Πώς είναι να μιλάς με έναν απαγωγέα στο τηλέφωνο

Το όνομά του έχει συνδεθεί με δύο λεωφορειοπειρατείες, τους Ολυμπιακούς Αγώνες και σχεδόν με όλες τις high profile απαγωγές επιχειρηματιών που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια. Μιλάει σπάνια και όταν τον ρωτάς πώς νιώθει που δεν έχετε πάρει ποτέ δημόσια εύσημα, σου απαντάει “η αναγνώριση έρχεται μέσα απ’ την ικανοποιηση του δημιουργικού του εκάστοτε ανθρώπου που συμβάλλει να μη χαθούν ζωές” -δηλαδή πολύ σεμνά.

Μιλήσαμε για περισσότερο από μία ώρα και δέχτηκε να λύσει τις απορίες που σε κάποιον σαν κι εμένα, που νομίζει ότι το επάγγελμά του διαπραγματευτή υπάρχει μόνο στη σφαίρα των ταινιών-, δεν έχουν αρχή και τέλος. Όμως κατάφερε εκείνος -όχι εγώ- να τα βάλει όλα σε μια σειρά και να με κάνει να καταλάβω ότι η πραγματικότητα απέχει πολύ απ’ το Hollywood.

Η εκπαίδευση των διαπραγματευτών

“Σήμερα εκπαιδεύονται οι αστυνομικοί οι οποίοι δείχνουν ενδιαφέρον για το αντικείμενο των διαπραγματευτών. Εκείνοι που το αγαπούν, το βρίσκουν ενδιαφέρον και αισθάνονται ότι μπορούν να προσφέρουν σε έναν καινούργιο τομέα.

Θέλουμε εκείνους  που μπορούν και αντέχουν στο άγχος και την πίεση σε τέτοιου είδους καταστάσεις, διότι ας μην ξεχνάμε ότι έτσι κι αλλιώς, το επάγγελμα του αστυνομικού είναι αρκετά στρεσοφόρο και αγχώδες από μόνο του.

Αυτοί που θα επιλεγούν, περνάνε από προσομοιώσεις και εικονικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες γίνονται κατά κόρον μετά τους πρώτους τρεις ή έξι μήνες το πολύ. Εκεί, στις ασκήσεις επί χάρτου, όλοι τεστάρονται, αλλά κανένας δεν κρίνεται, με την έννοια ότι επιτρέπονται όλα τα λάθη, τα οποία μετά θα έρθουν προς ανάλυση ώστε να μη γίνουν αργότερα σε πραγματικό χρόνο.

Κάποιοι αστυνομικοί υποδύονται τους “κακούς”, επιχειρώντας επίτηδες να ζορίσουν τους διαπραγματευτές που παίρνουν μέρος σε αυτήν την άσκηση. Πολλές φορές οι ασκήσεις γίνονται μαζί και με άλλα επίλεκτα σώματα, όπως είναι τα ΕΚΑΜ, ΟΠΚΕ, Ασφάλεια, κ.λ.π.

Όσοι δεν καταφέρουν να ενταχθούν στο σώμα των διαπραγματευτών, δεν σημαίνει ότι δεν είναι ικανότατοι αστυνομικοί ή αξιωματικοί σε άλλα τμήματα της αστυνομίας”.

Τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν

“Θα πρέπει να μπορεί να μιλά με όποιον έκανε την απαγωγή ή την ομηρία, χωρίς να θυμώνει ή να τσαντίζεται διότι έχει εμπλακεί σε μία άκρως επικίνδυνη κατάσταση όπου τα πρώτα 30 λεπτά συνήθως υπάρχει πάρα πολλή ένταση. Πάρα πολλές φορές έχουμε και ακραίες απειλές, καθώς και βρισιές.

Ο διαπραγματευτής δεν πρέπει να αφήνει αυτήν την υβριστική ονοματολογία να τον ερεθίσει και να τον εκνευρίσει. Προτέρημα, βέβαια, είναι και η υπομονή, όπως και η επιμονή πάνω σε αυτά που έχει διδαχθεί. Θα πρέπει επίσης να είναι αρκετά καλός στο να μπορεί να επικοινωνεί διότι η διαπραγμάτευση -γενικότερα και ευρύτερα- είναι επικοινωνία”.

