5 λόγοι που η Μάχη των Θερμοπυλών εντυπωσιάζει μέχρι σήμερα τους ιστορικούς
Η αγέρωχη μορφή του Λεωνίδα, το συγκινητικό της αυτοθυσίας και το άνισο της μάχης. Όσοι αιώνες και αν περάσουν, οι Θερμοπύλες θα είναι σημείο αναφοράς και έμπνευσης.
- 29 ΣΕΠ 2024
Η ιαχή του Gerard Butler στον ρόλο του King Leonidas χαρακτήρισε μία ολόκληρη φουρνιά θεατών της pop κουλτούρας. Ήταν τόσο χαρακτηριστικό εκείνο το “This is Sparta” συνοδευόμενο από την απαραίτητη κλωτσιά στον θρασύτατο αγγελιοφόρο του Πέρση βασιλιά, που συνεχίζει ακόμη να γεννάει memes. Στο σχολείο και το μάθημα Ιστορίας η αφήγηση του πώς φτάσαμε μέχρι το «Μολών λαβέ» ήταν από μόνη της ένα ολόκληρο μάθημα.
Δικαίως, από πλευράς ιστορικής σπουδαιότητας της μάχης. Αδίκως, όταν έγινε έμβλημα για να ξυπνήσει εθνικοπατριωτικά αισθήματα. Ας μην ξεχνάμε ότι είδαμε τη Μάχη των Θερμοπυλών να πέφτει θύμα ιστορικής καπηλείας από τους ναζιστές της Χρυσής Αυγής στα χρόνια της ελληνικής κρίσης. Αναμενόμενο, αφού το χαλί είχε στρωθεί από τις προηγούμενες δεκαετίες, και το συγκεκριμένο συμβάν ανέκαθεν λειτουργούσε –δυστυχώς– ως αφορμή για να μιλήσει για την αποφασιστικότητα, το σθένος και τελικά την «ανωτερότητα» της ελληνική φυλής.
Πέρα όμως από τις εσκεμμένες παρανοήσεις, υπάρχουν μερικοί σοβαροί λόγοι που εντυπωσιάζουν μέχρι σήμερα τους ιστορικούς (και όχι μόνο) αναφορικά με το τι κατάφερε το 480 π.Χ. ο ελληνικός στρατός με τους περίφημους «300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα» (στο μέτωπο υπήρχαν, επίσης, στρατιώτες Αρκάδες, Λοκρούς, Φωκείς, Θεσπιείς και Κορίνθιοι), ενάντια στις επεκτακτικές βλέψεις του Ξέρξη.
Άλλωστε, μόνο τυχαίο δεν είναι ότι από αυτό το ιστορικό γεγονός άντλησε την πρώτη ύλη ο κορυφαίος κομίστας Frank Miller για ένα από τα σπουδαία του έργα, ένα κόμικ του 1998 με τίτλο 300 που άφησε εποχή και στο οποίο βασίστηκε η μετέπειτα ταινία.
Το ιστορικό φόντο
Πρώτα πρέπει να σταθούμε στο momentum της ιστορίας και στη σημασία αυτής της επικής μάχης. Βρισκόμαστε στη διάρκεια του Β’ Περσικού πόλεμου (480-479 π.Χ.) και ο βασιλιάς Ξέρξης αποφασίζει να εισβάλει στον ελλαδικό χώρο, για να λυτρώσει το όνομα της οικογένειάς του μετά την αποτυχία του πατέρα του, Δαρείου. Με έναν κοινό εχθρό απέναντι που θα αριθμούσε σχεδόν 300.000 άνδρες και 1.000 πλοία, οι ελληνικές πόλεις-κράτη συσπειρώθηκαν και κατέστρωσαν το σχέδιό τους.
Κατά την άφιξη του Ξέρξη στο ελληνικό έδαφος, όπως είχαν υπολογίσει, θα συναντούσε το φυσικό εμπόδιο των Θερμοπυλών, προτού περάσει στη νότια Ελλάδα – ένα στενό πέρασμα στην ανατολική ακτή της κεντρικής Ελλάδας. Ήταν η μόνη ευκαιρία να διαχειριστούν οι Έλληνες τον υπερδύναμο αντίπαλό τους.
