Ποια είναι η καφέ αράχνη που προκάλεσε θάνατο στον Πύργο Ηλείας
Μικροσκοπική, καφέ και με ανεπαίσθητο τσίμπημα. Εξηγούμε όσα πρέπει να γνωρίζεις για την καφέ αράχνη ερημίτη που έκανε ξανά την εμφάνισή της στη χώρα.
- 9 ΑΥΓ 2024
Όπως διαφαίνεται, πέρασε ένα κρίσιμο 48ωρο ώσπου να μεταβεί στο νοσοκομείο του Πύργου Ηλείας ο άτυχος παραθεριστής για να διαπιστώσει πως ο έντονος κνησμός στο πόδι του οφειλόταν σε τσίμπημα αράχνης.
Εν αναμονή της νεκροψίας με την οποία θα εξακριβωθεί με βεβαιότητα η ουσία η οποία προκάλεσε τη ραγδαία επιδείνωση στην υγεία του και τελικά τον θάνατό του, όλες οι ενδείξεις οδηγούν σε ένα συγκεκριμένο είδος, που είναι μεν σπάνιο αλλά όχι καινούργιο στο μεσογειακό οικοσύστημα και την Ελλάδα.
Το τσίμπημα το οποίο δέχτηκε ψηλά στον μηρό ο 48χρονος κατά τη διάρκεια των διακοπών του, ήταν από δηλητηριώδη αράχνη του είδους Loxosceles rufiensis, ή αλλιώς, απ’ την καφέ αράχνη ερημίτη. Μια μικρή σε μέγεθος αράχνη που τα τελευταία χρόνια προκαλεί όλο και πιο συχνά ανησυχία στη χώρα, κάθε φορά που το δάγκωμά της αποβαίνει μοιραίο. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα περιστατικά τσιμπήματος ανθρώπου από καφέ αράχνη ερημίτη καταλήγουν στον θάνατο.
Για την ακρίβεια, είναι η εξαίρεση στον κανόνα: Ένα πολύ μικρό ποσοστό πασχόντων εμφανίζει επικίνδυνες επιπλοκές από επίθεση του συγκεκριμένου είδους, αλλά εάν κάτι τέτοιο πράγματι συμβεί και το ανοσοποιητικό σύστημα δεν ανταπεξέλθει, τότε είναι δύσκολα τα πράγματα.
Όπως διευκρίνισαν οι γιατροί του νοσοκομείου στον Πύργο, αντίδοτο για το δηλητήριο της καφέ αράχνης ερημίτη δεν υπάρχει. Όσο πιο γρήγορα διαπιστωθεί το τσίμπημα και ο ασθενής δεχθεί την απαραίτητη ιατρική βοήθεια, τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες να μην επιδεινωθεί η κατάστασή του.
Αλλά εδώ έγκειται το ύπουλο χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου δηλητηριώδους είδους, που βέβαια απέκτησε μέσω της εξελικτικής του διαδικασίας για την προστασία του.
Ποιο είναι το ύπουλο χαρακτηριστικό στο τσίμπημα της καφέ αράχνης ερημίτη;
Ότι είναι τόσο ανεπαίσθητο όσο οριακά και το τσίμπημα του κουνουπιού. Ενδεικτικό είναι και το τωρινό περιστατικό στον Πύργο Ηλείας, όπου ο ασθενής είχε μεταβεί αρχικά σε ορθοπεδικό, θεωρώντας πως είχε αναπτύξει κάποιου είδους φλεγμονή στο πόδι. Ούτε οι αιματολογικές εξετάσεις έφεραν ενδείξεις για τσίμπημα. Ανάλογη δυσκολία άμεσου εντοπισμού του τσιμπήματος είχε αναφερθεί και σε παλιότερα περιστατικά στη χώρα.
Πόσο συχνά είναι τα τσιμπήματα από καφέ ερημίτη στην Ελλάδα;
Έχουμε εικόνα από τα περιστατικά που συνοδεύονται από σοβαρές επιπλοκές (ή/και θάνατο), αφού η χώρα δεν εφαρμόζει συστηματική καταγραφή για τις επιθέσεις αραχνών. Ενδεικτικά, εάν ανατρέξουμε στην ειδησεογραφία των τελευταίων χρόνων, θα βρούμε δύο σοβαρά αλλά όχι θανατηφόρα περιστατικά το καλοκαίρι του 2020 –άνδρας 36 ετών στο Αίγιο και παιδί 10 μηνών στην Αμφιλοχία, αντίστοιχα–, όπως και τον θάνατο ενός 65χρονου άνδρα στη Ρόδο, τον Αύγουστο του 2014. Τα δημοσιεύματα παραθέτουν ως αιτία άλλοτε το τσίμπημα καφέ αράχνης και άλλοτε το τσίμπημα μαύρης χήρας, χωρίς ωστόσο να έχει εμπεδωθεί στη δημοσιογραφική σφαίρα η διαφορά ανάμεσα στα δύο συγγενικά αλλά όχι όμοια είδη αράχνης.
