Οδοιπορικό στον Πειραιά: Στο μέρος που δολοφονήθηκε ο Παύλος Φύσσας, εκεί που αποκαλύφθηκε η πραγματική Χρυσή Αυγή
Επισκεφθήκαμε τις γειτονιές του Πειραιά και μιλήσαμε με ανθρώπους που πρωταγωνίστησαν στον αντιφασιστικό αγώνα της ευρύτερης περιοχής πριν και μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.
- 7 ΟΚΤ 2021
Περιοχή γεμάτη αντιφάσεις που πολύ δύσκολα καταλαβαίνουν όσοι δεν ζουν στις γειτονιές του. Ο Πειραιάς είχε ανέκαθεν μία τεράστια ιστορία που με ένα βιαστικό πέρασμα από την πόλη ίσως και να κρύβονται πίσω από τον θόρυβό της. Η ιστορία αυτή γέμισε ακόμα περισσότερο κατά την κρίσιμη δεκαετία του 2010 με τη χώρα να στενάζει από μία πρωτοφανή οικονομική κρίση που έφερε στα απόνερά της κοινωνικές συγκρούσεις, πύκνωση του ιστορικού χρόνου, επιστροφή της φασιστικής και ναζιστικής απειλής και ένα νέο αντιφασιστικό μέτωπο που τελικά την απώθησε.
Καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας της κρίσης, ο Πειραιάς απορρόφησε ένα μεγάλο μέρος όλων αυτών των κραδασμών που τελικά έγιναν συστατικό στοιχείο του. Ο ίδιος έγινε ένα αστικό πεδίο διεκδίκησης, με τη Χρυσή Αυγή ξεκάθαρα να προσπαθεί να κάνει την ευρύτερη περιοχή ένα από τα προπύργιά της (όπως ακριβώς συνέβη και με περιοχές του κέντρου της Αθήνας) ποντάροντας πάνω στον φόβο, το μίσος και τη φτώχεια. Η δολοφονία του Πειραιώτη Παύλου Φύσσα είναι αυτή που πυροδότησε τα αντανακλαστικά στις γειτονιές της χώρας οδηγώντας τελικά στην ημέρα που όλοι περιμέναμε: στην 7η Οκτωβρίου του 2020.
Λίγο πριν την πρώτη επέτειο της καταδίκης της Χρυσής Αυγής, κάναμε ένα οδοιπορικό στον Πειραιά και τις γειτονιές του. Ξεκινώντας πρώτα από το Πέραμα και τη Ζώνη, περνώντας στο Κερατσίνι και την Ιχθυόσκαλα και από εκεί στο μνημείο του Παύλου Φύσσα στην Αμφιάλη καταλήγοντας την επόμενη μέρα στο πεζουλάκια του Πασαλιμανίου και στον υπόγειο χώρο ενός μαγαζιού. Σκοπός μας ήταν να ανιχνεύσουμε τι συνέβη στις γειτονιές του Παύλου Φύσσα που υπέφεραν από τον φασισμό και τελικά πρωταγωνίστησαν στη μάχη εναντίον του.
Από το Πέραμα στο Πασαλιμάνι
Ξεκινώντας από τον Πειραιά φτάσαμε μέσω του Κερατσινίου στη Ζώνη και τελικά στο λιμάνι του Περάματος μέσω της μόνης κεντρικής οδικής αρτηρίας που ένωνε μέχρι πολύ πρόσφατα την περιοχή με την Αθήνα. Μετά την Ιχθυόσκαλα του Κερατσινίου, η πολύ πυκνή αστική δόμηση με την οποία είναι συνυφασμένος ο Πειραιάς εδώ και δεκαετίες αραιώνει. Στο Πέραμα έχεις την εντύπωση ότι δεν πια είσαι κοντά σε πόλη.
«Είμαι γέννημα-θρέμμα από το Πέραμα. Σύνταξη πήρα από τη Ζώνη πριν κάποια χρόνια. Την αγαπώ πολύ την περιοχή μου». Ο κύριος Παναγιώτης, άντρας γύρω στα 60, μας έδωσε κάποιες οδηγίες σχετικά με την περιοχή. Την ίδια στιγμή κάπου μέσα από τη θάλασσα ένας άνθρωπος έκανε μπάνιο τραγουδώντας πολύ δυνατά κάτι που, αν κατάλαβα καλά, κινούνταν μεταξύ Καζαντζίδη και Βίκυς Μοσχολιού. Στο τέλος του τραγουδιού του, ο ένας και μοναδικός ακροατής του χτυπούσε βαρύθυμα παλαμάκια.
