Ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος του 1948 και η δημιουργία της Λωρίδας της Γάζας
Ο πόλεμος ανάμεσα στους Ισραηλινούς και τους Άραβες ξεκίνησε το 1948 και για πολλούς δε σταμάτησε ποτέ. Από τότε μέχρι και σήμερα η Λωρίδα της Γάζας βρίσκεται στο επίκεντρο.
- 14 ΟΚΤ 2023
Όλος ο κόσμος ασχολείται σήμερα με όσα συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας, σε μια περιοχή δηλαδή που εκτείνεται από το Ισραήλ ως την Αίγυπτο και πήρε το όνομά της από την πόλη που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της. Πώς φτάσαμε όμως στη θεσμοθέτησή της το 1948 και τι συμβαίνει σήμερα στην περιοχή που βομβαρδίζεται από τους Ισραηλινούς μετά την επίθεση της Χαμάς στον δικό τους τόπο; Ας πιάσουμε την ιστορία από την αρχή.
Η ιστορία της Γάζας
Η πρώτη ιστορική αναφορά της Γάζας γίνεται από τον Φαραώ Τούθμωση Γ΄ περίπου το 1500 π.Χ. κάτι που σημαίνει ότι ήταν ανεπτυγμένη πόλη χρόνια πριν. Στη Βιβλική εποχή, τότε που κατά τους Ισραηλίτες, ο θεός Γιαχβέ αποφάσισε να τους οδηγήσει στην περιοχή αυτή, η Γάζα ήδη ήταν, όχι μόνο σημαντική πόλη αλλά και το κέντρο της λεγόμενης Πεντάπολης των (ελληνικής καταγωγής) Φιλισταίων, ενώ εκεί φαίνεται πως και ο βιβλικός Σαμψών έχασε τη ζωή του.
Η Γάζα, κτισμένη επί της κεντρικής αρχαίας οδού “Via Maris” που συνέδεε την Αίγυπτο με την αρχαία χώρα της Παλαιστίνης ήταν και παραμένει ένα από τα πιο στρατηγικά σημεία της περιοχής και ως εκ τούτου ήταν πόλος έλξης για όλους τους λαούς. Έτσι φέρεται να την κατέκτησαν κατά σειρά οι Αιγύπτιοι, οι έποικοι Ισραηλίτες, οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, και οι Έλληνες. Στους ελληνιστικούς χρόνους αναδείχθηκε σε σημαντικό εμπορικό λιμάνι και έφερε το όνομα «Νεάπολις».
Το 635 η πόλη καταλήφθηκε από τους Άραβες και γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα κέντρο του ισλαμικού κόσμου. Η Γάζα με τα χρόνια κατοχής της από τους Άραβες κατέστη ιερή μουσουλμανική πόλη καθώς θεωρείται τόπος ταφής του προπάππου του Μωάμεθ. Οι Σταυροφόροι κατέκτησαν την πόλη στα τέλη του 11ου αιώνα ωστόσο το 1187 η Γάζα εντάχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι και τα τέλη της τελευταίας.
Τον Νοέμβριο του 1917 αφού είχε ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι Βρετανοί κατέλαβαν την ευρύτερη περιοχή της Παλαιστίνης την οποία και έθεσαν υπό την κηδεμονία τους ως κράτος κατ΄ εντολή μέχρι και τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά από αυτόν οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να αντέξουν τις εχθροπραξίες στην περιοχή και έφεραν το θέμα στον ΟΗΕ. Στις 29 Νοεμβρίου 1947, πριν 70 χρόνια, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε ένα σχέδιο για τη διάσπαση της Παλαιστίνης σε δύο κράτη, ένα εβραϊκό και ένα αραβικό, κάτι που επέτρεψε τη δημιουργία του Ισραήλ και άνοιξε για τους Παλαιστίνιους μια μακρά και τραγική περίοδο στην ιστορία τους.