Ποια η διαφορά ανάμεσα στον καφέ ερημίτη και τη μαύρη χήρα;
Όπως διαβάζουμε σε report ιατρικού περιοδικού, «μέχρι το 2020, έχουν αναγνωριστεί πάνω από 48.000 αράχνης παγκοσμίως και 5.000 είδη στην περιοχή της Μεσογείο». Από αυτά της Μεσογείου, μόνο δύο είδη –μάλλον, για να το θέσουμε ακριβέστερα, δύο κατηγορίες, μιας και καταγράφονται διαφορές και υποπαραλλαγές– είναι τα επικίνδυνα.
Είναι Α. η μεσογειακη μαυρη χηρα (Latrodectus tredecimguttatus), που είναι αναγνωρίσιμη από τις κόκκινες κηλίδες στο μαύρο σώμα της, και Β. ο καφέ ερημίτης (Loxosceles rufiensis). Το ενδιαφέρον είναι πως ενώ και τα δύο είδη είναι πράγματι ενδημικά στη λεκάνη της Μεσογείου, ο καφέ ερημίτης «τα τελευταία χρόνια καταγράψει αυξητική τάση στο ζεστό κλίμα της Μεσογείου».
Νόμιζα ότι αυτά τα είδη ήταν τροπικά. Ή, τέλος πάντων, δεν είχαν σχέση με το μεσογειακό κλίμα.
Είναι οι μεσογειακές παραλλαγές των αντίστοιχων ειδών που κυριαρχούν π.χ. στην Αυστραλία και τη Νότια Αμερική. Συγκεκριμένα, ο καφέ ερημίτης της Μεσογείου «προτιμά τα ζεστά κλίματα, ζει κυρίως στο σκοτάδι και βρίσκεται συνήθως σε σωρούς από ξύλα, φύλλα ή πέτρες, προκειμένου να μπορούν να προστατευτούν», όπως έχει επισημάνει σε άρθρο της η μοριακή βιολόγος Αντωνία Χαιρετάκη. Είναι, επίσης, πιθανό να βρεθεί μέσα σε παπούτσια ή ρούχα που βρίσκονται στο πάτωμα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Και δεν υπάρχει αντίδοτο για το δηλητήριο αυτών των αραχνών;
Σε τηλεοπτική τοποθέτηση με αφορμή το περιστατικό στην Ηλεία, ο Δημήτρης Χατζηγεωργίου, μέλος ΕΟΔΥ και λοιμωξιολόγος, επεσήμανε ότι «αντίδοτο υπάρχει μόνο για τη μαύρη χήρα, και γνωρίζω ότι το διαθέτει και η Ελλάδα. Από την άλλη, για την καφέ αράχνη ερημίτη δεν υπάρχει αντίδοτο. Βέβαια, ορισμένες χώρες [σ.σ. όπου τα περιστατικά είναι πολύ πιο αυξημένα] έχουν κατασκευάσει σκευάσματα, που όμως δεν διαθέσιμα στο εμπόριο».
Ο έμπειρος σε θέματα λοιμώξεων εκπρόσωπος του ΕΟΔΥ τόνισε, δε, πως ένας μέσος πολίτης είναι αδύνατον να γνωρίζει το είδος της αράχνης που του έχει επιτεθεί, οπότε το μόνο που έχει να πράξει είναι να μεταβεί άμεσα στο κοντινότερο νοσοκομείο.
Υπάρχει κάποιο σημάδι που υποδηλώνει τσίμπημα καφέ ερημίτη;
Πολύ συχνά, περίπου 12-36 ώρες μετά το τσίμπημα, θα σχηματιστεί μια χαρακτηριστική χρωματική αλλαγή στο σημείο: η περιοχή του τσιμπήματος θα αποκτήσει ένα βαθύ μοβ ή μπλε χρώμα και γύρω από αυτήν θα σχηματιστεί ένα υπόλευκο δαχτυλίδι, το οποίο συνήθως περιβάλλεται από μια εκτεταμένη κόκκινη περιοχή.
Αφού όμως δεν υπάρχει αντίδοτο, πώς γιατρεύονται λοιπόν;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως εξηγεί η Αντωνία Χαιρετάκη, ο ασθενής ανακάμπτει μόνος του. «Συνίσταται απλά ξεκούραση, εναπόθεση πάγου και ανύψωση της περιοχής του τσιμπήματος».
Ταυτόχρονα, υπάρχει ποικιλία φαρμακευτικών αγωγών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση δερματικών επιπλοκών εξαιτίας του τσιμπήματος, αλλά όχι για τις επιπλοκές που αφορούν τα εσωτερικά όργανα του οργανισμού που –επαναλαμβάνουμε, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις– προκαλεί το τσίμπημα από καφέ αράχνη ερημίτη, όπως αιμόλυση (καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων) ή οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Κατά κανόνα, ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να ανταπεξέλθει στο δηλητήριο.
Μπορούμε να κάνουμε κάτι μέχρι να φτάσουμε στο νοσοκομείο;
Στις συμβουλές που δίνει η Αντωνία Χαιρετάκη περιλαμβάνονται: Άμεσο πλύσιμο της περιοχής του τσιμπήματος με σαπούνι και νερό, ανασήκωμα της περιοχής στην οποία συνέβη το τσίμπημα (για να καθυστερήσουμε τη διάχυσή του στο αίμα), αλλά και εφαρμογή κρύας κομπρέσας ή πάγου στο σημείο του τσιμπήματος (για να μειωθεί το οίδημα και ο πόνος).