Το Πέραμα βρίσκεται στο δυτικό άκρο του Πειραιά και συνορεύει με τους δήμους Κερατσινίου και Χαϊδαρίου. Πρακτικά είναι και το τελευταίο άκρο στα νοτιοδυτικά αυτού που λέμε μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας. Η οικιστική ανάπτυξή του συνδέεται με δύο πολύ μεγάλα γεγονότα. Πρώτα τη Μικρασιατική Καταστροφή που έφερε έναν πολύ μεγάλο αριθμό προσφύγων. Μετά, με τη μετακίνηση της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης.
Το Πέραμα, και συγκεκριμένα το Νέο Ικόνιο, αποτέλεσε και τον χώρο της πρώτης από μία σειρά επιθέσεων της Χρυσής Αυγής στην περιοχή του Πειραιά. Μία ομάδα από περίπου 15 μηχανάκια σταμάτησε στις 3 τα ξημερώματα μπροστά από μία μονοκατοικία που διέμεναν 4 Αιγύπτιοι αλιεργάτες. Η ομάδα των 20 ατόμων εισβάλλει στον χώρο. Οι τρεις από τους τέσσερις αλιεργάτες καταφέρνουν να διαφύγουν, ο 28χρονος Αμουζίτ Εμπάρακ όμως όχι. Με γροθιές, κλωτσιές και δολοφονικό μένος τον χτυπούν και λίγες ώρες μετά ο ίδιος βρίσκεται στο νοσοκομείο Τζάνειο με βαρύτατα κατάγματα στο πρόσωπο.
Οι τέσσερίς τους ήταν αλιεργάτες στην περιοχή της ιχθυόσκαλας του Κερατσινίου. Η περιοχή αυτή βρίσκεται μεταξύ Περάματος και Πειραιά. Από το 1965 βρίσκεται σε εκείνη την ίδια θέση, στο λεγόμενο λιμάνι του Ηρακλέους. Ουσιαστικά ο Αμουζίτ ήταν ένας από τους πολλούς Αιγύπτιους ψαράδες που κατά παράδοση δουλεύουν στην περιοχή. Ειδικά τα τελευταία 20 περίπου χρόνια οι Έλληνες που δουλεύουν ως ψαράδες είναι ελάχιστοι και κυρίως είναι πλοιοκτήτες.
Η επίθεση στους Αιγύπτιους αλιεργάτες είχε ουσιαστικά προλεχθεί. «Έχουμε γίνει δέκτες παραπόνων για κάποια θέματα που έχετε εδώ στην ιχθυόσκαλα, στο Κερατσίνι, με τους Αιγύπτιους που κάνουν ό,τι θέλουν, που πουλάνε τα ψάρια όπως θέλουν, που τα παίρνουν από όπου θέλουν, γενικά δε δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Ε, λοιπόν, εμείς τους λέμε ότι από δω και πέρα θα δίνουν λογαριασμό, θα δίνουν λογαριασμό στη Χρυσή Αυγή» είχε δηλώσει λίγες μέρες πριν σε εκδήλωση του κόμματος ο τότε Βουλευτής Πειραιά, Γιάννης Λαγός. Εκείνη ήταν μόνο η αρχή.
Ακολουθούν και άλλες επιθέσεις της Χρυσής Αυγής στην περιοχή με αποκορύφωμα φυσικά τη δολοφονία του rapper και γνωστού αντιφασίστα, Παύλου Φύσσα. Μία από αυτές γίνεται και πάλι στο Πέραμα και μάλιστα στις Πύλες της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης. Εκεί μία ομάδα περίπου 30 ατόμων βγαίνουν από τα στενά της περιοχής με αμάξια και μηχανές και κρατώντας στειλιάρια, ρόπαλα, πτυσσόμενα γκλοπ και σιδερογροθιές στήνουν ενέδρα σε ένα συνεργείο του ΠΑΜΕ που είχε προχωρήσει σε αφισοκόλληση. Εννέα άνθρωποι τραυματίζονται μεταξύ των οποίων και ο Πρόεδρος του Συνδικάτου Μετάλλου Πειραιά, Σωτήρης Πουλικόγιαννης. Η Χρυσή Αυγή έδειχνε πια να ελέγχει τον Πειραιά.
