άντρες είναι λιγότερο επιμελείς όσον αφορά στον τακτικό έλεγχο της υγείας τους καθώς και διότι πάσχουν πολύ πιο συχνά από κεντρικού τύπου παχυσαρκία».

Λίγο πριν κλείσουμε το τηλέφωνο και αφού είχαμε οριστικοποιήσει τη συνάντησή μας στο ιατρεία του ανέφερε το εξής σημαντικό: «η λέξη καρκίνος πρέπει να πάψει να είναι θέμα taboo, για το οποίο αναζητούμε λύση μόνοι μας, στο διαδίκτυο». Και με αφορμή αυτή την πρόταση ξεκινήσαμε την τετ α τετ συζήτησή μαζί του. 

Πόσο μας αφορά τελικά ο καρκίνος γενικότερα σαν νόσος; Τι δείχνουν δηλαδή τα επιστημονικά στοιχεία;

Το Παγκόσμιο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο επισημαίνει πως οι άνδρες είναι πιο ευπαθής ομάδα με τις στατιστικές να καταδεικνύουν ότι ένας στους δύο θα εμφανίσει τη νόσο κάποια στιγμή στη ζωή το, σε κάποιο μέρος του σώματός του ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών είναι μία στις τρεις. Αυτά τα στοιχεία, οφείλουν να μας κινητοποιήσουν και όπως σας είχα τονίσει στο τηλέφωνο να πάψει πια η λέξη καρκίνος να είναι ένα θέμα taboo, για το οποίο αναζητούμε λύσεις στον παγκόσμιο ιστό.

Επικεντρώνοντας τη συζήτηση στον καρκίνο του παχέος εντέρου, λέγεται ότι η κολονοσκόπηση και η γαστροσκόπηση πρέπει να γίνονται όταν έχουμε συμπτώματα ή συγγενείς με γνωστή κακοήθεια. Αλήθεια ή μύθος;

Μύθος. Στην πραγματικότητα, οι δύο αυτές εξετάσεις γίνονται -όπως η μαστογραφία– μετά την ηλικία των 50 με ή χωρίς κανένα σύμπτωμα σε όλους τους ανθρώπους. Συστήνεται μάλιστα και σε νεότερες ηλικίες επί συγκεκριμένων ενδείξεων.

Ποιες είναι αυτές οι ενδείξεις;

• Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου μας με εναλλαγές διαρροιών ή/και δυσκοιλιότητας για μεγαλύτερο διάστημα των λίγων ημερών.
• Αίμα κατά την κένωση ή μαύρα (όχι σκούρα) κόπρανα. Πολλές φορές αποδίδεται το αίμα σε γνωστή αιμορροϊδοπάθεια και καθυστερούμε την αναζήτηση συμβουλής από ειδικό.
• Ανεξήγητη αδυναμία, αίσθημα κόπωσης ή/και απώλεια βάρους.
• Αναιμία. Σε πτώση χαμηλού αιματοκρίτη καλείται ο ασθενής να προχωρήσει σε γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση.
• Ανεξήγητα φουσκώματα στην κοιλιά και ψηλάφηση μάζας που δεν υπήρχε παλαιότερα.

Όλα όσα σας ανέφερα είναι πιθανά συμπτώματα που πρέπει να μας κινητοποιήσουν να ζητήσουμε τη συμβουλή ειδικού χειρουργού ή γαστρεντερολόγου.

Και η διαδικασία της διάγνωσης πώς γίνεται;

Με σωστή λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση και ενδοσκόπηση. Η γαστροσκόπηση/κολονοσκόπηση είναι πολύ πιο ειδική από την αξονική τομογραφία για το στομάχι και το έντερο για αυτό και δεν επαφιόμαστε σε μία αξονική αρνητική σε ευρήματα.

Έγκαιρη διάγνωση σημαίνει τις περισσότερες φορές και πλήρης ίαση; 

Ακριβώς. 

Ποιοι είναι οι δύο πιο διαδεδομένοι μύθοι όσον αφορά τη διάγνωση του καρκίνου του παχέους εντέρου;

Πρώτον, ότι οι ετήσιες αιματολογικές εξετάσεις μπορούν να ανιχνεύσουν τη νόσο, ενώ στην πραγματικότητα οι αιματολογικές εξετάσεις των καρκινοπαθών, είναι συνήθως φυσιολογικές στα αρχικά στάδια της νόσου.

