Ο Πασχάλης Αποστολίδης απαντάει όσα θα ήθελες να ρωτήσεις μια φαρμακευτική

Ένα από τα μεγαλύτερα οξύμωρα σχετικά με τις φαρμακευτικές εταιρείες, είναι το γεγονός πως ενώ πρόκειται για βιομηχανίες που έχουν σαν στόχο την παραγωγή φαρμάκων που σώζουν ζωές, αντιμετωπίζονται σε πολλές περιπτώσεις με καχυποψία, προκατάληψη και έντονη αμφισβήτηση. Σε άρθρα, ρεπορτάζ, ταινίες αλλά και σε απλές συζητήσεις καφενειακού και όχι μόνο επιπέδου, οι φαρμακοβιομηχανίες είναι πολλές φορές ο κακός της υπόθεσης, που με βρώμικα μέσα προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του σε βάρος πολλές φορές των ίδιων των ανθρώπων.

Το μόνο σίγουρο λοιπόν, είναι πως θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να ακουστεί και η πλευρά μιας φαρμακοβιομηχανίας, για να καταλάβουμε τον τρόπο σκέψης και λειτουργίας ενός παγκόσμιου οργανισμού που δουλεύει συνεχώς με στόχο την αντιμετώπιση ασθενειών αλλά για να είμαστε ειλικρινείς και την μεγιστοποίηση των κερδών του.

Για το λόγο αυτό, μιλήσαμε με τον κ. Πασχάλη Αποστολίδη, επικεφαλής της βιοφαρμακευτικής εταιρείας AbbVie στην Ελλάδα και πρώην πρόεδρος του ΣΦΕΕ, ώστε να καταλάβουμε λίγο καλύτερα τη φιλοσοφία τόσο του ίδιου, όσο και της εταιρείας. Από την πρώτη μας επίσκεψη στα γραφεία της εταιρείας στο Ηράκλειο, καταλάβαμε πώς δεν πρόκειται για μια τυπική, ‘αποστειρωμένη’ φαρμακευτική. Το ανοιχτό και ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την ‘απαίτηση’ του κυρίου Αποστολίδη να του μιλάμε στον ενικό, όπως κάνουν και όλοι οι εργαζόμενοι στην εταιρεία, μας προκατέβαλε θετικά για μια ουσιαστική συζήτηση σχετικά με τα καλώς και τα κακώς κείμενα του κλάδου, τις καινοτομίες της AbbVie αλλά και την διαδρομή του ίδιου από ιατρικός επισκέπτης μέχρι την σημερινή του θέση.

Κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας, δεν διστάσαμε να του απευθύνουμε και μερικές πιο ‘δύσκολες’ ερωτήσεις που όλοι όμως σκέφτονται όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια φαρμακευτική. Ερωτήσεις που ο κύριος Αποστολίδης δεν είχε κανένα πρόβλημα να μας απαντήσει.

24MEDIA

Φωτογραφίες: Δημήτρης Δημόπουλος

Ξεκινήσατε στην AbbVie ως ιατρικός επισκέπτης και σήμερα βρίσκεστε στη θέση του επικεφαλής της εταιρείας. Τι σημαίνει αυτό, τόσο για τη δική σας πορεία, όσο και για τη γενικότερη φιλοσοφία της εταιρείας;

Υπηρετώ με αφοσίωση τον ιατροφαρμακευτικό χώρο εδώ και 32 χρόνια έχοντας θητεύσει σε όλες τις θέσεις ευθύνης. Δούλεψα για πάνω από 10 χρόνια στις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Η εταιρεία αναγνώρισε τις αξίες και την εργατικότητά μου και με στήριξε ώστε να εξελιχθώ στη σημερινή θέση του Διευθύνοντος Συμβούλου σε Ελλάδα και Κύπρο. Αυτή είναι και η εταιρική κουλτούρα μας όσον αναφορά στην εξέλιξη των ανθρώπων μας. Πρέπει πρώτα να έχεις γίνει κωπηλάτης πριν πάρεις στα χέρια σου το τιμόνι. Αυτό έλεγε ο Αριστοφάνης και αυτό προσπαθούμε να πετύχουμε για κάθε στέλεχος της AbbVie ανάλογα με τις δυνατότητες και τη διάθεσή του για εξέλιξη.

