Ποιοι ήταν η μπέμπελη, ο Μανωλιός και άλλοι ήρωες από γνωστές παροιμίες

Υπάρχουν παροιμίες που χρησιμοποιούμε όλοι, χωρίς να γνωρίζουμε απαραίτητα πώς προέκυψαν. Ή ποιους αφορούν. Για αυτό είμαστε εμείς εδώ, ρίχνοντας φως πίσω από 5 τέτοιες χαρακτηριστικές παροιμίες.

Ο Παντελάκης που λέει πάντα τα ίδια

Ο μύθος θέλει να ξεκίνησαν όλα από τον Παντελή Αστραπογιαννάκη, ο οποίος είχε πάρει τα βουνά μετά την επέλαση των Ενετών στην Κρήτη. Κατέβαινε τις νύχτες για επιθέσεις στους κατακτητές και όπως έφευγε υποσχόταν πως σύντομα θα ερχόταν η ελευθερία. Ο καιρός περνούσε, απελευθέρωση δεν έβλεπαν οι Κρητικοί, οπότε κάποια στιγμή στο «σύντομα θα ελευθερωθούμε» του απαντούσαν «ξέρουμε τι θα πεις: τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου».

Η Μπέμπελη που βγαίνει

Η σλαβική λέξη pepeli σημαίνει «στάχτη», που προκύπτει από το κάψιμο του ξύλου, δηλαδή, την υψηλή θερμοκρασία. Σε επίπεδο σώματος, η υψηλή θερμοκρασία ήταν ζητούμενο για κάποιον που ‘χει ιλαρά, προκειμένου να ιδρώσει και να ξεφορτωθεί την ασθένεια. Όπως καταλαβαίνουμε μία από τις πιο γνωστές παροιμίες που χρησιμοποιούμε δεν έχει ελληνική προέλευση.

Ο Μανωλιός που άλλαξε τα ρούχα του και τα έβαλε αλλιώς

Ο δημοσιογράφος Τάκης Νατσούλης (έζησε από το 1919 έως το 2006) έχει γράψει πως στους χρόνους του Όθωνα ζούσε στην Αθήνα ο Μανώλης Μπατινός, τον οποίον ήξεραν όλοι και αγαπούσαν όλοι. Δεν είχε χρήματα και συχνά του έδιναν οι φίλοι ρούχα. Εκείνος δεν τα δεχόταν. Συνήθιζε να περνά ώρες σε μια πλατεία και να λέει ό,τι του ερχόταν στο μυαλό.

Μια μέρα στο κοινό του ήταν ο Ιωάννης Κωλέττης (πολιτικός στην εποχή της Επανάστασης του 1821, ιδρυτής του «Κόμματος της Φουστανέλας», πρωθυπουργός της Ελλάδας από το 1834 έως το 1835 και από το 1844 έως το 1847, από τους πρωτεργάτες του πελατειακού συστήματος”). Κάποιος τον ρώτησε αν θα επιτρεπόταν στον Μανώλη να μιλήσει στη Βουλή.

Η απάντηση ήταν «ναι, αν πετάξει τα παλιόρουχα που φοράει και βάλει άλλα». Την άλλη μέρα, ο Μανώλης πήγε στην πλατεία φορώντας ανάποδα τα ρούχα του. Τον ρώτησαν γιατί. Εξήγησε «άλλαξε η Αθήνα όψη, σαν μαχαίρι δίχως κόψη, πήρε κάτι απ’ την Ευρώπη και ξεφούσκωσε σαν τόπι. Άλλαξαν χαζοί και κούφοι και μας κάναν κλωτσοσκούφι. Άλλαξε κι ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς».

Η Αχλάδα που ‘χει πίσω την ουρά

Τα καράβια των Ενετών, την εποχή που ήταν οι κυρίαρχοι της θάλασσας, είχαν σχήμα αχλαδιού. Από πίσω έσερναν μικρότερα καράβια, που είχαν τον οπλισμό και τρόφιμα (βλ. ουρά). Όποτε έβλεπαν οι νησιώτες της Ελλάδος την «αχλάδα» ήξεραν πως θα ακολουθήσει μάχη.

Ο Κασίδης που μαθαίνεις στο κεφάλι του

Η λέξη «κασίδα» προκύπτει από το κασίδ(ιν) που σχετίζεται με το cassis που σημαίνει «κράνος». Φέρεται να αφορά πάθηση του τριχωτού της κεφαλής, με κύριο χαρακτηριστικό την τριχόπτωση. Συνεκδοχικά είναι το κεφάλι που ‘χει τη συγκεκριμένη πάθηση.

Η αρχική φράση που περιλαμβανόταν ο όρος ανήκει στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και ήταν «Ήλθαν μερικοί και ηθέλησαν να γένουν μπαρμπέρηδες εις του κασίδη το κεφάλι. Μας πονούσε το μπαρμπέρισμά τους. Μα τι να κάμομε; Είχαμε και αυτουνών την ανάγκη».

Με άλλα λόγια, ένας μπαρμπέρης είναι φύσει αδύνατο να μάθει τη δουλειά σε κεφάλι που είναι φαλακρό, όπως εξηγεί η συγκεκριμένη παροιμία. Δηλαδή, ένας αρχάριος δεν μπορεί να μάθει τη δουλειά επιβαρύνοντας, κάποιον (τον κασίδη που ‘χει χάσει τα μαλλιά του).

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