Οι γηγενείς στην Αργεντινή απειλούνται από τις εξορύξεις λιθίου

«Είμαστε οι φρουροί των δικών μας Χάιλαντς – υπερασπιζόμαστε τη γη μας», δηλώνει η 68χρονη Irene Leonor Flores de Callata στο πρακτορείο Associated Press, που βρέθηκε στη βόρεια Αργεντινή, σε ένα μέρος που κατά πάσα πιθανότητα δεν θα απασχολούσε ποτέ τη Δύση, αν δεν έκρυβε πολυπόθητα κοιτάσματα κάτω από την επιφάνειά του.

Η ίδια είναι κάτοικος της μικρής πόλης Τουσακίγιας και ανήκει στην κοινότητα Κόγια, μία απ’ τους δεκάδες γηγενείς πληθυσμούς που κατοικοεδρεύουν στην περιοχή που εκτείνεται περιμετρικά του σημείου όπου ενώνονται τα σύνορα της Βολιβίας, της Αργεντινής και της Χιλής και με πιο λίγα λόγια ονομάζεται «Τρίγωνο του Λιθίου».

Το Τρίγωνο του Λιθίου είναι μια μεγάλη άνυδρη ζώνη που περιλαμβάνει το σαρωτικό ποσοστό του 58% από τα παγκόσμια αποθέματα λιθίου, του κοιτάσματος που τροφοδοτεί καθημερινά τα κινητά, τους φορητούς υπολογιστές και γενικότερα συσκευές με μπαταρίες. Με την ενεργειακή μετάβαση να βρίσκεται σήμερα προ των πυλών, υπολογίζεται ότι ο κόσμος θα χρειάζεται κάτι περισσότερο από 1.000 τόνους λιθίου τον χρόνο μέχρι το 2030, καθώς οι ανάγκες αυξάνονται με ρυθμό 8,9% ανά έτος.

Κατά συνέπεια, οι παγκόσμιες υπερδυνάμεις αναζητούν εναγωνίως τις πηγές που θα τους εξασφαλίσουν το πάνω χέρι την επόμενη μέρα. Κίνα, Ινδία και Αμερική έχουν ήδη κατοχυρώσει το μερίδιό τους στο Τρίγωνο του Λιθίου, για εγκαταστάσεις και εξορυκτικά προγράμματα.

Ενδεικτικά, σε επίσκεψή του στην περιοχή τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Antony Blinken, κορυφαίος διπλωμάτης του Joe Biden, δήλωσε πως «η Αργεντινή είναι έτοιμη να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη δημιουργία αλυσίδων εφοδιασμού για κρίσιμα ορυκτά που θα οδηγήσουν την οικονομία του 21ου αιώνα, όπως το λίθιο». Το ερώτημα είναι, με τι κόστος όμως.

Επιστήμονες που ρωτήθηκαν από το πρακτορείο Associated Press απάντησαν ότι η άντληση νερού σε τόσο μεγάλη κλίμακα όπως αυτή που χρειάζεται για την εξόρυξη του λιθίου θα μολύνουν το νερό και θα αποστραγγίσουν την περιοχή.

Όπως αναφέραμε, το Τρίγωνο του Λιθίου είναι απ’ τα πιο ξηρά μέρη σε όλο τον πλανήτη, γεγονός που περιπλέκει τη διαδικασία εξόρυξης λιθίου. Το πολύτιμο μέταλλο που συχνά αποκαλείται και «λευκός χρυσός» βρίσκεται στο ίζημα των λιμνοθαλασσών που κρύβονται κάτω από τις εκτεταμένες αλυκές της περιοχής στη Νότια Αμερική. Δεν είναι δηλαδή ορυκτό αλλά χλωριούχο λίθιο.

Έτσι, οι εργάτες πρέπει πρώτα να ανοίξουν μεγάλες τρύπες στις αλυκές για να αντλήσουν την πλούσια σε μεταλλικά στοιχεία άλμη από τα βάθη, έπειτα να περιμένουν (για μήνες) να στεγνώσει και τέλος να φιλτράρουν το μείγμα αλάτων καλίου, μαγγανίου, βόρακα και λιθίου που θα μείνει, έχοντας να περιμένουν ακόμη μία φορά για να στεγνώσει. Έπειτα από 12-18 μήνες, η διαδικασία φιλτραρίσματος ολοκληρώνεται και μπορεί να εξαχθεί το λίθιο.

Στο μεσοδιάστημα, το πλούσιο οικοσύστημα που συντηρείται υπόγεια στην αποκομμένη ζώνη θα καταστραφεί, όπως επισημαίνει η Ingrid Garcés, υδρολόγος από το Πανεπιστήμιο Antofagasta της Χιλής. Το ίδιο υψηλός είναι ο κίνδυνος για τους γηγενείς πληθυσμούς, που θα αδυνατούν πλέον να βρουν πόσιμο νερό – οι λιμνοθάλασσες δεν έχουν πόσιμο νερό καθαυτές, αλλά συνδέονται με τις γύρω πηγές γλυκού νερού και τα κοντινά ρυάκια, απ’ όπου αντλούσαν καθημερινά το νερό τους οι ντόπιοι εδώ και αιώνες.

Παρά το γεγονός ότι η έκρηξη της εξορυκτικής δραστηριότητας φέρνει θέσεις εργασίας, εντείνει τα προβλήματα λειψυδρίας και βιωσιμότητας στην περιοχή σε σημείο που μελλοντικά θα είναι πια αδύνατο να αυτοσυντηρούνται οι κοινότητες.

Σύμφωνα με τη Washington Post, το Πάστο Τσίκος, μία από τις κοινότητες που βρίσκονται σε περιοχή εξόρυξης λιθίου, «πρέπει ήδη να μεταφέρει πόσιμο νερό με φορτηγά για να καλύπτει τις ανάγκες της».

Παράλληλα, οι εξορυκτικές εγκαταστάσεις εξωθούν τους πληθυσμούς σε νέα εδάφη, όπως συμβαίνει με την αυτόχθονη κοινότητα Κόγια που κανονικά διάγουν νομαδική ζωή κοντά στη φύση, ενώ σήμερα το 70% έχει εγκατασταθεί αναγκαστικά σε περισσότερο αστικές περιοχές.

Δηλώνοντας αποφασισμένοι να προστατέψουν τα εδάφη τους, οι κοινότητες της Αργεντινής εκφράζουν σθεναρή αντίσταση στα σχέδια των εξορύξεων τόσο με διαδηλώσεις όσο και με νομικές διεκδικήσεις, χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη από τους επικεφαλής της Επαρχίας Χουχούι, που έχει υπό τον έλεγχό της τα αποθέματα της περιοχής.

«Εάν έρθουν τα ορυχεία, θα έχουμε χρήματα για ένα διάστημα, αλλά τα εγγόνια και τα δισέγγονά μας θα υποφέρουν», διαπιστώνει η κάτοικος της Τουσακίγιας που μάχεται για να σταματήσει τα εξορυκτικά σχέδια.