Ο άνθρωπος πίσω απ’ το Schoolwave μιλάει για τα παιδικά χρόνια που μας ‘έκλεψαν’

Θα μπορούσε να είναι άλλη μια συνέντευξη για την κακή (ελληνική) εκπαίδευση. Για το σάπιο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Για τα παιδιά που πέφτουν θύμα συστηματικής κλοπής (του χρόνου τους) ανάμεσα στα θρανία του σχολείου και των φροντιστηρίων. Θα μπορούσε να είναι μια συνέντευξη ενός εκπαιδευτικού που θα παραπονιέται για τα λεφτά που δεν υπάρχουν, για τις μειώσεις μισθών και τις ελλείψεις σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια. Θα μπορούσε να είναι μια τέτοια συνέντευξη, αν ο καθηγητής που καθόταν απέναντι μου ήταν ένας συνηθισμένος καθηγητής.

Ο Χρήστος Ιωαννίδης, όμως, δεν είναι τέτοιος. Δεν είναι ένας καθηγητής Φυσικής που μιλάει μόνο για τον νόμο του Κουλόμπ. Μιλάει για τον Ελύτη και τον Χατζιδάκι. Αλλά και τον Αγγελάκα. Είναι αυτός που μαζί με μαθητές του έφτιαξαν το περιοδικό “Schooligans” (και πριν από αυτό το “School-ήκι”) που κυκλοφορούσε ως ένθετο αρχικά με την “Ελευθεροτυπία” και εν συνεχεία με “Τα Νέα”. Αυτός που κρύβεται πίσω από το “Schoolwave”, το μαθητικό φεστιβάλ, που έχει απήχηση σε χιλιάδες εφήβους σε όλη τη χώρα. Είναι αυτός που όταν ο Τζον Κένεντι έλεγε τα δικά του, άκουσε “μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει το σχολείο για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για το σχολείο”.

Τελικά μπορείς να κάνεις πολλά.

Το ελληνικό σχολείο είναι αυτό το ίδρυμα που διδάσκει “νους υγιής, εν σώματι υγιεί. Και κάνουμε πέντε ώρες Αρχαία και μια ώρα γυμναστική”  σύμφωνα με τα λόγια του, που εννοούσαν ότι οι ημέρες μας είναι η εποχή για πράξεις και όχι για λόγια. Πράξεις όπως για παράδειγμα η γέννηση ενός περιοδικού στο οποίο οι μαθητές γράφουν χωρίς την παραμικρή λογοκρισία. Όπως η έκδοση του “Ξεστραβώσου: Μάθε τα δικαιώματα σου”, ενός βιβλίου που περιέχει 100 ερωτήσεις και αντίστοιχες απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν τα δικαιώματα του μαθητή και το οποίο το ξεφύλλιζε μπροστά μου γεμάτος καμάρι. Ή όπως η διοργάνωση του “Schoolwave”, που ξεκίνησε το 2005 και κρατά ακόμα. Με 10.000 κόσμο να το παρακολουθεί κάθε χρόνο. Με περισσότερα από 2.000 συγκροτήματα να έχουν στείλει demo υποψηφιότητας, με τα 250 από αυτά να έχουν παίξει ζωντανά στο Φεστιβάλ και τα 50 να έχουν βρει την πέτρα να πατήσουν και να κάνουν δισκογραφική δουλειά.

