Ο ‘Χασάπης της Αφρικής’ που έσφαξε εκατομμύρια ανθρώπους στο Κονγκό
- 10 ΙΟΥΝ 2020
Ίσως το προσωνύμιο ‘Χασάπης της Αφρικής’ να ‘ναι από μόνο του μία καλή εισαγωγή στον κόσμο του Λεοπόλδου. Ο βασιλιάς του Βελγίου κατάφερε το 1885 να του παραχωρηθεί το Κονγκό, όχι ως αποικία της χώρας του, αλλά ως ιδιοκτησία του ίδιου. Ως δικό του και μόνο οικόπεδο κυριολεκτικά.
Το καουτσούκ ήταν περιζήτητο εκείνη την εποχή λόγω της εφεύρεσης του τροχού με συμπιεσμένο αέρα, κάτι που θα έφερνε επανάσταση στα ποδήλατα, στα αυτοκίνητα κτλ. Και το Κονγκό ήταν γεμάτο απ’ αυτό το υλικό. Μέχρι το 1908, όταν και η δημόσια κατακραυγή τον υποχρέωσε να απεμπολήσει τα “δικαιώματα” του πάνω στην περιοχή, έσφαξε εκατομμύρια Αφρικανούς, βασάνισε και ακρωτηρίασε ακόμη περισσότερους, και έγινε ένας απ’ τους πλουσιότερους ανθρώπους όλων των εποχών. Ένας από τους πλέον φρικαλέους βασιλείς που έζησε ποτέ.
Ακολουθούν πέντε facts απ’ τη φρικιαστική δράση του για να καταλάβεις το μέγεθος της βαναυσότητας και της θηριωδίας που υπέστησαν οι ντόπιοι πληθυσμοί.
1. Φωτιά και ισοπέδωση
Με το που πέρασε νόμιμα στην ιδιοκτησία του Λεοπόλδου το Κονγκό, ο βασιλιάς του Βελγίου δεν έχασε καθόλου χρόνου -υπήρχαν ήδη αναφορές για ναούς γεμάτους με ελεφαντόδοντο. Έστειλε ανθρώπους να τους λεηλατήσουν και εκείνοι ανακάλυψαν μέσα σε κρύπτες και μεγάλες ποσότητες καουτσούκ. Ο Λεοπόλδος κατάλαβε ότι μπροστά του είχε μία μεγάλη ευκαιρία. Γρήγορα μετέτρεψε τα 2/3 της χώρας σε ένα απέραντο εργοτάξιο, ιδιωτικό, όπου οι ντόπιοι αναγκάζονταν να δουλέψουν γι’ αυτόν και μόνο. Ισοπέδωσε 32 χωριά, έβαλε φωτιάές, απήγαγε και δολοφόνησε όποιον του αντιστεκόταν. Οι πάντες είχαν γίνει σκλάβοι του, χωρίς ποτέ να καταλάβουν πώς. Το μόνο που είχαν κάνει οι φύλαρχοι ήταν να υπογράψουν κάτι χαρτιά σε ξένες γλώσσες…
Αρχικά οι εργάτες έπαιρναν μία δεκάρα για κάθε κιλό καουτσούκ που μάζευαν, αλλά σύντομα ο βασιλιάς σταμάτησε ακόμη και αυτήν την πενιχρή μισθοδοσία. Τους επέβαλλε ως φόρο το μάζεμα του καουτσούκ, ορίζοντας ένα πλαφόν που έπρεπε να μαζεύουν όσοι ζούσαν εκεί. Και ήταν τόσο μεγάλο που οι εργάτες έπρεπε να δουλεύουν 20 μέρες ασταμάτητα για να το καλύψουν και μόνο αργότερα θα μπορούσαν να δουλεύουν για να βγάλουν και οι ίδιοι κάτι, ώστε να ζήσουν τις οικογένειες τους.
2. Ακρωτηριασμός και Θάνατος
Μέχρι το 1890, ο Λεοπόλδος Β’ πουλούσε περισσότερο καουτσούκ από όσο μπορούσε να μαζεύει. Για τους ανθρώπους στο Κονγκό, αυτό σήμαινε ότι το πλαφόν παραγωγής καουτσούκ αυξήθηκε και ότι η τήρηση του νέου ορίου, ήταν πια σχεδόν αδύνατη. Η τιμωρία που περίμενε όσους δεν τα κατάφερναν ήταν ο θάνατος.