Η εκπαίδευσή του

“Εκπαιδεύτηκα στο εξωτερικό γιατί με ενδιέφερε το αντικείμενο. Είμαι μέλος του μεγαλύτερου οργανισμού παγκοσμίως εδώ και πολλά χρόνια, που είναι το California Association of Hostage Negotiators. Παρακολούθησα αρκετά συνέδρια κατά το παρελθόν, με πιο πρόσφατο  το 2016.

Ήμουν μέρος της πρώτης ομάδας εκπαιδευτών, ήμουν δηλαδή ο εκπαιδευτής των σημερινών εκπαιδευτών κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων.

Τότε κάναμε ασκήσεις πάνω σε πολλά πιθανά σενάρια και με αεροπλάνα, και με λεωφορεία και πολλά ακόμη, πιέζοντας στα άκρα τη φαντασία και την πραγματικότητα, με το τι είχε συμβεί στο παρελθόν και με το τι ενδεχομένως θα μπορούσε να συμβεί.

Η τρομοκρατική επίθεση που συνέβη στους Ολυμπιακούς του Μονάχου του 1972, ήταν έτσι κι αλλιώς το εφαλτήριο για να ξεκινήσει γενικώς η έρευνα γύρω απ’ το θέμα της διαπραγμάτευσης με απαγωγείς.”

Όμηροι εναντίον αστυνομίας

“Πρέπει να πούμε κάτι το οποίο είναι απόλυτα φυσιολογικό για εκείνους που έχουν πέσει θύματα απαγωγής ή κρατούνται ως όμηροι: εξαιτίας του φόβου τους, στρέφονται κατά της αστυνομίας, νομίζοντας ότι αν η αστυνομία ενδώσει στον απαγωγέα, όλα θα λυθούν και όλα θα τελειώσουν. Πιστεύουν ότι αυτή φταίει επειδή καθυστερεί να δώσει αυτό που ζητάει ο κακοποιός, και έχουν αρνητικά και εχθρικά συναισθήματα απέναντί της. Το βλέπουμε σχεδόν σε κάθε ομηρία που γίνεται με σκοπό τα λύτρα ή κάτι άλλο.

Εκείνη τη στιγμή οι όμηροι, υπό την πίεση δεν μπορούν να καταλάβουν ότι ο σκοπός της αστυνομίας είναι να επέλθει μια λύση, όπου κανένας δεν θα πάθει τίποτα -συμπεριλαμβανομένου και του απαγωγέα- ή όπου θα έχουμε την απελευθέρωση των ομήρων.

Αυτό που προσπαθούν πάντα να κάνουν οι αρχές σε μια ένταση είναι να φέρουν τη λογική και η λογική τις πρώτες ώρες είναι δύσκολο να πρυτανεύσει.

Δεν κρύβω πάντως ότι ως διαπραγματευτής, έχει τύχει να έχω χρησιμοποιήσει ακόμη και τα συναισθήματα των ομήρων για την πιο εύκολη διευθέτηση του περιστατικού. Δεν θέλω να πω σε ποιο”.

Τι να κάνεις αν πιαστείς όμηρος

“Να είσαι ήρεμος, να συνεργαστείς στο εφικτό, να μη θεωρήσεις ότι η αστυνομία δεν είναι εκεί και δεν προσπαθεί να κάνει την εκτίμηση ενός περιστατικού. Πρέπει να πιστέψεις ότι κατά βάθος όλος ο μηχανισμός του κράτους είναι εκεί για σένα και για την καλύτερη επίλυση χωρίς την απώλεια καμίας ζωής.

Και αυτό είναι δύσκολο να το πιστέψει κάποιος γιατί τις πρώτες ώρες αυτό που αντιμετωπίζουν οι όμηροι είναι θυμός, απειλές, εντάσεις και μη λογική. Υπάρχουν και οι απρόβλεπτοι παράγοντες, τους οποίους δεν είχε λάβει υπόψη του στην αρχή ούτε ο απαγωγέας και δυσκολεύουν αρκετά το περιστατικό.

Γενικότερα, μην προσπαθήσεις να κάνεις τον ήρωα”.