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson

“Η φιλοσοφία είναι απλή: να παρέχουμε στα παιδιά όλες τις δυνατότητες για να ανέβουν στη σκηνή για 20 λεπτά και να κάνουν αυτό που γουστάρουν χωρίς λογοκρισία. Είναι κλισέ, αλλά είναι αλήθεια. Αν δίνεις στα παιδιά το χώρο και τις δυνατότητες, αν τα σέβεσαι τότε παίρνεις πολλά πίσω. Ό,τι δίνεις παίρνεις. Μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση ο μεγάλος, ο ενήλικος είναι αυτός που πρέπει να τους δώσει. Όχι να τους δώσει την ελευθερία, γιατί την ελευθερία τα παιδιά την έχουν από τη φύση τους. Αυτό που πρέπει να κάνει είναι να μην τα αποτρέψει, να μην τους ρίξει άλλη μια σφαλιάρα” εξηγεί αναφέροντας τα ονόματα των Μπάμπη Χαμαλίδη και Κώστα Σκαρμέα, δύο παλιών μαθητών του, που την ημέρα εργάζονται ως καθηγητής φυσικής και δικηγόρος αντίστοιχα και τα βράδια συνθέτουν τα άλλα δύο μέλη της δημιουργικής ομάδας Schooligans.

Και ξαφνικά παίρνει το αυστηρό ύφος του καθηγητή. “Όπως είμαι αυστηρός με την αντιγραφή για παράδειγμα μέσα στην τάξη, είμαι αυστηρός και στα 20 λεπτά του χρόνου που αντιστοιχεί σε κάθε συγκρότημα. Δεν θα δώσω στο ένα 21 και στο άλλο 19. Τα παιδιά σέβονται αυτή τη διαδικασία. Σέβονται την αξιοκρατία του Schoolwave”.

Αναφερόμενος στην εξέλιξη του Φεστιβάλ προσθέτει ότι “Το περιοδικό Schooligans το σταματήσαμε το 2010. Και να θέλαμε, δεν θα προλαβαίναμε να το βγάζουμε, γιατί το Schoolwave γιγαντώθηκε. Μεγάλωσε πολύ. Έγινε υπερπαραγωγή. Είναι το αρτιότερο τεχνικά και οργανωτικά φεστιβάλ στην Αθήνα, με εξαιρετικούς ηχολήπτες. Δεν κάναμε καμία έκπτωση, για αυτό και κοστίζει τόσο πολύ. Έχουμε τις καλύτερες κάμερες. Κάνουμε video-clip στα παιδιά. Θέλουμε με όλη αυτή την τεχνολογία να βγει προς τα έξω όσο καλύτερα γίνεται η αλήθεια των παιδιών.

Εδώ και 2-3 χρόνια συμμετέχουν πλέον και φοιτητικά συγκροτήματα. Μαθητές, δηλαδή, που μεγάλωσαν και έγιναν φοιτητές. Ολοένα και περισσότερα φοιτητικά συγκροτήματα μας ζητούσαν να εμφανιστούν ως μικροί guest, γιατί έχουμε και τους μεγάλους πχ τον Δεληβοριά, τον Αγγελάκα, τον Χαρούλη… Για αυτό αρχίσαμε να εντάσσουμε περισσότερα στο πρόγραμμα. Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός συμμετοχής των μαθητών μειώνεται. Λόγω της κρίσης. Ειδικά στην επαρχία υπάρχουν πολλά συγκροτήματα που δεν μπορούν να καλύψουν τα έξοδα της ακρόασης. Είναι και το φόρτο εργασίας. Τα παιδιά πλέον από την Α’ Λυκείου πρέπει να κάνουν φροντιστήριο”.

Χαμογελά ξανά όταν υπογραμμίζει ότι “αρκετά παιδιά έκαναν βήμα στη δισκογραφία. Οι Ska Bangies (σ.σ Bangies πλέον), οι Rosebleed και πολλοί άλλοι. Από τους Musica Ficta ξεπήδησε ο Απόλλωνας Ρέτσος, ο οποίος γράφει πλέον επαγγελματικά μουσική για το θέατρο”.

Το “Schoolwave” είναι γεμάτο ατίθασα νιάτα να παίζουν τη μουσική τους. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. “Κάνουμε και skate και bmx και έκθεση κόμιξ. Θέλουμε να διοργανώσουμε και έκθεση μαθητικής φωτογραφίας. Το ζητούμενο του Schoolwave δεν είναι να δείξει και να αναδείξει συγκροτήματα ή μουσικούς. Είναι κοινωνικό φαινόμενο. Είναι η ευκαιρία που ψάχνουν χιλιάδες παιδιά να βρουν χώρο, χρόνο και τις συνθήκες να εκφραστούν”.