Τι συνέβη μετά την ίδρυση του Ισραήλ
© AP Photo
Μετά τη λήξη του Β’ Π.Π. όταν ανακοινώθηκε από τον ΟΗΕ το 1947 το σχέδιο διαίρεσης της Παλαιστίνης για την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, αντί να δημιουργηθεί παράλληλα και το μέχρι τότε κατ΄ εντολή κράτος σε ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος δόθηκε η δυτική πλευρά στους Αιγυπτίους. Αυτή η ιστορική ψηφοφορία του ΟΗΕ θα οδηγήσει έξι μήνες αργότερα, στις 14 Μαΐου 1948, στη γέννηση του Ισραήλ.
Ωστόσο ακόμη δεν έχει ιδρυθεί ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος. Την ίδια ημέρα, οι Βρετανοί άφηναν επίσημα την Παλαιστίνη και ο David Ben Gurion, πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, έγραφε στο ημερολόγιό του: «Στις τέσσερις το απόγευμα ανακηρύχθηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Η μοίρα του βρίσκεται πλέον στα χέρια των Ενόπλων Δυνάμεων». Το ίδιο βράδυ μετέβη στο αρχηγείο του ισραηλινού στρατού στο Τελ Αβίβ. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 15ης Μαΐου οι στρατοί πέντε αραβικών κρατών, της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου, εισέβαλαν στο Ισραήλ και ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος είχε μόλις ξεκινήσει.
Η επίθεση κατά του νεοϊδρυθέντος κράτους αιφνιδίασε την παγκόσμια κοινή γνώμη, όχι όμως και όσους γνώριζαν την περιοχή. Άλλωστε ήδη από τους προηγούμενους μήνες ήταν σε εξέλιξη εμφύλιος πόλεμος στην Παλαιστίνη ανάμεσα στους αραβικούς και τους ισραηλινούς πληθυσμούς της περιοχής. Ένας πόλεμος που ουσιαστικά δεν σταμάτησε ποτέ.
Στον πρώτο αραβοϊσραηλινό πόλεμο, όπως είδαμε όμως δε συμμετείχαν δύο κοινότητες, αλλά έξι κυρίαρχα κράτη. Διακηρυγμένος στόχος της αραβικής ηγεσίας ήταν να μην εφαρμοστεί η απόφαση του ΟΗΕ.
Στον πόλεμο αυτόν που διήρκησε ως τις 10 Μαρτίου του 1949 οι Άραβες όπως ήταν λογικό διασπάστηκαν και τελικά ηττήθηκαν. Οι φιλοδοξίες των ηγετών κάθε κράτους ήταν διαφορετικές και σε αντίθεση με τους Ισραηλινούς που μετά την τραγωδία που υπέστησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν ήταν ενωμένοι. Ο συντονισμός των αραβικών στρατιωτικών δυνάμεων, που υστερούσαν και αριθμητικά των ισραηλινών ήταν από την αρχή προβληματικός και παρά τις πρώτες νίκες, εν τέλει απέτυχε.
Ο βασιλιάς Αμπντουλάχ της Υπεριορδανίας επεδίωξε μόνος του τον τερματισμό του πολέμου μέσω απευθείας επαφών με το Ισραήλ, ωστόσο τα υπόλοιπα αραβικά κράτη αντιστάθηκαν και τον Σεπτέμβριο του 1948, προχώρησαν στην εγκαθίδρυση μιας «παν-παλαιστινιακής κυβέρνησης» με έδρα τη Γάζα. Η πλήρης εξάρτηση της νέας αυτής κυβέρνησης από την Αίγυπτο και η προσωρινή διαμάχη ανάμεσα στα δύο αραβικά κράτη ήταν δεδομένο ότι θα έφερνε αποτυχία στο εγχείρημα.