Για την επιβολή αυτών των νόμων στρατολογήθηκαν Αφρικανοί στρατιώτες, κάτι το οποίο δεν έκανε τους Βέλγους να νιώθουν και τόσο σίγουροι. Βλέπεις, αυτοί οι ντόπιοι στρατιώτες μπορεί να λυπόνταν τους εργάτες και να μην τους σκότωναν. Γι’ αυτόν τον λόγο οι Βέλγοι δημιούργησαν έναν νόμο, σύμφωνα με τον οποίο κάθε φορά που οι Αφρικανοί στρατιώτες εκτελούσαν έναν εργάτη, έπρεπε να κόψουν και να παραδώσουν το χέρι του ως αποδεικτικό στοιχείο.
Οι στρατιώτες δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς, αν δεν έκαναν ότι τους έλεγαν, θα ήταν οι ίδιοι τα επόμενα θύματα. Κι επειδή έπρεπε πάντα να δίνουν και αυτοί μία συγκεκριμένη ποσότητα χεριών, είχαν και οι ίδιοι ένα ας το πούμε “πλαφόν”. Αναγκάζονταν μερικές φορές να γεμίζουν τα μακάβρια καλάθια τους ακόμη και με χέρια απ’ τις ίδιες τους τις μητέρες.
Υπάρχει καταγεγραμμένη η περίπτωση ενός στρατιώτη, που σκότωσε έναν ηλικιωμένο μπροστά σε έναν ιεραπόστολο. Όταν ο δεύτερος του ζήτησε εξηγήσεις, εκείνος του είπε:
“Μην το παίρνεις τόσο κατάκαρδα. Το αφεντικό μάς έχει υποσχεθεί ότι αν του πηγαίνουμε πολλά χέρια, θα συντομεύσει τη θητεία μας. Του έχω ήδη πάει πολλά χέρια και έτσι περιμένω ότι όπου να’ ναι θα απολυθώ”.
3. Κανιβαλισμός
Είναι δύσκολο να πούμε πόσο συχνά συνέβαινε, αλλά είναι αποδεδειγμένο ότι σε κάποιες περιοχές του Κονγκό, ο Λεοπόλδος χρησιμοποιούσε τον κανιβαλισμό ως “μέσο συμμόρφωσης”.
Μία συγκεκριμένη φυλή της περιοχής είναι εκείνη που έχει συνδεθεί περισσότερο με αυτήν την “πρακτική”. Τους αποκαλούσαν ‘Ζάππο Ζαπς’ και θεωρούνται απ’ τους πιο σκληρούς γηγενείς πληθυσμούς που στρατολόγησαν ποτέ οι Βέλγοι.
Για παράδειγμα, μετά από μία σφαγή, μια εφημερίδα της εποχής έγραψε: “Κάποια απ’ τα θύματα φαγώθηκαν από κανιβάλους (…) Τα σώματα όλων όσων είχαν σφαγιαστεί ακρωτηριάστηκαν, τα κεφάλια τους είχαν κοπεί (…) Η σάρκα τριών πτωμάτων φαινόταν φαγωμένη”.
Σώζεται και η συνέντευξη ενός άντρα, του Ενσάλα, ο οποίος φωτογραφήθηκε να κοιτάζει το κομμένο χέρι της πεντάχρονης κόρης του. Ο ίδιος είπε στον φωτογράφο ότι το κορίτσι του είχε ακρωτηριαστεί γιατί δεν έπιασε τον ημερήσιο στόχο μαζέματος καουτσούκ. Ο επιστάτης τής έκοψε το χέρι και το πόδι, σκότωσε και τη μητέρα της, και κανιβάλησε τα πτώματά τους. Στη συνέχεια οι στρατιώτες έδωσαν τα μέλη τους στον άντρα για να του υπενθυμίζουν ότι “έχει μια δουλειά να κάνει”.