 Μου λέει ότι νιώθει σαν “τον γονιό που βλέπει τα παιδιά του να πηγαίνουν σ’ ένα πάρτι και να περνάνε καλά”, πριν συννεφιάσει ξανά. “Έχει μπει στο μυαλό μας να το σταματήσουμε, γιατί ο αγώνας για να βρεις χρήματα είναι κάθε χρόνο πολύ δύσκολος. Υπάρχει μεγάλη βοήθεια από τους εθελοντές τις ημέρες του Φεστιβάλ, αλλά δεν αρκεί γιατί η όλη προσπάθεια είναι πολύ ψυχοφθόρα. Το Schoolwave θα αποκτήσει τη σημασία του όταν σταματήσει. Όταν θα λείψει, η σημασία του θα δυναμώσει. Ευτυχώς υπάρχουν τα ντοκουμέντα. Είμαι ευτυχής που όλο αυτό αποτυπώθηκε. “Το αποτύπωμα μιας υπέροχης γενιάς που μεγάλωσε σε μια χρεοκοπημένη χώρα” συμπληρώνει κοιτώντας τον τοίχο πίσω μου, που είναι γεμάτο από περιοδικά, DVD και λευκώματα.

Όση ώρα μιλούσαμε παρατηρώ ότι χρησιμοποιεί ασυνήθιστα επίθετα. Φριχτό. Υπέροχο. Μου κάνει εντύπωση και των ρωτάω για τις λέξεις. Στο ντοκιμαντέρ για το “Schoolwave”, που κέρδισε το 1ο βραβείο κοινού στο 9ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, οι μουσικοί που κατεβαίνουν από τη σκηνή μιλούν τη γλώσσα των εφήβων. “Είπαμε. Απαγορεύεται η λογοκρισία” ερμηνεύει την επιλογή.

“Όταν ένα παιδί θέλει να πει ότι κάτι είναι υπέροχο, λέει ότι είναι καύλα. Κάτι που το ίδιο στην εφηβεία ζει και ξέρει ότι είναι έντονο. Τι να πει, δηλαδή; Ότι είναι συγκλονιστικό; Έχει μια αθωότητα η “καύλα”, το “γαμώ”, το “γαμάτο” και το “γαμιστερό” Οι “κακές” λέξεις που χρησιμοποιούν τα παιδιά είναι οι τελευταίες αθώες λέξεις, οι μοναδικές που δεν έχουν χάσει το νόημα τους και δεν έχουν ξεφτιλιστεί, όπως έγινε με τις ευπρεπείς λέξεις που ξεφτιλίστηκαν στα χείλη των δημοσιογράφων και των πολιτικών. Τη λέξη “συγκλονιστικό” την έχουν πάρει τα δελτία ειδήσεων και τη χρησιμοποιούν για τα πάντα”.

Γαμάτο αυτό που είπε, σκέφτηκα.

Πέρασε με την πρώτη στο Φυσική στην Αθήνα. Έκανε σπουδές στον Καναδά πάνω στη μουσική. Έπιασε δουλειά ως καθηγητής Φυσικής “γιατί μου ταίριαζε”, ένας εκπαιδευτικός που ο ορισμός των μεγάλων θα ήταν “είναι κοντά στα παιδιά”, αλλά παράλληλα είναι και αυστηρός. Που έχει μετανιώσει για τις προσβολές σε μαθητές και τους έχει ζητήσει συγγνώμη, σε μια “διαδικασία που σε κάνει καλύτερο άνθρωπο”. Που βάζει 07 και 08 “γιατί θεωρώ ότι να πάει ένα παιδί να ξαναδώσει τον Σεπτέμβριο δεν είναι κακό. Διότι αν κάτι δεν πάει καλά, θα πρέπει να υπάρχει μια επίπτωση. Προσοχή, όμως. Είμαι εντελώς αντίθετος με το να επαναλαμβάνουν οι μαθητές την ίδια τάξη. Είναι τραγικό αν μείνει στην ίδια τάξη, γιατί θα πρέπει να πάει στο ίδιο κωλοσχολείο”.