Πώς ο Πειραιάς έγινε βιομηχανικό κέντρο
Η Ελένη Κυραμαργιού είναι ιστορικός που έχει ειδικευτεί ιδιαίτερα στην ιστορία του Πειραιά και πιο συγκεκριμένα της Δραπετσώνας. Ζήτησα τη βοήθειά της για την καλύτερη κατανόηση του πώς ο Πειραιάς έγινε αυτό που είναι σήμερα. Η πρώτη ερώτηση που της έθεσα είχε να κάνει με το πότε ξεκινά η ακτογραμμή από το λιμάνι μέχρι το Πέραμα να γίνεται το βιομηχανικό κέντρο που είναι σήμερα.
«Στα τέλη του 19ου αιώνα το λιμάνι του Πειραιά εξελίσσεται στο μεγαλύτερο της χώρας παίρνοντας την πρωτιά από την Ερμούπολη. Σταδιακά μαζί με την ανάπτυξη του λιμανιού, μεταφέρεται στα 1880 η βιομηχανική ζώνη του Πειραιά από την περιοχή της Λεύκας και των Καμινίων, όπου είχε αρχικά διαμορφωθεί, στο παράκτιο μέτωπο της Δραπετσώνας». Η διαδικασία που ξεκινάει τότε ολοκληρώνεται περίπου τη δεκαετία του 1960, όταν δημιουργείται και η Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη του Περάματος.
Μία πολυπληθής εργατική τάξη ζει και εργάζεται στην πόλη. Έχει όμως νόημα να μιλάμε για κόκκινες γειτονιές του Πειραιά; «Στον ευρύτερο Πειραιά με τα ταξικά του χαρακτηριστικά υπάρχουν δύο κόσμοι. Η εργατική τάξη που μπολιάζεται με τις ιδέες του κομμουνισμού αλλά υπάρχει και ο κόσμος της εργατικής τάξης που παίζει σε πιο κεντρώες και δεξιές θέσεις», τονίζει η Ελένη Κυραμαργιού. «Δεν είναι πάντως ότι στον Μεσοπόλεμο συναντάμε στον Πειραιά κάτι εντελώς μοναδικό. Είχε τα χαρακτηριστικά της εργατικής τάξης της χώρας. Στον μεταπολεμικό κόσμο ήταν πολύ πιο έντονα τα πιο αριστερά χαρακτηριστικά των κατοίκων του Πειραιά όπως αποτυπώνονται σε επίπεδο ψήφου. Υπάρχει πιο σαφής η εικόνα του Πειραιά ως μίας κόκκινης περιοχής» συμπληρώνει. Είναι προφανώς αδύνατον να αποδώσει κανείς συνολικά χαρακτηριστικά σε μία πόλη με τόσο μεγάλο πληθυσμό.
Οι πρώτες εμφανίσεις της Χρυσής Αυγής στην πόλη
Με τον Στάθη, τον Θανάση και τον Αργύρη είχαμε ραντεβού την επόμενη μέρα στο πιο γνωστό μέρος συναντήσεων του Πειραιά: Στο ρολόι που βρίσκεται στο κέντρο του Πασαλιμανίου. Και οι τρεις τους έχουν μία σχέση ζωής με τον Πειραιά. Ο Στάθης μεγάλωσε και ζει στον Κορυδαλλό. Ο Θανάσης μεγάλωσε επίσης στον Κορυδαλλό και ζει στον Πειραιά. Ο Αργύρης πήγαινε σχολείο στον Πειραιά και τώρα ζει εκεί. Αυτό που τους ενώνει πέραν από το ότι είναι Πειραιώτες είναι πως είναι μέλη του Αντιφασιστικού Σεπτέμβρη.
Το πρώτο πράγμα που τους ρωτάω είναι πότε άρχισαν να κάνει την εμφάνισή της η Χρυσή Αυγή στις γειτονιές του Πειραιά. Ο Αργύρης, γεννημένος το 1992, άρχισε να ακούει για πρώτη φορά το όνομα στο σχολείο του και σε μία σελίδα στο Facebook. «Θυμάμαι χαρακτηριστικά το 2009 να υπάρχει μία συγκέντρωση της Χρυσής Αυγής στην Τερψιθέα που είχε μαζέψει πολύ κόσμο. Δεν θυμάμαι ακριβώς πόσο αλλά σίγουρα πολύ κόσμο για εκείνη την εποχή».