Θα ήθελα να μου περιγράψετε τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σας και πώς αυτά βρίσκουν εφαρμογή στο εργασιακό περιβάλλον αλλά και στις σχέσεις σας με τους εργαζομένους στηνAbbVie

Ο σεβασμός της γνώσης και η δικαιοσύνη είναι για μένα δύο έννοιες πολύ σημαντικές. Δουλειά μου είναι να παίρνω γρήγορα τις πιο ορθές αποφάσεις αξιοποιώντας τις ικανότητες όλων των στελεχών μας. Κάθε φορά, λοιπόν, που κάνω απολογισμό και βλέπω γύρω μου την ηγετική ομάδα δυνατή, ξέρω ότι πάμε καλά γιατί όλοι κοιτάζουμε προς την ίδια κατεύθυνση. Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις μας με τις άλλες εταιρείες του φαρμακευτικού κλάδου και την πολιτεία. Δεν θέλουμε η δική μας ανάπτυξη να είναι βάρος για κάποιον άλλο, είτε πρόκειται για τους ανταγωνιστές μας, είτε πρόκειται για τον κρατικό προϋπολογισμό. Αντίθετα, επιδιώκουμε μια ισορροπημένη σχέση μεταξύ επιχειρηματικότητας και προσφοράς στην κοινωνία μέσα από την αξία που φέρνουν οι θεραπείες μας στους ασθενείς, μέσα από την αρμονία της προσωπικής και της επαγγελματικής ζωής που προσπαθούμε να διαφυλάξουμε για τα στελέχη μας, μέσα από τις προτάσεις μας για τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας και φυσικά μέσα από τις δράσεις εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας που υλοποιούμε κάθε χρόνο. Τελευταία μεγάλης κλίμακας δράση μας ήταν η προσφορά υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης στους πληγέντες της Ανατολικής Αττικής από τις πρόσφατες πυρκαγιές. Ανάλογη αντίδραση είχαμε και το 2016 όταν και πάλι μέσω του AbbVie Foundation περίπου 36.000 πρόσφυγες έλαβαν ιατρική φροντίδα στα σημεία πρώτης υποδοχής, ενώ παράλληλα μία μόνιμη δομή εγκαταστάθηκε στο κέντρο φιλοξενίας του Σκαραμαγκά προσφέροντας συνεχή φροντίδα στις οικογένειές τους.

24MEDIA

Η AbbVie δεν αποτελεί αυτό που λέμε ‘τυπική’ φαρμακευτική, με τα γραφεία της να προσφέρουν ένα διαφορετικό και ευχάριστο περιβάλλον στους εργαζομένους, στους οποίους προσφέρονται επίσης παροχές όπως δωρεάν εξειδικευμένη διατροφή αλλά και μασάζ. Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από αυτή τη φιλοσοφία και πού στοχεύει;

Και εγώ προσωπικά και όλη η ηγετική ομάδα της εταιρείας θέλουμε η ανάπτυξη της AbbVie να αντανακλάται πρώτα στους ίδιους τους εργαζόμενους. Αυτός είναι ο λόγος που κάθε χρόνο προσπαθούμε να βάζουμε ένα ακόμα λιθαράκι στο ήδη πλούσιο πακέτο παροχών. Επιδόματα γάμου, παιδικού σταθμού, γέννας, κουπόνια σίτισης (ticket restaurants), επιπλέον μέρες άδειας, δυνατότητα δουλειάς από το σπίτι, επιβράβευση πολυετιών, ad hoc απονομή βραβείων, επιπλέον ιατροφαρμακευτική και συνταξιοδοτική κάλυψη, επιδότηση ημερών ασθένειας και μητρότητας, προγράμματα εκμάθησης ξένων γλωσσών, επιδότηση μεταπτυχιακών προγραμμάτων, ελεύθερη διέλευση για όλους τους εργαζόμενους από την Αττική οδό, ετήσιος προληπτικός έλεγχος (check up), παροχή δωροεπιταγών για τα παιδιά των εργαζομένων, δημιουργία χώρου θηλασμού στο χώρο εργασίας και ευέλικτο ωράριο εργασίας συνθέτουν και αποδεικνύουν στην πράξη την φιλοσοφία ευζωίας και ευεξίας (well-being) της AbbVie.