Χαρακτηρίζει τον εαυτό του έναν παραδοσιακό καθηγητή, αυτούς με την κιμωλία. Γιατί “σημασία έχει να κάνεις κάτι με αγάπη. Είναι σαν τη σύνθεση. Δεν έχει σημασία αν θα έχεις ένα παλιό πιάνο, ή το πιο σύγχρονο συνθεσάιζερ”. Δούλεψε σε ιδιωτικά, σε δημόσια και πλέον στο Μουσικό Σχολείο Παλλήνης. Ένας καλός μαθητής που ένιωσε να του κλέβουν την παιδική ηλικία και φρόντισε να αναπληρώσει το χαμένο έδαφος, δίνοντας την ευκαιρία στα παιδιά να είναι αυτό ακριβώς: παιδιά.

Γιατί όμως; Γιατί ένας “μεγάλος” να κάνει τόσα για τους “μικρούς”; “Μέσα στο σχολείο δεν προλαβαίνεις να συζητήσεις με τα παιδιά ή να βρεις τρόπους να τους βοηθήσεις να εκφραστούν. Θα τους πεις τον νόμο του Κουλόμπ και το νόμο του Ομ, αλλά δεν αρκεί… Γιατί δηλαδή τα παιδιά πηγαίνουν στην πενθήμερη μεθάνε, ξενυχτάνε και ξεφεύγουν; Το κάνουν γιατί δεν εκφράζονται. Γιατί έχουν απωθημένα. Θέλουν διέξοδο για την καταπιεσμένη ενέργεια τους. Το Schoolwave είναι μια τέτοια διέξοδος. Ένα παιδί τελειώνει το σχολείο είναι 18 και σπάνια έχει ανακαλύψει τις κλίσεις του. Έχει μεγάλη ευθύνη το σχολείο γι αυτό. Θα πρέπει να προσφέρει ένα εύρος επιλογών και από τις 20 επιλογές, ίσως κάποια να ταιριάξει σε ένα παιδί. Τώρα έχουμε 3-4. Οπότε ένα παιδί ανακαλύπτει την κλίση του -αν την ανακαλύψει- μετά το πανεπιστήμιο. Όταν θα είναι ήδη θυμωμένο και καταπιεσμένο, δηλαδή ένας ακόμη ενήλικος με απωθημένα”.

Επιμένω. Γιατί; “Δίνοντας μια ψυχολογική εξήγηση σ’ αυτή την πρωτοβουλία, θα έλεγα ότι είναι μια προσπάθεια να αναπληρώσω τη χαμένη στο διάβασμα παιδική μου ηλικία. Ήμουν κι εγώ ένας καλός μαθητής, ένα καλό παράδειγμα του συστήματος. Πέρασα με την πρώτη στο Πανεπιστήμιο. Είχα καλούς βαθμούς. Βέβαια, χρειάστηκε να περάσουν τα χρόνια για να ανακαλύψω το ταλέντο μου στη μουσική και στον αθλητισμό, γιατί στο σχολείο οι γυμναστές μας βαριόντουσαν και απλά μας έλεγαν “πάρτε μπάλα και παίξτε”.

