Ο πληθωρισμός στην Τουρκία θερίζει

Πίσω από τις σκληρές δηλώσεις και τις απειλές για το Αιγαίο, ο Tayyip Erdoğan κρύβει μια κοινωνία που βράζει. Από πέρσι το φθινόπωρο ο πληθωρισμός δεν έχει σταματήσει να ανεβαίνει, φτάνοντας να καταγράψει αρνητικό ρεκόρ σε βάθος 24 χρόνων με ποσοστό 83,4%, σύμφωνα με το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο. Την ίδια στιγμή, το ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο ENAG εκτιμά πως αυτό το ύψος πληθωρισμού ίσχυε από τον περασμένο Δεκέμβριο στην Τουρκία – πλέον, έχει φτάσει το 176 %

Το αποτέλεσμα αυτό είναι η κορυφή του παγόβουνου που συνοδεύει την οικονομική πολιτική της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια. «Πάντα η κατάσταση ήταν σε συνθήκες βρασμού», έχει εξηγήσει Timothy Ash από την BlueBay Asset Management. «Η ανάπτυξη είναι στα ύψη, τα έξοδα είναι στα ύψη, οι εισαγωγές είναι στα ύψη – όλα ανεβάζουν κατακόρυφα τη θερμοκρασία». Η πανδημία και το ισχυρό χτύπημα της ενεργειακής κρίσης εξελίχθηκαν σε χαριστικές βολές για την οικονομία της Τουρκίας, που οικοδομήθηκε σε σαθρές βάσεις.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: o Tayyip Erdoğan στήριξε την αναπτυξιακή πολιτική του στη μείωση των επιτοκίων – αυτό έριξε καύσιμο σε μεγάλα έργα υποδομής αλλά άφησε ανεξέλεγκτη την οικονομική δραστηριότητα, τον δανεισμό και τις επενδύσεις. Ενώ οι διεθνείς αναλυτές προέβλεπαν το επερχόμενο κραχ, εκείνος συνέχισε να πιέζει την κρατική Κεντρική Τράπεζα για χαμηλότοκα δάνεια, καθαιρώντας επικεφαλείς και υπουργούς Οικονομικών που αντιστρατεύονταν στην πολιτική του.

Μέχρι που μετά το 2013, η τουρκική λίρα χάνει σταδιακά τη φερεγγυότητά της και ξεκινά η υποτίμηση στις διεθνείς ισοτιμίες. Κομβικές ήταν οι πολιτικές εντάσεις του 2018 μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ, που προκάλεσαν βουτιά κατά 45%. Αλλά το πιο αποστομωτικό δεδομένο που ισχύει πλέον είναι ότι οι 100 τουρκικές λίρες επί 2010 αντιστοιχούν σε 603,09 λίρες επί 2022.

Με άλλα λόγια, το εθνικό νόμισμα της γείτονας χώρας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, με το κόστος ζωής να γίνεται βαρύτερο κατά 3.08% κάθε μήνα. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Κοινωνικού Ερευνητικού Κέντρου Yöneylem , τα δύο τρίτα του τουρκικού λαού δυσκολεύονται να καλύψουν το φαγητό και το νοίκι τους.

Πώς προκλήθηκε αυτός ο εκτροχιασμός, που εκτόξευσε τους αρνητικούς δείκτες την τελευταία διετία; Εδώ έρχεται το τρωτό σημείο που επέμενε να αγνοεί ο Tayyip Erdoğan στην πολιτική ανάπτυξης μέσω χαμηλών επιτοκίων: η Τουρκία δεν αποτελεί μια αυτάρκη οικονομία – βασίζεται στις εισαγωγές, άρα και τις ισοτιμίες.

Τα στοιχεία στο Our World Data δείχνουν ότι το κράτος χρειάζεται περί τα 250 δισ. δολάρια για να καλύψεις τις ανάγκες του, έξοδα που αφορούν κατά βάση την αυτοκινητοβιομηχανία, τη φαρμακευτική, το καύσιμο, τα λιπάσματα και άλλες ακατέργαστες πρώτες ύλες. Μέσω αυτών των ανατιμήσεων έχει πληγωθεί το σύνολο της παραγωγικής βιομηχανίας της χώρας, με ενδεικτικό παράδειγμα την καπνική παραγωγή.

Πώς είναι δυνατόν να κρατήσουν οι εταιρίες τη βιωσιμότητά τους όταν πιέζονται από αυξήσεις κατά 117.66% στον μεταφορικό τομέα από τα καύσιμα; «Το όχημα που χρησιμοποιώ για το χωράφι καίει 300 τουρκικές λίρες πετρέλαιο», αναφέρει αγρότης στο γαλλικό πρακτορείο AP, «ενώ τον περασμένο χρόνο, χρειαζόμουν μόλις 50 τουρκικές λίρες – με λίγα λόγια, δεν έχουν μείνει πολλά περιθώρια για να ζήσουμε».

Από την πλευρά του, ο Tayyip Erdoğan επιμένει να ψάχνει σωτηρία στα χαμηλά επιτόκια. Από την άλλη, οικονομολόγοι –όπως ο Murat Kubilay από το Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής– υποστηρίζουν ότι «εάν η κυβέρνηση δε σταματήσει την τωρινή του πολιτική, το αποτέλεσμα θα είναι μια απότομη παύση, ένα κοφτερό κραχ».