Φέτος ξεκινήσαμε πιλοτικά και το πρόγραμμα ‘Chair Massage’. Σκοπός του είναι η ανακούφιση και χαλάρωση από μυοσκελετικά προβλήματα που σχεδόν όλοι έχουμε λόγω της καθιστικής μας ζωής. Η ανταπόκριση ήταν πολύ καλή και θα το συνεχίσουμε. Το ίδιο ισχύει με το πρωινό που προσφέρουμε στην κουζίνα και τον διατροφολόγο που μας παρακολουθεί και μας συμβουλεύει ώστε να τρώμε καλύτερα και να αθλούμαστε περισσότερο. Όταν είσαι εταιρεία καινοτομίας, είσαι καινοτόμος σε όλα. Εμείς θέλουμε τα στελέχη μας να αισθάνονται άνετα και ευχάριστα όταν έρχονται για δουλειά, όχι να ψάχνουν τρόπους να φύγουν από το γραφείο. Η διεύθυνση ανθρώπινου δυναμικού κάνει πολύ σοβαρά αυτή τη δουλειά, γι’ αυτό εδώ και τέσσερα χρονιά βρισκόμαστε στις πρώτες θέσεις των βραβείων ‘Best WorkPlaces’ καθώς και πλέον στην πρώτη δεκάδα των ‘Most Admired Companies’ στην ελληνική κατάταξη του Fortune.

Βασική επιδίωξη της AbbVie, αποτελεί η συνεχής αναζήτηση της καινοτομίας. Πώς μεταφράζεται αυτό στον τρόπο λειτουργίας της εταιρείας και τι σημαίνει πρακτικά;

Μας ενδιαφέρει αμιγώς η φαρμακευτική καινοτομία. Δεν θα ασχοληθούμε ποτέ με την παραγωγή γενόσημων και βιο-ομοειδών φαρμάκων καθώς η στρατηγική της AbbVie επικεντρώνεται στην παραγωγή φαρμάκων όπου υπάρχει μεγάλο θεραπευτικό κενό. Έχουμε την τιμή να συγκαταλεγόμαστε μεταξύ των εταιρειών που διαθέτουν τις πλέον καινοτόμες θεραπείες για την εκρίζωση του ιού της ηπατίτιδας C, μια πολύ σημαντική επιτυχία του 21 ου αιώνα που μπορεί να σώσει εκατομμύρια ζωές σε όλο τον πλανήτη. Αντίστοιχα, η νέα μας – από του στόματος – θεραπεία για την χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία φαίνεται πως μπορεί να σταματήσει την επιβάρυνση της υγείας των ασθενών μέσα σε διάστημα μόλις δύο ετών, ως θεραπεία δεύτερης γραμμής, συμβάλλοντας παράλληλα στην εξοικονόμηση πόρων για το σύστημα υγείας.

Με την ίδια προσήλωση, μέσα από στρατηγικές συνεργασίες με κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα και καινοτόμες νεοφυείς ή μη βιοτεχνολογικές εταιρείες, επικεντρωνόμαστε στην έρευνα και ανάπτυξη νέων στοχευουσών θεραπειών στην ανοσολογία, όπου κατέχουμε και ηγετική θέση -τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως- καθώς και σε ένα ευρύ φάσμα αιματολογικών και ογκολογικών κακοηθειών, που θα μπορούσαν δυνητικά να αλλάξουν ριζικά τις ζωές των ασθενών.

24MEDIA

Ποιες είναι οι βασικές θεραπείες που προσφέρει σήμερα η εταιρεία και ποιες θεραπευτικές κατηγορίες καλύπτει; Σε ποιες θεραπείες θα ήθελε να επεκταθεί στο άμεσο μέλλον;

Η AbbVie δραστηριοποιείται σε τέσσερις θεραπευτικές κατηγορίες: την ανοσολογία, την ογκολογία, την ιολογία και τη νευρολογία. Διαθέτουμε θεραπείες για ασθένειες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ψωρίαση, η ψωριασική αρθρίτιδα, η διαπυητική ιδρωταδενίτιδα, η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, η ραγοειδίτιδα, η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία, η ηπατίτιδα C και η νόσος του Πάρκινσον. Στόχος μας για το σήμερα και το αύριο είναι να αξιοποιήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα και πιο αποτελεσματικά την ανοσοθεραπεία στην μάχη κατά του καρκίνου. Εκεί πιστεύουμε ότι βρίσκονται πολλές από τις απαντήσεις που ψάχνουμε και θα κάνουμε ότι περνάει απ’ το χέρι μας για να φτάσουμε σε αυτές το συντομότερο δυνατόν.

