Όσα γνωρίζουμε για το μοιραίο ατύχημα του προέδρου του Ιράν Ebrahim Raisi
Με την τεταμένη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, πολλοί έψαξαν ξένο δάκτυλο πίσω από το πεσμένο ελικόπτερο του προέδρου του Ιράν. Είχαν δίκιο;
- 20 ΜΑΙ 2024
Το ελικόπτερο έχει καταστραφεί ολοσχερώς και τα απανθρακωμένα συντρίμμια δεν αφήνουν καμία πιθανότητα να επέζησαν οι επιβαίνοντες από την πτώση. Τα πλάνα τα οποία μεταδόθηκαν το πρωί της Δευτέρας (20/5) από την ιρανική τηλεόραση έβαλαν τέλος στην παραφιλολογία σχετικά με το εξαφανισμένο ελικόπτερο και την τύχη του προέδρου του Ιράν Ebrahim Raisi, αλλά ταυτόχρονα σήμαναν την αρχή για έναν νέο κύκλο θεωριών: Μήπως δεν ήταν ατύχημα αλλά μια δολοφονία από τους πολιτικούς αντιπάλους του αμφιλεγόμενου και σκληροπυρηνικά συντηρητικού προέδρου που ανέλαβε το 2021, από τη στιγμή που διανύουμε μια τεταμένη και από πολλές απόψεις κομβική περίοδο στη Μέση Ανατολή;
Και τελικά, ποιον θα ωφελήσει ο αιφνίδιος θάνατος του Raisi και ποιον όχι;
Δεν πρόκειται για κάποια εξαίρεση. Ακόμη και δεκαετίες αφότου συμβούν, τα εναέρια ατυχήματα με θύματα πολιτικούς ηγέτες κρατών και ισχυρά πρόσωπα παραμένουν να συνοδεύονται από υποψίες για την πραγματική αιτία που τα προκάλεσε. Τέτοια περιστατικά έχουν γράψει το τέλος πολιτικών αξιωματούχων στην Κίνα (1971), το Πακιστάν (1988) και την Πολωνία (2010), ενώ μπορούμε να θυμηθούμε την ανάλογη περίπτωση τέλους του Αλέξανδρου Ωνάση με τη συντριβή του αεροσκάφους του το 1973. Αρκετό μελάνι έχει χυθεί για κάθε ένα από τα παραπάνω γεγονότα, άλλοτε με ύφος συνωμοσιολογικού χαρακτήρα και άλλοτε με λογική και ψυχραιμία για τις γεωπολιτικές, διπλωματικές, κοινωνικές αλλαγές που ακολούθησαν.
Και αυτή είναι μια συζήτηση που δεν μπορείς να αποφύγεις στην περίπτωση του αεροσκάφους όπου επέβαινε ο πρόεδρος του Ιράν Ebrahim Raisi, αλλά και ο 60χρονος υπουργός Εξωτερικών Hossein Amir-Abdollahian μαζί με άλλους αξιωματούχους του ιρανικού κράτους.
Υπό ποιες συνθήκες συνέβη το ατύχημα;
Το μοιραίο ατύχημα σημειώθηκε την Κυριακή (19/5), κατά την επιστροφή του προέδρου Ebrahim Raisi από επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν. Το ελικόπτερο της αποστολής, ένα Bell 212 το οποίο χρονολογείται κατά πάσα πιθανότητα προ του 1979, επιχείρησε να περάσει από μια ορεινή περιοχή κατά τη διάρκεια σφοδρής κακοκαιρίας, με ομίχλη. Δεδομένης της δύσκολης πρόσβασης και του μηδενικού σήματος στην περιοχή, τα σωστικά συνεργεία εντόπισαν το αεροσκάφος από θερμική ανάλυση δορυφορικών εικόνων.
Αεροσκάφη της ίδιας οικογενείας έχουν συντριβεί και παλαιότερα, ενώ με την εφαρμογή των διεθνών κυρώσεων από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα έχουν καταστήσει αδύνατη ουσιαστικά τη συντήρησή τους, ελλείψει διαθέσιμων ανταλλακτικών.
Άρα δεν αποκλείεται να ήταν μηχανικό πρόβλημα
«Το Ιράν δεν φαίνεται σαν μια χώρα όπου οι πρόεδροι πεθαίνουν κατά λάθος, αλλά είναι παράλληλα μια χώρα όπου πράγματι συντρίβονται τα αεροσκάφη, εξαιτίας της θλιβερής κατάστασης σε επίπεδο υποδομών στην απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο Ισλαμική Δημοκρατία», ανέφερε σε κείμενό του μετά το περιστατικό ο Arash Azizi, εξειδικευμένος σε θέματα Μέσης Ανατολής δημοσιογράφος στο The Atlantic. Άλλωστε, δεν είναι το πρώτο που συμβαίνει: τα προηγούμενα χρόνια, τουλάχιστον δύο υπουργοί και ανώτεροι διοικητές του στρατού έχασαν τη ζωή τους σε παρόμοια ατυχήματα.