4. Εκατομμύρια δολοφονίες
Από το 1885 μέχρι το 1908, για όσο καιρό δηλαδή ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος της περιοχής υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκαν 10 με 15 εκατομμύρια Αφρικανοί. Προφανώς και οι Βέλγοι δεν κρατούσαν στοιχεία για αυτές τις αγριότητες, αλλά θεωρείται δεδομένο ότι κατά τη διάρκεια αυτών των 23ών χρόνων, ο μισός πληθυσμός του Κονγκό δολοφονήθηκε.
Και αυτό συνέβη με όποιον τρόπο και για όποια αφορμή μπορείς να φανταστείς, όπως θα είδες και πιο πάνω. Παράλληλα, εκατομμύρια πέθαναν και από τις ασθένειες που έφερε ο υποσιτισμός, το συσσίτιο με σαπισμένο κρέας, αλλά και οι μύγες τσε-τσε. Οι εργάτες αναγκάζονταν να σκαρφαλώσουν ψηλά στα δέντρα και να εισχωρήσουν μέσα σε δάση που δεν είχε ξαναπατήσει άνθρωπος, μέρη επικίνδυνα όπου ζούσαν αυτές οι μύγες. Οι αρρώστιες που μετέφεραν στη συνέχεια οι εργάτες, εξαπλώνονταν στα χωριά τους και ήταν τόσο μεταδοτικές, που γρήγορα βγήκαν ακόμη και έξω από τα όρια του Κονγκό. Εκατομμύρια άνθρωποι αρρώστησαν και πέθαναν σε όλη την αφρικανική ήπειρο.
5. “Φιλανθρωπία”
Είναι εξοργιστικό αλλά για να τα πετύχει όλα αυτά κρύφτηκε πίσω από το προσωπείο μίας δήθεν φιλανθρωπικής οργάνωσης. Ο Λεοπόλδος δεν εισέβαλε ποτέ στο Κονγκό με τον στρατό του, δεν υπάρχουν καν αναφορές ότι πήγε ακόμη και ο ίδιος, έστω και μια φορά στη ζωή του. Εισέβαλε ως “φιλάνθρωπος”. Δημιούργησε μία οργάνωση, την “Διεθνή Αφρικανική Ένωση”, και υποσχέθηκε να κάνει καλύτερη τη ζωή των Αφρικανών. Γι’ αυτόν τον λόγο λάμβανε και μεγάλες δωρεές χρημάτων από πολλά σημεία του πλανήτη.
Είναι ειρωνικό αλλά πολλοί άνθρωποι που έστειλαν τα χρήματά τους στη “φιλανθρωπική οργάνωσή” του, πίστευαν όντως ότι βοηθούσαν να κατασκευαστούν μεγάλα δημόσια έργα στην Αφρική και να μπει ένα τέλος στο δουλεμπόριο. Και ο Λεοπόλδος δεν σταμάτησε ποτέ να τους κοροϊδεύει. Είχε δώσει μάλιστα και μία ομιλία, παρακαλώντας για δωρεές, απ’ την οποία ξεχωρίζει το εξής εξοργιστικό σημείο:
“Για να εισάγουμε στον πολιτισμό το μόνο μέρος του πλανήτη που ακόμη δεν έχει μπει, για να διαπεράσουμε το σκοτάδι που κρέμεται πάνω από ολόκληρους λαούς, τολμώ να πω ότι είναι μια σταυροφορία που αξίζει τον κόπο να κάνουμε σε αυτόν τον αιώνα της προόδου”.
Βέβαια, υπήρχαν και αρκετοί που ήξεραν και απλώς δεν μιλούσαν. Πίσω απ’ τις κλειστές πόρτες ο Λεοπόλδος ήταν πολύ πιο ειλικρινής, είχε παραδεχτεί σε αρκετούς ότι εκμεταλλευόταν τους ιθαγενείς για να πλουτίσει. Και όσοι είχαν να κερδίσουν απ’ αυτό κρατούσαν το στόμα τους κλειστό.
Έχει η καταγραφεί η συζήτηση του με έναν πρέσβη στον οποίον είπε το χαρακτηριστικό:
“Δεν θέλω να χάσουμε την ευκαιρία να πάρουμε και για μας ένα κομμάτι από αυτό το εξαιρετικό αφρικανικό κέικ”.