Και ξεσπάει: “Το μεγαλύτερο σκάνδαλο της ελληνικής κοινωνίας είναι η χαμένη παιδική ηλικία των παιδιών. Το θεωρούμε πλέον φυσικό. “Το παιδί είναι αναγκασμένο να κάθεται με τις ώρες σ’ ένα θρανίο. Να είναι σπίτι – σχολείο – φροντιστήριο. Και να το θεωρούμε λογικό. Είναι αυτό που λέει ο Χατζηδάκις: “Όταν το πρόσωπο του τέρατος πάψει να σε τρομάζει, τότε έχεις αρχίσει να μοιάζεις με το τέρας”.

Τον ρωτάω πως μπορούν τα μεγάλα τέρατα να κλέβουν την παιδική ηλικία των μικρών. Και μου απαντάει με πράξεις, όχι με θεωρία. “Να κάνετε συμμαχίες με άλλους γονείς. Να αναμειχθείτε σε μικρές κοινότητες, που θα περιφρουρούν την ελευθερία των παιδιών. Όπως το Schoolwave, δηλαδή, που είναι επί της ουσίας ένα προαύλιο σχολείου. Να στείλετε τα παιδιά σας να κάνουν sleep over, να κοιμηθούν σε σπίτια φίλων. Να τα αφήσετε να πάνε εκδρομές. Μέχρι την Γ’ Γυμνασίου το παιχνίδι έχει παιχτεί. Ο γονιός πρέπει να εμπιστεύεται το παιδί του. Ο Αγγελάκας σε μια συνέντευξη για τους Schooligans μου είχε πει τη φράση της μητέρας του που τον σφράγισε: “Ό,τι και να κάνεις σου έχω εμπιστοσύνη”. Και μιλάμε για τον Αγγελάκα που έφυγε από το σπίτι και “αλήτευε” μετά από διαφωνίες με τον πατέρα του. Είναι μια φράση που τον ακολούθησε σαν φυλαχτό. Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στα παιδιά.

Το συχνότερο λάθος που κάνουν οι γονείς είναι ότι καθοδηγούν το παιδί τους όχι προς αυτό που θα ήθελε να κάνει στη ζωή του, αλλά πως μια σταδιοδρομία “που έχει προοπτική”. Και εννοούν πάντα κάτι που να έχει χρήματα. Τους πιέζουν να πάνε σε κάτι αντίθετα με την κλίση τους”.

Τι πρέπει να αλλάξει; Πως μπορούμε να κάνουμε την εκπαίδευση μας καλύτερη; Αποφεύγει το οικονομικό άλλοθι απαντώντας με ρητορική ερώτηση: “Το πρόβλημα της ελληνικής παιδείας δεν είναι τα χρήματα. Σάμπως τις χρονιές που ήταν περισσότερα, δεν είχαμε προβλήματα” . Για να προσθέσει: “Όταν στην τάξη ξεφεύγουμε από το μάθημα και κάνουμε συζήτηση με τα παιδιά, όποια κι αν είναι η αφορμή, μπορεί να χτυπήσει το κουδούνι, αλλά κανείς να μην κουνηθεί από τη θέση του. Θα έπρεπε να υπάρχει κάθε βδομάδα μια ώρα διαλόγου, για ένα θέμα που θα επιλέξουν τα παιδιά, με έναν καθηγητή απλά να συντονίζει την συζήτηση… Γιατί αν περιμένουμε τα παιδιά να μάθουν να κάνουν διάλογο από την τηλεόραση και τα talk shows, τότε δεν θα μάθουν τίποτα.

Να γίνει διάλογος για την παιδεία. Το λένε όλα τα κόμματα. Και καλούν όλους τους φορείς: τους γονείς, τους καθηγητές, δεν ξέρω και ‘γω ποιος, αλλά ποτέ τα παιδιά. Αυτά είναι τα σκάνδαλα! Γίνεται να αξιολογηθούν οι καθηγητές, χωρίς να πουν τη γνώμη τους τα ίδια τα παιδιά; Πως είναι δυνατόν να εξετάζουμε τις υπηρεσίες κάποιου, χωρίς την άποψη εκείνου που υφίσταται τις υπηρεσίες του αξιολογούμενου; Στον Καναδά που σπούδασα μουσική, μετά από το Πανεπιστήμιο εδώ, μας έδωσαν φυλλάδια να αξιολογήσουμε τους καθηγητές. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο για μένα.