Σύνδρομο της Στοκχόλμης

“Το συναντάμε σε αρκετά περιστατικά, κατά τα οποία ταυτίζονται οι όμηροι με τον απαγωγέα, και μοιράζονται τα ίδια εχθρικά αισθήματα προς τις αρχές. Υπό την πίεση και τον φόβο ότι θα χάσουν τη ζωή τους, συμφωνούν και σχεδόν ταυτίζονται μαζί του.

Κάποιες φορές εξαρτάται και απ’ τη χρονική διάρκεια του περιστατικού. Για παράδειγμα σε ένα περιστατικό το οποίο θα κρατήσει λίγες ώρες ίσως να μην έχουμε την ίδια ταύτιση μέταξύ τους, όσο σε ένα άλλο που θα κρατήσει περισσότερες μέρες.

Μία απ’ τις σκέψεις που περνάνε απ’ το μυαλό του ομήρου όταν έχει απαχθεί για μέρες και οι κακοποιοί ζητάνε λύτρα, είναι “τι αξία μπορεί να έχουν τα χρήματα μπροστά στη ζωή μου;”. Και πάνω σε αυτό βασίζονται και οι απαγωγείς. Δεν θέλω να πω περισσότερα, προσπαθώ να είμαι τρομερά προσεκτικός, ώστε να μη δώσουμε τροφή σε μελλοντικούς απαγωγείς.

Κατά το παρελθόν, στην προσπάθειά τους τα ΜΜΕ να εκμαιεύσουν τεχνικές ή μυστικά τα οποία οδήγησαν στην ευτυχή έκβαση ενός περιστατικού, δημοσίευαν σημαντικές πληροφορίες που όμως διαβάζονταν και από ανθρώπους που είχαν κάποια άσχημα σχέδια. Ας μην κάνουμε πάλι το ίδιο λάθος”.

Το προφίλ του απαγωγέα

“Υπάρχουν  διαφορετικού τύπου απαγωγείς, όπως υπάρχουν και διαφορετικού τύπου ομηρίες. Είναι άλλο να πιάσεις ένα λεωφορείο και να ζητάς λύτρα και άλλο είναι μια ομηρία που γίνεται για τρομοκρατικούς λόγους. Έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες διαταραχές.

Μπορεί να είναι η θεατρική διαταραχή, όπου έχουμε περισσότερο emotional display, θέλουν να κερδίσουν την προσοχή. Οι διαπραγματευτές πρέπει να το καταλάβουν αυτό και να προσέξουν διάφορα πράγματα -να μην είναι επικριτικοί για παράδειγμα. Σε αυτήν την περίπτωση το ‘Σύνδρομο της Στοκχόλμης’ είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί -καλύτερα να μην αποκαλύψουμε γιατί.

Μπορεί επίσης ο απαγωγέας να έχει αντικοινωνική προσωπικότητα ή σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας, ναρκισσιστική ή εξαρτημένη.

Υπάρχουν και οι άνθρωποι που έχουν οργανική ασθένεια, ψυχιατρική. Πολλοί απ’ αυτούς έχουν αποδειχθεί πανέξυπνοι κατά το παρελθόν, έχουν δημιουργήσει ομηρίες κι έχουν καταφέρει και να περάσουνε από συστήματα προς έκπληξη όλων.

Για παράδειγμα είχαμε κατά το παρελθόν μία περίπτωση με άνθρωπο που είχε ψυχιατρικό πρόβλημα και είχε κρατήσει σε ομηρία ένα αεροπλάνο. Ζητούσε να τον πάνε στην πόλη που ήταν το παιδί του, προκειμένου να το δει.

Θέλουν τρομερά ιδιαίτερη προσοχή ως προς τον τρόπο έκφρασης και χειρισμού οι άνθρωποι αυτοί”.

Απόπειρες αυτοκτονίας

“Εδώ επαφίεται στην πολύ καλή εκπαίδευση του διαπραγματευτή για να μπορεί να ξεχωρίσει αν εκείνος που απειλεί να αυτοκτονήσει πάσχει όντως από κάποια ψυχική διαταραχή, διότι υπάρχει διαφορετικός τρόπος προσέγγισης αν αυτό ισχύει.