«Το περιστατικό μπορεί κάλλιστα να είναι ατύχημα», υπογραμμίζει ο δημοσιογράφος.
Τότε, γιατί διαδίδονται φήμες για δάκτυλο πίσω από την πτώση του ελικοπτέρου;
Στην τρέχουσα τεταμένη συγκυρία της Μέσης Ανατολής, ο Ebrahim Raisi ήταν από τους βασικούς «παίκτες» στο τραπέζι, απέναντι στη Δύση και το Ισραήλ – ανέλαβε με τεράστια πλειοψηφία την προεδρία του Ιράν το 2021 (έχοντας πρώτα υπηρετήσει για χρόνια ως επικεφαλής του δικαστικού σώματος) και μαζί με τον Ali Khamenei οδήγησαν το κράτος σε ένα πιο σκληροπυρηνικό, θεοκρατικό αλλά ταυτόχρονα μάχιμο στις διεθνείς διαπραγματεύσεις καθεστώς, κάτι που παρατηρείται γενικότερα στη Μέση Ανατολή μετά την υποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν.
Με την ανάληψη της εξουσίας από τον γνωστό από το παρελθόν για την αυστηρότητά του Raisi, το Ιράν τήρησε σκληρή στάση στις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά, περιόρισε τις ελευθερίες των γυναικών και κατέστειλε τις αντιδράσεις με αδίστακτη βία (θυμόμαστε όλοι τη δολοφονία της Mahsa Amini), ήταν σύμμαχος της Ρωσίας στον πόλεμο με την Ουκρανία, ενώ όσον αφορά την καυτή πατάτα που λέγεται Γάζα είναι γνωστό πως το Ιράν είναι διαχρονικά ο χορηγός της Χαμάς.
Θα μπορούσε να εμπλέκεται το Ισραήλ στο περιστατικό, δηλαδή;
Δυο μήνες πριν από σήμερα, οι σχέσεις των δύο κρατών βρέθηκαν να ισορροπούν σε τεντωμένο σκοινί, όταν το Ισραήλ εξαπέλυσε θανατηφόρα επίθεση στο προξενικό τμήμα της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό και το Ιράν απάντησε με επιδρομείς πυραύλων και drone. Αλλά αυτό δεν επαρκεί για να εξηγήσει το τωρινό περιστατικό σαν ετεροχρονισμένα αντίποινα.
Όπως επεσήμαναν οι αναλυτές του διεθνούς Τύπου, η θεωρία εμπλοκής του Ισραήλ είναι απίθανη. «Η πράξη της δολοφονίας του εν ενεργεία προέδρου θα ήταν μια άμεση πράξη πολέμου, που θα προκαλέσει σοβαρή αντίδραση από το Ιράν», εξηγεί ο αναλυτής του The Economist, τονίζοντας ότι «παραδοσιακά, η πολιτική του Ισραήλ εστιάζει σε στρατιωτικούς και πυρηνικούς στόχους, παρά σε δολοφονίες υψηλά ιστάμενων πολιτικών προσώπων» που θα προκαλέσουν αποσταθεροποίηση. «Δεν ήμασταν εμείς», ανέφερε ανώνυμα στο Reuters αξιωματικός του Ισραήλ. Βέβαια, το αποτέλεσμα παραμένει ίδιο.
Δηλαδή;
Κατά πάσα πιθανότητα, ο θάνατος του προέδρου Raisi θα πυροδοτήσει έναν αγώνα εξουσίας στο εσωτερικό του Ιράν, όσο και ανακατατάξεις σε ισορροπίες όλης της Μέσης Ανατολής και των σχέσεων με τις αραβικές χώρες του Κόλπου που ο Raisi προσέγγιζε στρατηγικά.
Παιχνίδι εξουσίας για τη θέση του προέδρου;
Όχι τόσο για αυτήν. Το Σύνταγμα προβλέπει ότι, σε περίπτωση θανάτου, ο πρόεδρος αντικαθίσταται από τον πρώτο αντιπρόεδρο, τον Muhammad Mukhbar, και δρομολογούνται οι διαδικασίες για τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών σε διάστημα 50 ημερών.
Ωστόσο, η πιο βαρύνουσα πολιτικά θέση στο καθεστώς του Ιράν είναι εκείνη του ανώτατου ηγέτη: Ο τωρινός επικεφαλής της χώρας Ali Khamenei πρόκειται να αποχωρήσει τα επόμενα χρόνια και επικρατέστερο όνομα για τη θέση του ήταν ο Raisi. Ο δεύτερος υποψήφιος για τη θέση του ανώτατου ηγέτη (και μοναδικός τώρα εν ζωή) είναι ο Mojtaba Khamenei, ο οποίος όμως, σε αντίθεση με τον Raisi, δεν είχε ποτέ συχνή παρουσία στη δημόσια σφαίρα και δεν γνώριζε συλλογική αποδοχή. Ως αποτέλεσμα, φαίνεται να έρχεται μια περίοδος έντονων προκλήσεων για το Ιράν τα επόμενα χρόνια.