Γιατί οι καταλήψεις, δηλαδή, είναι τόσο υπέροχες για τα παιδιά; Γιατί στα έξι χρόνια του σχολείου ακούγεται επιτέλους η γνώμη τους. Βίαια; Βίαια. Με λουκέτο; Με λουκέτο. Αλλά ακούγεται. Έχουν για μια φορά το πάνω χέρι. Για αυτό και τις γουστάρουν”. Να κάτι που δεν περίμενα ποτέ να πει ένα καθηγητής. Συγγνώμη. Ένας συνηθισμένος καθηγητής.

Μόνο αυτό; “Πρέπει να έρθουν άνθρωποι σε θέσεις εξουσίας. Να πονάνε την εκπαίδευση. Να ξέρουν τι πάει να πει σχολείο. Να έχουν διατελέσει οι ίδιοι καθηγητές, ή να έχουν τους κατάλληλους συμβούλους. Και θα πρέπει φυσικά να πάρουν γενναίες αποφάσεις. Να αποσυνδεθεί το πανεπιστήμιο από το σχολείο. Να διορθωθεί η σχολική ύλη. Για παράδειγμα μέχρι πέρσι το βιβλίο φυσικής της Β’ Λυκείου έγραφε ότι μια κιλοβατόρα κοστίζει 25 δραχμές. Και δεν ήταν δάχτυλος Βαρουφάκη… Ήταν ξεχασμένο από το 1998. Τα βιβλία έχουν συνεχώς λάθη. Οι φωτογραφίες είναι φριχτές. Υπάρχουν διαφορετικά σύμβολα ανάλογα με την τάξη. Δεν υπάρχει μια κεφαλή και η οργάνωση από κάτω. Δεν υπάρχει αξιολόγηση”.

Κι αν γινόταν ο ίδιος Υπουργός Παιδείας; “Μια πρώτη απάντηση απάντηση θα ήταν ότι θα ζητούσα τη γνώμη των παιδιών. Για το πώς θέλουν το σχολείο, για τους καθηγητές τους, θα τους έκανα κομμάτι της αξιολόγησης”.

Η δική μου γενιά μεγάλωσε με το μύθο της “εξαιρετικής ελληνικής εκπαίδευσης”, τάχα επειδή κάναμε πιο προηγμένα μαθηματικά συγκριτικά με άλλες χώρες. Ποια είναι η πρότυπη εκπαίδευση για τον Χρήστο Ιωαννίδη. Ήμουν σίγουρος ότι η απάντηση θα με εξέπληττε. “Το πρότυπο σχολείο για τους Schooligans είναι το Summerhill. Ένα αντι-αυταρχικό σχολείο στην Αγγλία. Σ’ αυτό οι μαθητές όταν χτυπάει το κουδούνι αν θέλουν μπαίνουν για μάθημα κι αν δεν θέλουν δεν μπαίνουν. Μπορεί ο μαθητής να κάνει ότι θέλει. Από 6 χρονών μέχρι το λύκειο. Κι είναι ένα σχολείο που έχει πολύ υψηλό ποσοστό στις εισαγωγικές εξετάσεις, γιατί βγάζει ελεύθερα και υπεύθυνα παιδιά.

Στο Summerhill διεξάγεται κάθε βδομάδα μια συνέλευση, που αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη μαθητική δημοκρατία. Σ’ αυτή η ψήφος του 6χρονου μαθητή μετράει το ίδιο με την ψήφο της διευθύντριας. Την είχα ρωτήσει μάλιστα: “Τι σημασία έχει αν ψηφίσει το 6χρονο για ένα θέμα που πιθανόν να μην καταλαβαίνει”. Και μου απάντησε: “και μόνο που σηκώνει το χέρι του, ακούγεται ο λόγος του και μετράται η ψήφος του τον γεμίζει μια υπευθυνότητα. Οπότε όταν μεγαλώσει, γίνει 8-9 ετών ή 10, θα είναι πολύ πιο υπεύθυνο”.