Δεύτερον, ότι στις ετήσιες εξετάσεις στέλνουμε και καρκινικούς δείκτες και επί αρνητικού αποτελέσματος εφησυχάζουμε. Η αλήθεια είναι ότι οι καρκινικοί δείκτες στέλνονται μόνο μετά από διάγνωση της κακοήθειας με στόχο την παρακολούθηση μετά τη θεραπεία για πιθανότητα υποτροπής ή πριν το χειρουργείο ως δείκτης μη εξαιρεσιμότητας λόγω μεταστάσεων.  

Εκτός από την ηλικία, ποιοι άλλοι είναι οι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου;

Η διατροφή είναι ο πιο σημαντικός περιβαλλοντικός παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση ορθοκολικού καρκίνου. Μία διατροφή πλούσια σε κόκκινο ή επεξεργασμένο κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό-χοτντογκς, κονσέρβες), αλλά και με πολλά λιπαρά ή/και φτωχή σε φυτικές ίνες μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορθοκολικού καρκίνου. 

Η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα  είναι επίσης παράγοντες κινδύνου. Όπως και η παχυσαρκία, καθώς και η καθιστική ζωή. Άτομα με μειωμένη φυσική δραστηριότητα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, ανεξάρτητα από το αν είναι υπέρβαροι ή όχι. Παρομοίως και όσοι πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 – κι εδώ το βάρος δεν παίζει ρόλο.

Το ιστορικό και η κληρονομικότητα είναι παράγοντας αυξημένου κινδύνου;

Φυσικά. Ιστορικό ορθοκολικού καρκίνου σε πρώτου και δευτέρου βαθμού συγγενείς πρέπει να το επισημαίνεται στον γιατρό μας.

Η Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου όπως η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα, είναι καταστάσεις στις οποίες το παχύ έντερο φλεγμαίνει για παρατεταμένες χρονικές περιόδους. Μετά από χρόνια αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσπλασία. Ο κίνδυνος αυξάνει με τη χρονική διάρκεια της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, τη σοβαρότητα και την έκταση της φλεγμονής. Ο ορθοκολικός καρκίνος που σχετίζεται με τη νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα είναι υπεύθυνος για τα 2/3 όλων των περιπτώσεων σποραδικού καρκίνου του παχέος εντέρου.

Τέλος, γνωστά κληρονομούμενα σύνδρομα, τα οποία προδιαθέτουν την ανάπτυξη κολοορθικού καρκίνου είναι: η Οικογενής πολυποδίαση (FAP). Καρκίνος μπορεί να εμφανιστεί σε ένα ή περισσότερους από αυτούς τους πολύποδες πριν την ηλικία των 40 και καμιά φορά ήδη από την ηλικία των 20 ετών. Για την πρόληψη της εμφάνισής του σε αυτές τις περιπτώσεις, το παχύ έντερο πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά. Μία παραλλαγή αυτού του συνδρόμου είναι το AFAP δηλαδή το μειωμένης έντασης σύνδρομο FAP στο οποίο οι πολύποδες είναι λιγότερο συχνοί και εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ηλικία συγκριτικά με το σύνδρομο FAP. Σύνδρομο Lynch γνωστό και ως κληρονομικός μη πολυποδιασικός ορθοκολικός καρκίνος (HNPCC). Άλλα, λιγότερο συχνά , κληρονομούμενα σύνδρομα περιλαμβάνουν το σύνδρομο Turcot, το σύνδρομο Peutz-Jeghers και ηMYH-σχετιζόμενη πολυποδίαση.

Περνώντας στη θεραπεία, ποιες επιλογές υπάρχουν; 

Ακρογωνιαίος λίθος στη θεραπεία της νόσου αποτελεί η χειρουργική αφαίρεση του όγκου με σωστές ογκολογικές αρχές. Συμπληρωματικές θεραπείες με χημειοθεραπευτικά και ανοσοθεραπευτικά φάρμακα καθώς και ακτινοθεραπεία αποτελούν εξίσου σημαντικές θεραπείες που δεν πρέπει να παραλείπονται από ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό σχήμα.

Βέβαια ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου, τη θέση στο σώμα και τη διασπορά τη δεδομένη στιγμή προκρίνονται διαφορετικά σχήματα για αυτό και δεν είναι εύκολο να απαντηθεί παρά μόνο μετά από ογκολογικό συμβούλιο το οποίο γίνεται για κάθε ασθενή ξεχωριστά.