Θα ήθελα να μου περιγράψετε τη διαδικασία και τα βήματα που ακολουθεί ένα φάρμακο από το στάδιο της έρευνας μέχρι να βγει τελικά στην αγορά και τον τρόπο που προκύπτει η τελική τιμή του

Το πρώτο βήμα είναι να βρούμε στο εργαστήριο μια νέα δραστική ουσία και να καταλάβουμε τον μηχανισμό με τον οποίο αυτή δρα στον ανθρώπινο οργανισμό. Από εκείνη τη στιγμή και μετά ξεκινά ένα μακρύ ταξίδι 12-13 ετών μέχρι το νέο φάρμακο να εγκριθεί από τις αρμόδιες αρχές και να γίνει διαθέσιμο στους ασθενείς.

Συνοπτικά, θα σας πω ότι αφού καταθέσουμε αίτηση για προστασία πατέντας, ακολουθεί το στάδιο της προκλινικής έρευνας που εξετάζουμε κυρίως θέματα τοξικότητας, συνεχίζουμε με κλινικές δοκιμές όπου εξετάζουμε θέματα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας, ενώ τέλος, κλείνουμε με τις απαραίτητες διαδικασίες εγκρίσεων από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές πριν ένα φάρμακο γίνει εμπορικά διαθέσιμο. Για να έχετε, παράλληλα, μια εικόνα των οικονομικών μεγεθών, για κάθε 10.000 νέες δραστικές ουσίες που έρχονται από το εργαστήριο, μόλις 1 ή 2 από αυτές θα καταφέρουν να ολοκληρώσουν όλα τα στάδια που σας προανέφερα με κόστος που μπορεί να προσεγγίσει ακόμα και τα 2 δις € για κάθε μία από αυτές. Το υψηλό κόστος, λοιπόν, έρευνας και ανάπτυξης σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό αποτυχιών στο ερευνητικό σκέλος είναι αυτά που κρατούν ψηλά τις τιμές των νέων καινοτόμων φαρμάκων. Στην κατεύθυνση αυτή συνεργαζόμαστε διαρκώς με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για να προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή τιμή, σύμφωνα πάντα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες της χώρας, όπως έγινε το 2017 στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης για την ηπατίτιδα C.

24MEDIA

Υπάρχει υγιής ανταγωνισμός ανάμεσα στις φαρμακοβιομηχανίες; Αν μια φαρμακευτική ανακαλύψει πρώτη μια σημαντική θεραπεία, θα χαρείτε ή θα πείτε ‘γιατί όχι εμείς;’

Και τα δύο! Είναι αδύνατον να μην χαρείς όταν μια νέα θεραπεία έρχεται να δώσει λύσεις σε ανθρώπους που υποφέρουν. Όλοι έχουμε στο περιβάλλον μας ασθενείς και κανείς δεν νοιάζεται αν τη λύση στο πρόβλημά του θα τη δώσει η AbbVie ή κάποια άλλη εταιρεία. Αυτό που νοιάζει τον ασθενή είναι να γίνει καλά και τελικά αυτό είναι το μόνο που μετράει. Για να μην λέμε όμως μισές αλήθειες, από επιχειρηματική άποψη προφανώς και θα στεναχωρηθώ που κάποιος άλλος μας ξεπέρασε και έφτασε πρώτος στην πηγή. Αυτός είναι κατά τη γνώμη μου ένας καλός και υγιής ανταγωνισμός που μας ωθεί να δημιουργούμε στον κλάδο συνέργειες – ιδίως με ανερχόμενες βιοφαρμακευτικές και ερευνητικά ιδρύματα – και να αξιοποιούμε νέα εργαλεία όπως η τεχνητή νοημοσύνη η οποία μαζί με τα ‘big data’ θα παίξουν κρίσιμο ρόλο στην φαρμακευτική καινοτομία τα επόμενα χρόνια.