To bullying, η πολιτική σκέψη και η Χρυσή Αυγή στα σχολεία

Τα σημερινά παιδιά πώς είναι; Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι ένα παιδί του ’90 όταν για παράδειγμα θα βρισκόταν στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς όταν έβριζε χαμήλωνε τη φωνή του. Τώρα δεν έχουν τα παιδιά αυτή την αίσθηση της ντροπής. Και πως να την έχουν; Όταν υπάρχουν αυτά τα πρότυπα συζητήσεων και φρασεολογίας στην τηλεόραση και στην κοινωνία μας, από τους καθηγητές ως τους γονείς.

“Η κρίση αποτέλεσε μια ευκαιρία να αποκαλυφθούν, προσωρινά φοβάμαι, ιδιαίτερα στα μάτια των παιδιών τα ελαττώματα των μεγάλων. Όλες οι λαμογιές τους. Εκεί που υπήρχε οργή ή απάθεια, πλέον υπάρχει πολιτικοποιημένη σκέψη στα παιδιά. Μπορώ να πω ότι τα παιδιά έχουν αποκτήσει πολιτική και κοινωνική συνείδηση τα τελευταία χρόνια. Ή τουλάχιστον έτσι θέλω να πιστεύω”. Το ζει από μέσα όλο αυτό και του ζητώ να μου πει αν έχει παρατηρήσει την στροφή περισσότερων παιδιών προς φασιστικές ιδεολογίες. “Ναι, ισχύει αυτό. Μαθαίνεται. Φαίνεται. Τα παιδιά που εκφράζονται υπέρ της Χρυσής Αυγής, είναι παιδιά απομονωμένα. Δεν έχουν ενταχθεί στο σύνολο. Μόνο αν είσαι ψυχολογικά απομονωμένος θα πας προς τα εκεί, όπως ισχύει και με τον χουλιγκανισμό”.

Τι πρέπει να κάνει ο καθηγητής σ’ αυτή την περίπτωση; Τι μπορεί να κάνει το εκπαιδευτικό μας σύστημα; “Απλά να υπάρχει δημοκρατία μέσα στα σχολεία. Για να υπάρχουν λιγότερα θυμωμένα παιδιά. Στο Μουσικό Σχολείο όπου εργάζομαι έχουμε παιδιά από διάφορες περιοχές και κοινωνικά στρώματα, οπότε υπάρχει έμφυτος αυτός ο σεβασμός προς το διαφορετικό. Είναι κάτι που πρέπει να διδάσκει και ο καθηγητής. Τον Αλβανό, τον Πακιστανό, τον ομοφυλόφιλο, τον χοντρό, αυτόν που κάνει μια ερώτηση που φαίνεται χαζή. Ακόμη κι αυτή τη μορφή του bullying. Παιδιά για παράδειγμα που βρίσκονται στο Λύκειο ντρέπονται να παραδεχτούν ότι δεν γνωρίζουν την προπαίδεια γιατί θα τους κοροϊδέψουν”.

Οι τελευταίες του λέξεις έμοιαζαν με πάσα  για γκολ προ κενής εστίας αναφορικά με το bullying. “Πάντα υπήρχε. Απλά τώρα έχει μεγεθυνθεί από τα media, που ασχολούνται ξαφνικά με οποιαδήποτε παρεκτροπή ποτισμένη με αίμα. Είναι δείγμα του πόσο έχουμε συνηθίσει αυτή την αρρώστια. Έπρεπε να πεθάνει ο Βαγγέλης Γιακουμάκης για να ευαισθητοποιηθούμε μ’ αυτό το θέμα. Καλώς γίνονται κάποιες κινήσεις, αλλά φοβάμαι ότι είναι πρόσκαιρες. Για να αλλάξει η ουσία του προβλήματος, θα πρέπει να βάλουν το χέρι τους οι καθηγητές, οι διευθυντές, οι σύμβουλοι και να μπει ένα πλαίσιο το οποίο θα είναι περισσότερο ευαίσθητο στις ανάγκες των παιδιών”.