Οι άνθρωποι που θέλουν πραγματικά να αυτοκτονήσουν, το κάνουν, το εκπληρώνουν. Αυτοί που απειλούν να το κάνουν αλλά δεν προβαίνουν στην πράξη αμέσως,  η προσπάθεια συμβολίζει μια κραυγή βοήθειας για προσωπικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Φτάνουν σε αδιέξοδο και πιστεύουν κακώς ότι αυτή είναι η μόνη λύση -πάλι δεν μπορώ να δώσω περισσότερες πληροφορίες, δεν μου επιτρέπεται.

Αυτοί που φωνάζουν “πήδα, τι περιμένεις;” και οι υπόλοιποι που μαζεύονται εκεί, προφανώς έχουν κι αυτοί κάποια θέματα σίγουρα, γιατί άνθρωπος με ενσυναίσθηση δεν το λέει αυτό. Αυτό όμως συνήθως συμβαίνει σε περιστατικά που δεν έχουν καταφτάσει ακόμα οι αρχές, για να μπορέσουν να πάρουν τον κόσμο από εκεί, να δημιουργήσουν μία περίμετρο ασφαλείας όπου δεν θα μπορεί να του μιλάει κανένας άλλος.

Έχω πάρει μέρος αρκετές φορές σε τέτοιες διαδικασίες, και μία από τις προτεραιότητες της ομάδας μου ήταν να συγκεντρώσουμε όσο πιο γρήγορα γινόταν, όσες πιο πολλές πληροφορίες μπορούσαμε για τον επίδοξο αυτόχειρα. Άλλοι ήθελαν να δουν το παιδί τους, άλλοι δεν μπορούσαν να ξεπεράσουν τον πόνο μίας τραυματικής εμπειρίας, όλες αυτές οι πληροφορίες μας βοηθούσαν να το χειριστούμε.

Συνήθως στη σκηνή ενός τέτοιου περιστατικού οδηγείται αρχικά ένας διαπραγματευτής όσο πιο γρήγορα γίνεται για να προλάβει τον άνθρωπο και μετά πηγαίνει και η υπόλοιπη ομάδα -ένα, δύο ή τρία άτομα, αναλόγως με την εξέλιξη του περιστατικού, γιατί κατά τη διάρκειά του υπάρχει εκτίμηση για το αν οδεύει προς επίλυση μέσα στις επόμενες ώρες ή αν γίνεται χειρότερο και κατ’ επέκταση, αν θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο”.

Ταινίες και πραγματικότητα

“Δεν απεικονίζεται η πραγματικότητα των αισθημάτων όσο και αν προσπαθούν αυτές οι ταινίες να το αποδώσουν. Δίνουν μία μικρή γεύση.

Με το που ξεκινάει ένα τέτοιο περιστατικό, το άγχος, η πίεση, η νευρικότητα στους ανθρώπους αυτούς που συμμετέχουν είναι τρομερά έντονη από την πρώτη στιγμή. Και αυτό ισχύει και για τον διαπραγματευτή ο οποίος προσπαθεί στον παραλογισμό των πρώτων ωρών να επιφέρει τη λογική με διάφορα επιχειρήματα.

Έχω νιώσει ότι οι ταινίες προδίδουν μυστικά και λεπτομέρειες που δεν θα έπρεπε, και ότι αυτά μπορεί μια μέρα να τα πληρώσουν οι όμηροι με τη ζωή τους. Η έρευνα όμως των ανθρώπων όπως είμαι εγώ και άλλων συναδέλφων μέσα από αληθινά περιστατικά συνεχίζει την εξέλιξη των τακτικών και των τεχνικών.Το σύστημα διαχείρισης και διαπραγμάτευσης βελτιώνεται συνεχώς”.

Προσωπικές εμπειρίες

“Η λεωφορειοπειρατεία του 2003 με τους 33 Ιάπωνες ομήρους ήταν μία από τις πιο δύσκολες υποθέσεις μου. Ήμασταν σε προολυμπιακή περίοδο και όλα τα μάτια του κόσμου ήταν πάνω μας. Η αποτυχία δεν αποτελούσε λύση.