Μέχρι το τέλος του χρόνου η επικράτηση του Ισραήλ, που είχε και την (όχι και τόσο) σιωπηρή υποστήριξη της Δύσης ήταν ολοκληρωτική: η έρημος του Νεγκέβ και η Γαλιλαία είχαν τεθεί υπό τον πλήρη έλεγχο του ισραηλινού στρατού, που πια είχε προχωρήσει τόσο πολύ που κατάφερε να στείλει το μέτωπο εκτός του κράτους του. Από τις αρχές του 1949 τα 5 αραβικά κράτη και το Ισραήλ ξεκίνησαν στη Ρόδο διαπραγματεύσεις για ανακωχή μαζί με τα Ηνωμένα Έθνη.
Η ανακωχή και η δημιουργία της Λωρίδας της Γάζας
© Wikimedia Commons
Τελικώς αυτό που αποφασίστηκε έφερε μια νέα πραγματικότητα για τη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ έφυγε από τη διαμάχη με ακόμα περισσότερα εδάφη (κυρίως με τη μισή Ιερουσαλήμ) από όσα είχε πάρει στο πρώτο σχέδιο του ΟΗΕ. Η Αίγυπτος από τη μεριά της κατέληξε να έχει στην κατοχή της τη Λωρίδα της Γάζας που τότε δημιουργήθηκε. Έως τα τέλη του 1948, περίπου 750.000 Παλαιστίνιοι εγκατέλειψαν τις εστίες τους και έγιναν πρόσφυγες. Το παλαιστινιακό κράτος, που προέβλεπε η απόφαση της 29ης Νοεμβρίου 1947, τελικά δεν εμφανίστηκε ποτέ στον χάρτη της Μέσης Ανατολής.
Η Συμφωνία Ανακωχής Ισραήλ-Αιγύπτου, στις 24 Φεβρουαρίου 1949, χάραξε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ αιγυπτιακών και ισραηλινών δυνάμεων καθώς και αυτό που έγινε η σημερινή μεθόριος μεταξύ της Λωρίδας της Γάζας και του Ισραήλ. Ο πληθυσμός της Λωρίδας της Γάζας είχε αυξηθεί σημαντικά από μια μεγάλη εισροή Παλαιστίνιων προσφύγων που έφυγαν από το Ισραήλ πριν και κατά τη διάρκεια των μαχών.
Οι Παλαιστίνιοι που ζούσαν στη Λωρίδα της Γάζας ή στην Αίγυπτο εφοδιάστηκαν με παν-παλαιστινιακά διαβατήρια. Από το τέλος του 1949, η κατάσταση των προσφύγων βελτιώθηκε από την UNRWA μια υπηρεσία του ΟΗΕ για την αρωγή και απασχόληση των Παλαιστίνιων προσφύγων. Η Παν-παλαιστινιακή Κυβέρνηση που όπως είπαμε είχε οριστεί από τα αραβικά κράτη πριν από το τέλος του Πολέμου κατηγορήθηκε ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα προσωπείο του αιγυπτιακού ελέγχου, χωρίς καμία επιρροή. Αργότερα, μεταφέρθηκε στο Κάιρο και διαλύθηκε το 1959, με διάταγμα του Gamal Abdel Nasser. Χάρη στη συμφωνία που είδαμε η Αίγυπτος εξακολούθησε να κατέχει τη Λωρίδα της Γάζας μέχρι το 1967.
