Οι Κυνικοί φιλόσοφοι δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν στην σημερινή εποχή
- 4 ΦΕΒ 2024
Από τις αρχαίες φιλοσοφικές σχολές, στο 2024, σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο όπου στο εσωτερικό του, κυριαρχούν δύο μικρότεροι: αυτός της ευγένειας και αυτός της -πώς να το πούμε;- της υπερβολικής ευθύτητας. Κυνισμός λοιπόν (ανήκει ξεκάθαρα στη δεύτερη κατηγορία), μία λέξη που ακούμε καθημερινά, μία στάση ζωής που ελάχιστοι κατανοούν όμως πολλοί προτιμούν, χωρίς μάλιστα να το γνωρίζουν.
Κατ’ αρχάς, οι αρχαίοι Κυνικοί δεν έγραφαν σχεδόν τίποτα, αντίθετα επέλεγαν με κάποιο τρόπο να κάνουν τη ζωή και τις πράξεις τους γνωστές στους άλλους. Ο Διογένης, για παράδειγμα, ξεκίνησε να αψηφά σχεδόν όλες τις κοινωνικές συμβάσεις: να κυκλοφορεί ξυπόλητος, αξύριστος, με ραβδί, με απλό μανδύα, να ζει, ως γνωστόν, σε ένα βαρέλι στους δρόμους της Αθήνας και να αυνανίζεται δημόσια.
Σε κάθε λόγο που έβγαζε, μιλούσε για την περιφρόνηση που έδειχνε στον πλούτο, τη φήμη, την εξουσία -την περιφρόνηση για όλα σχεδόν τα πράγματα που οι περισσότεροι, κυρίως οι πιο συμβατικοί άνθρωποι, εκτιμούν.
Όταν ο δούλος του Διογένη, ο Μάνης, τον εγκατέλειψε, ο Διογένης απλώς σήκωσε τους ώμους λέγοντας: «αν ο Μάνης μπορεί να ζήσει χωρίς τον Διογένη, τότε ο Διογένης μπορεί να ζήσει χωρίς τον Μάνη. Αυτός, όπως καταλαβαίνετε, μπορεί να γίνει πολύ εύκολα ένας τρόπος ζωής αφού περάσει πρώτα από τα απαραίτητα φίλτρα της συνήθειας.
Ο Σωκράτης και οι Στωικοί είχαν υποστηρίξει ότι η φήμη, η δύναμη, η ομορφιά και ο πλούτος -τα πράγματα που οι περισσότεροι άνθρωποι ποθούν- δεν είναι πραγματικά ικανοποιητικά. Οι Κυνικοί πήραν αυτή τη σκέψη και την έφεραν στα μέτρα τους, υποστηρίζοντας ότι το να είναι κάποιος αδιάφορος απέναντι σε αυτά, δεν αρκεί. Αντίθετα, πρέπει να είναι ενεργά εχθρικός απέναντί τους.
Οι Στωικοί πρότειναν να ζούμε σύμφωνα με τη φύση, οι Κυνικοί πήραν αυτή την «εντολή» ως την ουσιαστική εγκατάλειψη όσο το δυνατόν περισσότερων πολιτισμένων κινήσεων. Υπάρχει η παλιά ιστορία του Διογένη, που έτρωγε με κουτάλι και είδε ένα παιδί να τρώει με τα χέρια του και στη συνέχεια πέταξε το κουτάλι, συνειδητοποιώντας ότι ακόμη και αυτό ήταν περιττό.
Ένας άνθρωπος ο οποίος θέλει να είναι κυνικός, πρέπει να εξασκηθεί στο να συμπεριφέρεται μπροστά στο κοινωνικό σύνολο χωρίς καμία ντροπή και αυτό διότι ένα «καλό όνομα», είναι μια περιττή φαντασίωση για εκείνον που θέλει να ζήσει εντελώς φυσικά.
Και έτσι φτάνουμε στο πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του τρόπου ζωής των Κυνικών, την τάση τους για αυτό που αποκαλούσαν «ειλικρινή λόγο». Οι Κυνικοί θεωρούσαν φιλοσοφικό τους καθήκον να καταγγέλλουν τις ηλιθιότητες των συγχρόνων τους, όπως ακριβώς τις έβλεπαν. Οι άνθρωποι έπρεπε να γνωρίζουν ότι ζούσαν παράλογα, λαχταρώντας και κυνηγώντας πράγματα που δεν είχαν ποτέ ανάγκη και ένας κυνικός άνθρωπος θεωρούσε καθήκον του να τους το πει.
Για την αποφυγή παρεξηγήσεων, να τονίσουμε ότι οι κυνικοί δεν ήταν συνεχώς κουρασμένοι από τα όσα έβλεπαν, ούτε θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι σύγχρονοι party poopers. Όσο οξύμωρο και αν ακούγεται κάτι τέτοιο, ήταν υπέρτατοι αισιόδοξοι. Για παράδειγμα, πίστευαν πως υπάρχουν νόρμες και ανάγκες που υπερβαίνουν τον πολιτισμό. Η αντίθεσή τους στην ντροπή για το σεξ ή τον αυνανισμό, είναι χαρακτηριστική. Αν η επιθυμία είναι φυσική, η εκπλήρωσή της είναι εξίσου φυσική.
Για το κλείσιμο, ας εστιάσουμε στην ίσως μεγαλύτερη αλήθεια των αρχαίων κυνικών, η οποία είναι εξής: Πρέπει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για να μειώσουμε το χάσμα ανάμεσα σε αυτό που φανταζόμαστε ότι υποστηρίζουμε και σε αυτό που πραγματικά κάνουμε. Αυτόματα, προκύπτει ένα σημαντικό ερώτημα: Μπορεί ένας πραγματικά κυνικός άνθρωπος να «επιβιώσει» στην εποχή της πολιτικής ορθότητας;