Επιστρέφουμε στο ρόλο του σχολείου και τον απώτερο στόχο του: “να βοηθάει τα παιδιά να ανακαλύψουν το ταλέντο τους και να έχουν ψυχική ισορροπία”. Μπερδεύτηκα. Και μου εξηγεί μέσω μιας ιστορίας, που για να είμαι ειλικρινής δεν περίμενα να ακούσω. “Πριν δουλέψω ως καθηγητής εργαζόμουν ως δημοσιογράφος. Μια από τις συνεντεύξεις που είχα πάρει ήταν από την πρώτη των πρώτων στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Την είχαν βγάλει τα κανάλια, την είχε προσκαλέσει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας. Άρα τι ήταν; Ένα παιδί πρότυπο.

Την ρώτησα στην αρχή τα διαδικαστικά. Ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας σου… “Το μεθοδικό διάβασμα, χωρίς στερήσεις. Με πρόγραμμα”. Λες και η ζωή είναι προγραμματισμένη. Πηγαίνεις ας πούμε έτσι και αν στη στροφή δεις κάτι καταπληκτικό δεν θα στρίψεις; Το υγιές παιδί αυτή τη στροφή θα την κάνει. Η συζήτηση προχωρούσε γύρω από τα προσωπικά της: Για τον φίλο της, τις φίλες της.

-Αγόρι έχεις;

-Με βαριόταν. Τι να συζητήσουμε; Για τον Δημοσθένη που κάνουμε στα Αρχαία;

-Με τη φίλη σου;

-Τσακωθήκαμε.

-Σκέφτηκες ποτέ να αυτοκτονήσεις;

-Ναι…

Σιγή. Φαντάζομαι ότι την ίδια παύση θα είχε κάνει κι αυτός όταν το άκουσε.

“Ήξερα ποιες ερωτήσεις να της κάνω. Η αυτοκτονία ήταν κάτι που είχα σκεφτεί κι εγώ μες στην επιβραβευμένη με καλούς βαθμούς μοναξιά μου”. Νέα παύση.

Τι συμβουλεύει συνήθως τους μαθητές του; “Να κάνουν αυτό που θέλουν στη ζωή τους. Το τελευταίο βέβαια που τους είπα είναι ότι καλύτερα με παρέα στην κόλαση, παρά μόνος σου στον παράδεισο”. Οι τελευταίες του λέξεις μοιάζουν με το κομμάτι που συμπληρώνει το παζλ. Σαν να ήταν λύση σε εξίσωση. Όλα βγάζουν νόημα.

Πριν φύγω τον ρωτάω για την καταρχήν φύση των παιδιών. “Τα παιδιά έχουν αθωότητα. Εύχομαι να είναι άτακτα. Το άτακτο είναι καλό. Είναι υγιές. Τους μαθαίνουμε τον Ελύτη, που έχει πει: “Όταν ακούς τάξη, ανθρώπινο κρέας μυρίζει”. Άρα το άτακτο είναι καλό”. Μαζεύει ξανά τη σκέψη του και καταλήγει: “Τα παιδιά είναι πάντα παιδιά. Αθώα. Άτακτα. Και υπέροχα”.

Στο μυαλό μου επιστρέφει μια προηγούμενη φράση του. “Ό,τι δίνεις στα παιδιά θα πάρεις”. Και το καλύτερο που μπορείς να τους δώσεις είναι ένα μικρόφωνο (με ή χωρίς εισαγωγικά) για να εκφράσουν αυτό που νιώθουν. Αυτό που είναι.