Βασικός πελάτης μιας φαρμακοβιομηχανίας, είναι το κράτος. Πώς αισθάνεστε που πολλές φορές το παιχνίδι ανάμεσα σε μια φαρμακευτική και το κράτος δεν παίζεται με ίσους όρους και ανοιχτά χαρτιά και πώς μπορείτε να αντιδράσετε;

Ποτέ το παιχνίδι δεν θα παίζεται με ίσους όρους. Τα κράτη είναι πάντοτε σε θέση ισχύος γιατί οι κυβερνήσεις έχουν το μαχαίρι, έχουν και το πεπόνι. Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις είναι οι αιφνιδιασμοί και η διαχρονική νοοτροπία ότι κράτη και εταιρείες έχουν αντίθετα συμφέροντα άρα πρέπει να συμπεριφέρονται ανταγωνιστικά, συγκρουσιακά. Έχουμε φτάσει σε σημείο να συζητάμε ότι θα έρθουν τα επόμενα χρόνια θεραπείες που τα κράτη ίσως δεν θα μπορούν ή δεν θα θέλουν να αποζημιώσουν. Αν αυτό συμβεί θα έχουμε αποτύχει όλοι. Τι νόημα έχει να παράγουμε φάρμακα που δεν μπορεί ή δεν θέλει να τα αγοράσει κανείς; Τι νόημα έχει τα κράτη να καταρτίζουν προϋπολογισμούς που δεν λαμβάνουν υπόψη τον ρυθμό με τον οποίο εξελίσσεται η καινοτομία και οι ανάγκες των ασθενών; Θα σας πω, λοιπόν, ότι αν θέλουμε να σταματήσουμε να κυνηγάμε την ουρά μας πρέπει πολιτεία και εταιρείες να μάθουμε να συνεργαζόμαστε. Η υγεία δεν είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Δεν χρειάζεται να κερδίσει το κράτος για να χάσουν οι εταιρείες, ούτε το αντίθετο. Με το να κατηγορεί ο ένας τον άλλο για να πέσει κάπου το φταίξιμο της αποτυχίας τα πράγματα θα χειροτερεύουν διαρκώς. Λύσεις χρειαζόμαστε και ανθρώπους με θέληση και ικανότητες να φέρουν θετικά αποτελέσματα και όφελος για όλους· για τους ασθενείς, την πολιτεία, την επιχειρηματικότητα.

24MEDIA

Πώς μπορεί μια φαρμακοβιομηχανία να ξεπεράσει την αρνητική προκατάληψη που υπάρχει γύρω από τον κλάδο και να διαλύσει διάφορες φήμες όπως ότι υπάρχει φάρμακο του καρκίνου και απλά δεν το κυκλοφορούν;

Να μάθουμε να μιλάμε και να εξηγούμε στους πολίτες πράγματα που οι επαγγελματίες του χώρου θεωρούμε αυτονόητα. Αν είχαμε το φάρμακο για τον καρκίνο δεν θα επενδύαμε στην AbbVie το 17% του κύκλου εργασιών μας κάθε χρόνο σε έρευνα και ανάπτυξη. Θα κρατούσαμε τα έσοδα από τις πωλήσεις και θα τα διανείμαμε στους μετόχους μας. Είμαστε ο πρώτος κλάδος παγκοσμίως σε επενδύσεις έρευνας και ανάπτυξης ακριβώς γιατί η μάχη κατά του καρκίνου – και κατά πολλών άλλων δύσκολων ασθενειών – είναι μια πολύ δύσκολη μάχη στην οποία έχουν αφοσιωθεί χιλιάδες άνθρωποι και τεράστια κεφάλαια σε όλο τον κόσμο.

Μετά από τόσα χρόνια στον τομέα του φαρμάκου, ποιο είναι το σημαντικότερο μάθημα που έχετε αποκομίσει και ποια η συμβουλή που θα δίνατε σε κάποιον που μπαίνει σήμερα στο χώρο;

Στην Ελλάδα της κρίσης πήραμε – και πήρα προσωπικά – πολλά μαθήματα που μας έχουν κάνει πιο δυνατούς, μας έκαναν να σκεφτόμαστε δημιουργικά μαθαίνοντας να λύνουμε προβλήματα για τα οποία δεν υπήρχαν έτοιμες λύσεις. Κλείνοντας, θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω τον αγγλικό όρο ‘not only think outside the box, but think as if there is no box’ πάντα βέβαια μέσα στα πλαίσια του νόμου και της δεοντολογίας. Σε όσους, λοιπόν, θέλουν να μπουν και να δουλέψουν στον χώρο θα τους έλεγα να δουν το φάρμακο ως μια λευκή κόλλα χαρτί όπου ο καθένας μπορεί να γράψει την ιστορία του.