Ο Θανάσης και ο Στάθης είναι κάποια χρόνια μεγαλύτεροι. Την εποχή που πήγαιναν αυτοί σχολείο νεοναζί υπήρχαν αλλά δεν συνιστούσαν σοβαρή απειλή. Μάλλον κινούνταν σε ένα επίπεδο γραφικότητας. «Γύρω στο 1998-1999, σε όλον τον Κορυδαλλό ξέραμε 5 συγκεκριμένα άτομα που δήλωναν ναζί και έλεγαν για τον Χίτλερ. Ήταν απλά να τους κοροϊδεύουμε, να τους τρολάρουμε. Και εμείς, βλέπεις, δεν είχαμε καταλάβει τι τύποι είναι. Τους αντιμετωπίζαμε ως γραφικούς. Από αυτούς τους 5, λοιπόν, οι 2 φτάσανε να είναι κεφάλια στη Χρυσή Αυγή».
Και οι τρεις συμφωνούν ότι οι πρώτες πιο οργανωμένες εμφανίσεις της Χρυσής Αυγής γενικά αλλά και στο Πειραιά ξεκινούν περίπου το 2008. «Έκαναν ομιλίες στον Πειραιά, άρχισαν να οργανώνονται στη Νίκαια πολύ έντονα, όπως και στο Πέραμα. Έκαναν παρελάσεις στις γειτονιές» μου λέει χαρακτηριστικά ο Θανάσης. Υπάρχει και μία αλλαγή στρατηγικής και χαρακτήρα από την ίδια τη Χρυσή Αυγή εκείνη την περίοδο. Στη βάση μίας συνολικής προσπάθειας να προσεγγίσουν ευρύτερες λαϊκές μάζες.
«Παλιά ήταν μία ναζιστική συμμορία στην οποία, για να μπεις, πρέπει να είσαι μυημένος ναζί. Να ξέρεις συγκεκριμένες μουσικές, να είσαι μύστης του ναζισμού και της κουλτούρας του», τονίζει ο Αργύρης. Μετά τα πράγματα αλλάζουν. Η Χρυσή Αυγή προβάλει τον γνωστό διπλό της λόγο. Υπερτονίζει δε τον εθνικιστικό της χαρακτήρα. «Γίνονται και πιο επικοινωνιακοί, για να μαζέψουν ψηφαλάκια. Έλα να περάσουμε τη γιαγιά από τον δρόμο, έλα να πάμε τρόφιμα σε αυτόν, έλα να πάμε να βγάλουμε έξω τους ξένους που δεν πληρώνουν το νοίκι τους. Δώσε χαρτζιλίκωμα στους πιτσιρικάδες».
Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Υπάρχει ταυτόχρονα τότε μία συνολική στάση ανοχής των media και του κράτους απέναντι στη Χρυσή Αυγή. «Σε όλα αυτά πρέπει να βάλουμε και συνολικά τη στήριξη και προώθησής τους από το κράτος και τα media που έκλειναν τα μάτια. Μετά το 2008, έχουμε την προώθησή τους που ξεκινά από τα γεγονότα όπου βγήκανε στη Σταδίου με μαχαίρια και λοστούς μαζί με τα ΜΑΤ. Έχουμε το τελείως στημένο σκηνικό του Άγιου Παντελεήμονα που τους νομιμοποίησε. Μετά από αυτά, ήρθαν και στις γειτονιές μας», επισημαίνει ο Στάθης.
Ο Πειραιάς ως απωθημένο της Χρυσής Αυγής
Η παρουσία τους χτίζεται σιγά-σιγά από τότε για να φτάσουμε στο 2011 και στο 2012 που η Χρυσή Αυγή και τα τάγματα εφόδου της συμπεριφέρονται σαν να μη δίνουν λόγο σε κανέναν. Στους δρόμους επικρατεί τρομοκρατία. Ο Πειραιάς γίνεται ένας από τους κεντρικούς στόχους. Μεγάλη σημασία όμως δίνεται και στη Νίκαια. Μέλη της Χρυσής Αυγής από διάφορα μέρη της Αθήνας γράφονται στη Νίκαια για να φανεί ότι εκεί έχουν δύναμη.