Η Λωρίδα της Γάζας μετά τη δημιουργία της
© AP Photo/Muhammed Muheisen
Η Αίγυπτος συνέχισε να έχει στην κατοχή της τη Λωρίδα της Γάζας, ως το 1967 με εξαίρεση τους 4 μήνες της Κρίσης του Σουέζ το 1956, όταν και αυτή πέρασε στον έλεγχο του Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί από τότε φαίνονταν ότι ήθελαν να και αποσπάσουν και αυτό το κομμάτι και πράγματι τον Ιούνιο του 1967, μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, τα κατάφεραν. Το Ισραήλ δημιούργησε και άλλες πόλεις κοντά στη Γάζα και μέσα στη Λωρίδα έκτασης 360 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Τον Μάιο του 1994, μετά τις παλαιστινιακο-ισραηλινές συμφωνίες γνωστές ως Συμφωνίες του Όσλο, έλαβε χώρα μια σταδιακή μεταβίβαση της κρατικής εξουσίας στους Παλαιστίνιους. Μεγάλο μέρος της Λωρίδας (εκτός από τους οικισμούς εποίκων και στρατιωτικών περιοχών) πέρασε κάτω από παλαιστινιακό έλεγχο και σε αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο η διπλωματική ικανότητα του Yasser Arafat, του Πρόεδρου της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Οι ισραηλινές δυνάμεις εγκατέλειψαν την πόλη της Γάζας και τις άλλες αστικές περιοχές που δημιούργησαν και άφησαν στη νέα Παλαιστινιακή Αρχή τη διοίκηση και την αστυνόμευση αυτών των περιοχών. Η Παλαιστινιακή Αρχή, με επικεφαλής τον Arafat, επέλεξε την πόλη της Γάζας ως πρώτη έδρα της, ενώ το Ισραήλ έχτισε τείχος στη Γάζα για την ασφάλεια του κράτους του.
Όσον αφορά τη Λωρίδα της Γάζας, το Ισραήλ θα ήλεγχε τα βόρεια σύνορά της (την περιοχή δηλαδή όπου έγινε η αιματηρή επίθεση από τη Χαμάς), τα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο της, η Αίγυπτος τα νότια σύνορά της και η Παλαιστίνη το υπόλοιπο κομμάτι.
Για την κακοδιαχείριση της Παλαιστινιακής Αρχής στη Λωρίδα της Γάζας γράφτηκαν πολλά καθώς η διαφθορά κυριαρχούσε στην περιοχή και έδωσε πάτημα στη Χαμάς να αμφισβητήσει την πολιτική εξουσία μετά τον θάνατο του Arafat το 2004. Στις εκλογές για το Παλαιστινιακό Κοινοβούλιο που έγιναν τον Ιανουάριο του 2005, η Χαμάς πήρε την πλειοψηφία με 42,9% του συνόλου των ψήφων και 74 έδρες από τις 132 (56%).
Όταν η Χαμάς ανέλαβε την εξουσία τον επόμενο μήνα, η ισραηλινή κυβέρνηση και οι κυριότεροι παράγοντες της διεθνούς κοινότητας, οι ΗΠΑ και η ΕΕ αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το δικαίωμά της να ελέγξει την Παλαιστινιακή Αρχή. Η Χαμάς είχε συχνά πυκνά από τότε ακόμη τρομοκρατική δράση και φυσικά είχε ακραία αντισημιτικό λόγο. Το 2006-07 έγινε εμφύλιος ανάμεσα στη Χαμάς και τη Φατάχ με πάνω από 600 νεκρούς Παλαιστίνιους. Η διαμάχη αυτή έληξε με νίκη της Χαμάς η οποία από το 2007 και μετά είχε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας.
© AP Photo
Σήμερα, έπειτα από χρόνια εχθροπραξιών ανάμεσα σε Ισραήλ και Χαμάς (με τη ζυγαριά των θυμάτων να γέρνει προς την πλευρά των Παλαιστινίων με μεγάλη διαφορά), και δεκαετίες καταπίεσης του Παλαιστινιακού λαού, καθώς και μετά την πρόσφατη αιματηρή επίθεση που οργάνωσε και εκτέλεσε η Χαμάς στο Supernova Festival στο Ισραήλ, η Λωρίδα της Γάζας βρίσκεται για ακόμη μια φορά στο επίκεντρο της διαμάχης και η ζωή των κατοίκων της βρίσκεται σε κίνδυνο.