Ήταν ένα δύσκολο περιστατικό διότι ο ίδιος ο απαγωγέας πυροβολούσε, είχε ήδη σκοτώσει δύο ανθρώπους πριν ξεκινήσει την απαγωγή, την πεθερά του και έναν που θεωρούσε ως εραστή της γυναίκας του. Πίστευε ότι η γυναίκα του τον απατούσε και ότι η πεθερά του της έκανε πλάτες.

Θυμάμαι ήμασταν στη Θεσσαλονίκη με τον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης, τον κ. Χρυσοχοΐδη, με πήρανε τηλέφωνο και μπήκα στο αεροπλάνο μαζί του. Προσγειώθηκα στην Αθήνα και συνέχισα για την Πελοπόννησο με ελικόπτερο. Σε όλο αυτό το διάστημα υπήρχε επικοινωνία και έπαιρνα λεπτομέρειες και πληροφορίες. Ο απαγωγέας είχε κάψει το αυτοκίνητο του στην Εθνική Οδό -τόσο καινούργιο που δεν είχε πάρει καν ακόμα τις πινακίδες- είχε μαζί του όπλο, αρκετά φυσίγγια και βενζίνη, απειλώντας ότι θα κάψει στους επιβάτες.

Το λεωφορείο με τους Ιάπωνες έτυχε απλά να περνάει από το σημείο. Του έκανε νόημα να σταματήσει δήθεν για να τον βοηθήσει.

Πάντα σε ένα τέτοιο περιστατικό έχω δυο τρία σενάρια στο μυαλό μου, τα οποία ενισχύω ή αποδυναμώνω αναλόγως με τα στοιχεία και τις ενδείξεις που έχω, ώστε να μείνω μετά από λίγες ώρες με ένα μόνο σενάριο όσον αφορά το προφίλ του ανθρώπου αυτού και τη συμπεριφορά του.

Τότε, λοιπόν, κάποια στιγμή πήρα ως πληροφορία ότι αυτός διατηρούσε ένα φανοποιείο και στην ταμπέλα του έγραφε “ο Παράξενος”, αυτοαποκαλούταν έτσι και μαζί με κάποια ακόμη στοιχεία, σχημάτισα το προφίλ του.

Ζητούσε να βγει και να μιλήσει στην τηλεόραση, κάτι που το εκμεταλλευτήκαμε, ας το πω έτσι… Πάλι δεν θέλω να πω λεπτομέρειες, αλλά ήταν απ’ τις πιο δύσκολες περιπτώσεις που είχα συμμετάσχει.

Ένα χρόνο πριν, το 1999, είχαμε και την λεωφορειοπειρατία που κατέληξε στην Παλαίστρα της Φλώρινας. Το δικό μου το όνομα συνδέθηκε κυρίως με αυτήν.

Είχαμε κι εκεί επιτυχή κατάληξη, και ήταν κι εκεί πάρα πολύ δύσκολη περίπτωση. Όλοι οι τομείς που ενεπλάκησαν τότε ακολούθησαν  συγκεκριμένες οδηγίες και είχαμε την επιτυχία. Ξέραμε πλέον βήμα βήμα τι πρέπει να γίνει ως προς την ορθή και σωστή διαχείριση ενός περιστατικού, βάσει τουλάχιστον κάποιων δεδομένων όπως αυτά προέκυψαν στο εξωτερικό”.

Ψυχολογική στήριξη

“Είμαι ψυχολόγος, το δικό μου το background είναι διαφορετικό, αλλά από την πρώτη στιγμή η αίσθησή μου ήταν ότι είχα τη στήριξη και την υποστήριξη όλου του σώματος.

Στους υπόλοιπους διαπραγματευτές, οι οποίοι έχουν μια δύσκολη περίπτωση στα χέρια τους, συνήθως θα πάει κι ένας ψυχολόγος ή ένας ψυχίατρος ο οποίος έχει εκπαιδευτεί για αυτές τις διαδικασίες. Αν μετά από κάποιες ώρες του παρουσιαστεί έντονο άγχος ή στρες, τότε θα αντικατασταθεί όπως γίνεται. Συνήθως, δεν σηκώνεται να φύγει να πάει στο σπίτι του. Κάνει λίγο πιο πίσω. Μένει στη σκηνή και προσφέρει τη βοήθειά του με τις πληροφορίες που έχει εκμαιεύσει”.