Σύμφωνα με τον Στάθη, «ήθελαν και την Κοκκινιά και τη Νίκαια. Δεν είναι μόνο το Μπλόκο της Κοκκινιάς. Ήταν και παραδοσιακά αντιστασιακές γειτονιές. Ο ναζισμός παίζει έτσι με σύμβολα. Ήταν σαν να έπαιρναν τη δική τους ιστορική εκδίκηση». Οι περιοχές με έντονο ιστορικό αποτύπωμα από τον ναζισμό έγιναν στόχος. Για τον Αργύρη υπάρχει και κάτι ακόμη, «σε έναν κεντροπολιτικό σχεδιασμό μπορούσαν να παίξουν το χαρτί ότι δεν είναι ναζί, είναι εθνικιστές. Αφού στην Κοκκινιά και στο Δίστομο τους ψηφίζουν, πώς μπορούμε εμείς να τους λέμε απόγονους των ναζί;».
Σε κάποια στιγμή κατάφεραν να έχουν πολύ έντονη συμμετοχή στις πειραιώτικες γειτονιές. Η παρουσία της Χρυσής Αυγής στη Νίκαια ήταν πολύ ισχυρή ενώ υπήρχαν σχέσεις και με το αστυνομικό τμήμα της εκεί περιοχής, όπως φαίνεται και στη δικογραφία. «Με την κρίση, ένα μέρος της λαϊκής δεξιάς και οι λίγο πιο δρομίσιοι αυτής της πλευράς φεύγουν και πάνε είτε προς τις δομές του κράτους (για παράδειγμα στην Αστυνομία) είτε στη Χρυσή Αυγή» μου λέει ο Αργύρης. «Έτσι στήνονται και δίκτυα μεταξύ της Χρυσής Αυγής και της Αστυνομίας. Δεν χρειάζεται να έρθει εντολή από επάνω να στηρίξουν τη Χρυσή Αυγή, παρότι γινόταν και αυτό. Είναι ήδη φίλοι. Η αβάντα είναι και συνολική (ειδικά εκεί στη Νίκαια) αλλά είναι και τέτοιου τύπου. Τα Σάββατα θα έβγαινες στο Μικρολίμανο και θα τους έβλεπες όλους μαζί να πίνουν ποτό».
Την ίδια στιγμή το Πέραμα έχει περάσει υπό τον έλεγχό της νεοναζιστικής οργάνωσης. «Το 2011-2012 δεν ήμουν εδώ αλλά υπήρχε μία γενικότερη εντύπωση ότι στο Πέραμα δεν πας για να κολλήσεις αφίσες ή για να το κάνεις πρέπει να καταστρώσεις ολόκληρο σχέδιο. Από ένα σημείο και μετά, κινδύνευες να πατήσεις στην περιοχή ακόμα και να μην ήσουν ενεργός αντιφασίστας. Λίγο μούσι, κανένα τατουάζ και καμία μπλούζα που δεν τους άρεσε και μπορεί να σου έκαναν επίθεση». Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι πρώτες επιθέσεις που γίνονται πια γνωστές και εκτός των ορίων του Πειραιά ξεκινούν από εκεί.
Πέραν βέβαια του Περάματος και της Νίκαιας, η Χρυσή Αυγή έδειχνε συνολικά ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τον Πειραιά. «Το σημαντικότερο κομμάτι είναι το οικονομικό προφανώς. Το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. Αν έχεις δύναμη στο λιμάνι έχεις και παντού. Ο Χίτλερ πήγε κατευθείαν στις βιομηχανίες. Πού είναι οι βιομηχανίες εδώ; Σε όλη την ακτογραμμή είτε είναι COSCO είτε είναι ναυπηγείο είτε λιμάνι εμπορικό. Ήθελαν αυτόν εδώ τον κόσμο να τον ελέγχουν» μου απαντά ο Θανάσης, όταν ρωτάω τους λόγους. Δεν είναι όμως μόνο αυτό.
Όπως συμπληρώνει ο Αργύρης, «είναι και κοινωνιολογικό το θέμα. Ο Πειραιάς είναι ένα δεύτερο κέντρο που βρίσκεται στην ίδια πρωτεύουσα αλλά απομακρυσμένο από τους θεσμούς της. Δεν έχουμε εδώ Υπουργεία (πέραν το Ναυτιλίας) δεν έχουμε Σύνταγμα, δεν έχουμε πλατείες ορόσημα της Δημοκρατίας. Έχει μία αποστασιοποίηση ο πειραιώτικος πληθυσμός που ταίριαζε στο χαρτί που παίξανε. Έχει προλεταριάτο με την έννοια των εργασιακών σχέσεων και είναι απομακρυσμένο από τους πυλώνες του αστικού κράτους».