Το χειρουργείο, που περιλαμβάνει εκτομή τμήματος του γαστρεντερικού σωλήνα, οφείλει να γίνεται σε ασφαλές νοσοκομειακό περιβάλλον από έμπειρες χειρουργικές ομάδες. Μπορεί να γίνει είτε ανοιχτά, με κανονική μέση τομή, είτε ελάχιστα επεμβατικά Λαπαροσκοπικά/Ρομποτικά μέσω μικρών οπών στο δέρμα.

Και αν δεν γίνει ανοιχτά το χειρουργείο -με τομή-, υπάρχει περίπτωση να μην γίνει σωστός ογκολογικός καθαρισμός της νόσου;

Είτε το χειρουργείο γίνει ανοιχτά είτε ελάχιστα επεμβατικά οφείλει το αποτέλεσμα να είναι ακριβώς το ίδιο. Όλες οι μελέτες εδώ και δεκαετίες δείχνουν ότι ελάχιστα επεμβατικά μπορείς να πετύχεις ακριβώς ισάξιο ογκολογικό αποτέλεσμα. Η ανοιχτή χειρουργική υπολείπεται των ελάχιστα επεμβατικών (Ρομποτική/Λαπαροσκοπική) καθότι σημαντικές είναι οι ανεπιθύμητες παρενέργειες των μεγάλων τομών, όπως η απώλεια αίματος, ο πόνος μετά την επέμβαση, οι μετεγχειρητικές κήλες κ.α.

Κι αν γίνει Ρομποτικά το χειρουργείο, θα είναι καλύτερα για τη ζωή του ασθενούς;

Η Ρομποτική χειρουργική περιλαμβάνει ακριβώς τις ίδιες τομές με τη Λαπαροσκοπική Χειρουργική και δεν υπερέχει έναντι αυτής ούτε ογκολογικά ούτε σε επίπεδο ασφάλειας του ασθενή. Προσθέτει μόνο σε εργονομία του χειρουργού καθότι είναι καθιστός ενώ στη Λαπαροσκοπική όχι. Δεν υπάρχει κανένα ρομπότ που κάνει τη δουλειά του χειρουργού και αυτό πρέπει να είναι ξεκάθαρο προς το κοινό – ώστε να μην ενθουσιάζεται με φουτουριστικές έννοιες.   

Καταλαβαίνουμε ότι η σωστή προσέγγιση ενός σοβαρού προβλήματος στις μέρες μας μπορεί να δώσει πλήρη ίαση. 

Ακριβώς. Χρειάζεται ψυχραιμία κατά τη διάγνωση, καμία σπασμωδική κίνηση, να λάβουμε τη γνώμη έγκριτων ιατρών και να αποφύγουμε να πάρουμε κάποια απόφαση άμεσα.

Δηλαδή στο «Αύριο πρέπει να μπεις οπωσδήποτε χειρουργείο – είναι υπερεπείγον», τι απαντάτε;

Ο καρκίνος είναι μια βραδέως εξελικτική διαδικασία των δικών μας κυττάρων που ξεφεύγουν από την ομοιοστατική συμπεριφορά του βιολογικού κυτταρικού προγραμματισμού. Χρειάζονται μήνες ή και χρόνια (ανάλογα τον τύπο) για να εξελιχθεί και άμα τη διαγνώσει του χρειάζεται σωστός προγραμματισμός από έμπειρους ιατρούς. Κάποιες φορές για καλύτερα αποτελέσματα επιβίωσης, πρέπει να προηγηθεί χημειοθεραπεία ή/και ακτινοθεραπεία και μετά χειρουργική επέμβαση, ενώ κάποιες όχι.

Πώς θα θέλατε να κλείσουμε τη συζήτησή μας;

Πιστεύω όπως την ξεκινήσαμε. Εν κατακλείδι, συχνό σφάλμα είναι να θεωρηθεί το πρόβλημά μας θέμα taboo και να μην απευθυνθούμε σε ιατρό της εμπιστοσύνης μας παρά να προσπαθήσουμε να ενημερωθούμε στο διαδίκτυο από ιστοσελίδες αμφίβολης επιστημονικής εγκυρότητας. Το ίδιο ισχύει και με συμπτώματα που πρέπει να τα αναφέρουμε στον ιατρό μας και όχι να καταφεύγουμε σε συμβουλές από το περιβάλλον μας.

Στην εποχή που ζούμε με τις τόσες ιατρικές δυνατότητες οι περισσότερες νόσοι πλέον είναι ιάσιμες. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να είμαστε τυπικοί στον ετήσιο έλεγχό μας, να ενημερωνόμαστε από τους ειδικούς και να καταφεύγουμε σε αυτούς μόλις αντιληφθούμε κάποια αλλαγή στις συνήθειες του σώματός μας.