Οι μαχητικές ικανότητες
Η ρώμη των Σπαρτιατών ήταν παροιμιώδης στον αρχαίο κόσμο – και όχι άδικα. Τα αγόρια σκληραγωγούνταν από μικρή ηλικία, μάθαιναν ότι ανήκουν στην Πολιτεία (και όχι στους γονείς που τα γέννησαν), εκπαιδεύονταν στη γυμναστική, το τρέξιμο, την πάλη και γενικότερα την κούραση, βρίσκονταν σπάνια ηρεμία για ολόκληρο ύπνο. Με λίγα λόγια, γεννιόντουσαν ως εκκολαπτόμενοι πολεμιστές με τη νοοτροπία του «ή τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς», ξεχνώντας από νωρίς τα ημίμετρα σε συνθήκες μάχης.
Αλλά η τεράστια φήμη για τους ανίκητους στον πόλεμο Σπαρτιάτες διαδόθηκε μετά τη μάχη των Θερμοπυλών.
Η ηγετική φυσιογνωμία
Βασικός λόγος που οι πόλεις-κράτη ενώθηκαν απέναντι στους Πέρσες, ξεπερνώντας τις εσωτερικές τους αντιζηλίες, ήταν ο ίδιος ο Λεωνίδας. Ένας ευφυής στρατηγός από τη δυναστεία των Αγιαδών, με αγέρωχο παρουσιαστικό και εμπειρία που αριθμούσε τουλάχιστον 20 εκστρατείες πριν την επική (τελευταία του) μάχη στις Θερμοπύλες. Οπότε, δεν αιθεροβατούσε. Γνώριζε ότι με το «μολών λαβέ» υπογράφει τη θυσία του, όπως και των συμπολεμιστών του. Κάπως έτσι, έγινε ένα παγκόσμιο σύμβολο αποφασιστικότητας, τόλμης και ανδρείας.
Επιβεβαιώθηκε ο χρησμός
Την τρίτη μέρα, ο Λεωνίδας συγκέντρωσε τους εναπομείναντες στρατιώτες, ελπίζοντας να καθυστερήσει την προέλευση των Περσών. Ήταν βέβαιο το φινάλε, μετά την προδοσία του Εφιάλτη που αποκάλυψε την εναλλακτική οδό στους αντιπάλους. Τελικά, ο Λεωνίδας μετακίνησε τα στρατεύματα στο φαρδύτερο σημείο του στενού και άφησε την τελευταία του πνοή και με τη λήξη της μάχης ο Ξέρξης ζήτησε το κεφάλι του καρφωμένο σε πάσσαλο, να εκτεθεί στο πεδίο της μάχης.
Όπως υποστηρίζει ο Ηρόδοτος στην αφήγησή του για τη μάχη (βιβλίο Ζ’ των Ιστοριών), επιβεβαιώθηκε ο χρησμός: το Μαντείο των Δελφών είχε προβλέψει ότι είτε η Σπάρτη είτε ένας από τους βασιλείς της θα χανόταν.
Τα «αν» της ιστορίας
Τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχε ο Εφιάλτης, γιος του Ευρυδήμου, είτε απλά δε συμφωνούσε στην ανταμοιβή για την προδοσία και τελικά δεν μάθαινε ο Ξέρξης για την εναλλακτική οδό; Πόσες μέρες θα άντεχαν το σφυροκόπημα οι πολεμιστές των Θερμοπυλών; Μετά το τέλος της μάχης, ο δρόμος του Ξέρξη άνοιξε προς την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά είχαν στηθεί επόμενα αναχώματα, όπως το αμυντικό τοίχος στην Κόρινθο, ενώ παράλληλα βοήθησε ο καιρός για τη συντριβή των πλοίων στη Σαλαμίνα. Τελικά, η όλη ιστορία κατέληξε σε μια σειρά διαπραγματεύσεων, που σίγουρα θα ήταν διαφορετικές χωρίς τις Θερμοπύλες.
Επιστρέφοντας τελικά στο σπουδαίο αυτό ιστορικό γεγονός, καταλαβαίνεις ότι η Μάχη των Θερμοπυλών δεν εντυπωσιάζει μόνο τους ιστορικούς, αλλά τον οποιονδήποτε ακούσει για πρώτη φορά την πλοκή και τα σημεία της. Είναι μία ιστορία αυταπάρνησης, ένα ηρωικό last stand κόντρα σε όλες τις προβλέψεις, ένα γεγονός το οποίο ποτέ δε θα πάψει να συναρπάζει και να γεννά θρύλους, υποθέσεις και φυσικά memes.