Mε τον Παύλο Φύσσα έκαναν μία πολύ λάθος εκτίμηση
Στις 18 Σεπτεμβρίου 2013 ο αντιφασίστας μουσικός Παύλος Φύσσας δολοφονείται. Το πέρασμα των χρόνων έχει θολώσει λίγο τα γεγονότα κυρίως για όσους δεν τα έζησαν από κοντά. Υπάρχει μία τάση, λοιπόν, να θεωρείται ότι ήταν το τέλος της Χρυσής Αυγής. Δεν ισχύει όμως σε καμία περίπτωση. Για τον Θανάση, «δεν είχε τελειώσει τίποτα εκείνη την ημέρα. Εκεί μάλλον ξεκίνησαν να ενεργοποιούνται τα αντιφασιστικά αντανακλαστικά. Ο κόσμος άρχισε να καταλαβαίνει. Πλέον ήμασταν εμείς από τη μία πλευρά και εκείνοι από την άλλη».
Ο Παύλος Φύσσας δολοφονείται σε κοινή θέα μπροστά σε εκατοντάδες περαστικούς και την Αστυνομία. «Aκόμη και έτσι, έγινε προσπάθεια να συγκαλυφθεί η δολοφονία. Αν δεν πήγαινε η κοπέλα που ήταν στο παγκάκι, αν δεν έπαιζε πίεση ή αν δεν γινόταν ό,τι έγινε την επόμενη μέρα, μπορεί και να το πετύχαιναν. Να γινόταν, με άλλα λόγια, ένα ζήτημα που θα αφορούσε 1000 άτομα στενά πολιτικά», επισημαίνει ο Στάθης. Ευτυχώς, δεν συνέβη. Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα είναι ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της νεότερης ιστορίας της χώρας.
Το γιατί δεν τα κατάφεραν έχει σχέση και με το ποιος ήταν ο Παύλος Φύσσας. Μουσικός, αντιφασίστας, άνθρωπος με δράση στη γειτονιά που έμεινε όρθιος και δεν τρόμαξε ακόμα και βρέθηκαν δεκάδες απέναντί του. «Ήταν σαν να λέει “είμαι ο Παύλος, είμαι αντιναζί, είστε 70 άτομα αλλά εγώ δεν θα τρέξω στη γειτονιά μου”. Αυτό είναι το πρότυπο της αντίστασης. Έτυχε να είναι και μουσικός, ο λάθος άνθρωπος γι’ αυτούς. Το εναρκτήριο λάκτισμα για να πάρουμε όλοι τα χαμπάρια μας. Να πούμε το “ώπα τι γίνεται εδώ, ξεκόλλα, δεν μπορούμε να κοιτάμε από μακριά να συμβαίνουν αυτά τα πράγματα”. Όλοι θυμόμαστε τι έγινε την επόμενη μέρα στο Κερατσίνι», μου λέει ο Θανάσης.
Ο Θανάσης προσθέτει σε αυτό ότι ο Παύλος «ήταν ένα και γαμώ τα παιδιά που πήγε να δει τον Ολυμπιακό. Εργάτης που έκανε 2-3 δουλειές για να επιβιώσει, βοήθαγε κόσμο, έδινε τρόφιμα σε άστεγους και αυτό το γνώριζαν όλοι στον Πειραιά. Ήταν εξάλλου γνωστός σε όλες τις περιοχές εδώ». Αυτή του η δράση ήταν κομβική στη διαχείριση της δολοφονίας του από την πόλη. Ήταν κομβική και για τον αντιφασισμό που αναπτύχθηκε την επόμενη μέρα. «Ο τρόπος που σκοτώσανε τον Παύλο έχει παίξει ρόλο και στην ποιότητα του αντιφασισμού που επακολούθησε ως αντίδραση στη δολοφονία του. Δεν είναι στενά ιδεολογικός. Είναι διάχυτος, είναι λαϊκός, είναι Πειραιώτικος», συμπληρώνει ο Αργύρης.
Η Χρυσή Αυγή συνέχισε φυσικά τις δράσεις με νέες επιθέσεις στο Κερατσίνι, τον Πειραιά και τον Κορυδαλλό. «Απλά υπήρχαν πια αντανακλαστικά. Είπαμε όλοι ένα ως εδώ. Όλα για όλα, βγαίνουμε και εμείς. Δράσεις, πορείες, συναυλίες, αλληλεγγύη στις γειτονιές. Αυτό δεν αφορούσε μόνο στενά τον χώρο του αντιφασισμού αλλά πλέον ένα μεγάλο μέρος του κόσμου εδώ». Ο κόσμος του Πειραιά ένιωσε ότι η Χρυσή Αυγή είχε μόλις χτυπήσει έναν από αυτούς και αυτό, μετά από πολύ κόπο και αγώνα μέσα και έξω από τα δικαστήρια, οδήγησε στην καταδίκη της εγκληματικής οργάνωσης.
Τους ρωτάω ποια είναι η κατάσταση σήμερα τόσο στο κέντρο όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Απαντάει ο Θανάσης: «Κάπου στο 2018, μετά από όλον αυτόν τον αγώνα που έγινε από όλον τον κόσμο, κόπασε κάποια στιγμή. Δεν υπήρχαν πλέον. Έκλεισαν τα γραφεία τους, άλλαξαν outfit, δεν τους ξεχωρίζεις. Πλέον οι γειτονιές του Πειραιά δεν θα πω ότι είναι αντιφασιστικές. Σίγουρα όμως δεν είναι φασιστικές».
Το Δικαστήριο και ο διαρκής αγώνας
Η 18η Σεπτεμβρίου, λοιπόν, είναι απλώς η αφετηρία μίας περιόδου που συμβατικά έστω τελειώνει την 7η Οκτωβρίου του 2020. Ο αντιφασιστικός αγώνας πυκνώνει μέσα και έξω από τις δικαστικές αίθουσες. Όλα αυτά καταλήγουν πια σε μία μεγαλειώδη συγκέντρωση έξω από το Εφετείο αλλά αφορούν και εκατομμύρια σπίτια ανά την Ελλάδα.
«Αν δεις τη μεγάλη εικόνα, ο λόγος αυτής της συγκέντρωσης έξω από το Εφετείο ήταν μεν για να πιέσουμε για την απόφαση. Δεν ήταν όμως αυτό το βασικό κίνητρο. Η Χρυσή Αυγή ήταν πια καταδικασμένη στη συνείδηση της κοινωνίας. Δεν γινόταν ούτως ή άλλως να αθωωθούν μετά από όσα συνέβησαν. Ο λόγος που βρεθήκαμε τόσοι άνθρωποι εκείνη τη μέρα ήταν επειδή είχαμε φάει ένα μόρφωμα στη μάπα για χρόνια και πήγαμε εκεί για να πανηγυρίσουμε το τέλος του», μου τονίζει ο Θανάσης.
Αυτός ο πανηγυρισμός δεν πρέπει βέβαια να δρα καθησυχαστικά. Ο αγώνας ούτως ή άλλως δεν σταματά εδώ. Το εφετείο είναι ακόμα μπροστά. Η μαζική συσπείρωση του ανθρώπων κατά τις εκδηλώσεις του Αντιφασιστικού Σεπτέμβρη δείχνουν ότι ο κόσμος το κατανοεί αυτό. Ακόμα και έτσι όμως, μέσα στον ασίγαστο αγώνα γενιών και γενιών, η 7η Οκτωβρίου έχει συμβολικό βάρος. «Όσα και να είχαμε κερδίσει πριν, στο βιβλίο της ιστορίας των παιδιών που γεννιούνται σήμερα θα γραφτεί εκείνη η μέρα. Εδώ υπάρχει το ορόσημο» μου λέει ο Αργύρης.
Την ημέρα που γίνονταν όλα αυτά, σε κάποιο μαιευτήριο μακριά από το Εφετείο και ακόμα μακρύτερα από τον Πειραιά γεννιόταν ένα μωρό. Αμέσως μετά τη γέννα, ο γιατρός του μαιευτηρίου, για να χαλαρώσει λίγο την ατμόσφαιρα έριχνε ένα βλέμμα στην τηλεόραση σκουπίζοντας τα χέρια του. Στην τηλεόραση έπαιζαν πλάνα από τα πανηγύρια έξω από το Εφετείο. «Γεννήθηκε σε ιστορική μέρα, ε;».
