Πώς επιβίωσαν οι άνθρωποι από την εποχή των παγετώνων

Όχι έναν, όχι δύο, αλλά τουλάχιστον πέντε σημαντικές εποχές παγετώνων έχει βιώσει η Γη στην ιστορία της. Μάλιστα, τις περιόδους αυτές, στις οποίες σημειώθηκαν και ψυχρότερες παγκόσμιες θερμοκρασίες, προκλήθηκε και επέκταση των παγετώνων στον πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, ο Homo sapiens, ο οποίος εμφανίστηκε πριν από περίπου 300.000 χρόνια στην Αφρική, επέζησε από δύο τέτοιες εποχές παγετώνων.

Η πιο πρόσφατη, γνωστή ως η «τελευταία εποχή των παγετώνων», έλαβε χώρα μεταξύ 120.000 και 11.500 ετών πριν και έφτασε στο αποκορύφωμά της μεταξύ 24.000 και 21.000 ετών πριν, όταν τεράστια στρώματα πάγου κάλυπταν τη Βόρεια Αμερική και τη Βόρεια Ευρώπη.

Μέχρι τότε, όμως, ο Homo sapiens είχε ήδη εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Πολλοί από τους προγόνους μας, λοιπόν, έπρεπε απλώς να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια της ψυχρής εποχής, μαζί με ζώα όπως οι καφέ αρκούδες και οι λύκοι -καθώς και μεγάλα ζώα όπως τα μαμούθ τα οποία εξαφανίστηκαν κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων.

Πώς, λοιπόν, επιβίωσαν οι άνθρωποι; Οι πρόγονοί μας ήταν ιδιαίτερα προσαρμοστικοί και έτσι, όχι μόνο κατάφεραν να επιβιώσουν, αλλά αναδείχθηκαν και ως το πιο κυρίαρχο είδος στη Γη.

Τα καταφύγια

Αντίθετα με τη δημοφιλή εικόνα των ανθρώπων της εποχής των παγετώνων που ζούσαν σε σπηλιές, οι πρόγονοί μας ήταν πιο πιθανό να έχουν χτίσει ανθεκτικά βραχώδη καταφύγια. Ενώ αυτά τα καταφύγια συχνά χρησιμοποιούσαν φυσικά χαρακτηριστικά, όπως μια πλαγιά, οι πρώτοι άνθρωποι έκαναν επίσης μερικές τροποποιήσεις: κάλυπταν τα κενά με μεγάλα δέρματα ζώων. Στο εσωτερικό τους, φυσικά, υπήρχε φωτιά για να τους κρατά ζεστούς. Κατά τους σύντομους αλλά ελαφρώς θερμότερους καλοκαιρινούς μήνες, έχτιζαν καλύβες.

Ζεστά ρούχα

Τα ζεστά ρούχα ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωση στην εποχή των παγετώνων κι έτσι, πριν από περίπου 30.000 χρόνια, οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν αυτό που ο ανθρωπολόγος Brian Fagan αποκάλεσε την πιο σημαντική εφεύρεση στην ανθρώπινη ιστορία: τη βελόνα. Σκαλισμένες από ελεφαντόδοντο, αυτές οι βελόνες επέτρεπαν την κατασκευή ενδυμάτων που προσαρμόζονταν στο άτομο και συχνά ράβονταν σε στρώσεις, παρέχοντας αποτελεσματική προστασία από το κρύο.

Τα εργαλεία

Οι βελόνες δεν ήταν η μόνη καινοτομία που βοήθησε τους ανθρώπους να επιβιώσουν στην εποχή των παγετώνων. Στο πλαίσιο της προσαρμογής τους, οι Homo sapiens βελτίωσαν τα υπάρχοντα εργαλεία, ορισμένα από τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί από τους Νεάντερταλ, ενώ παράλληλα δημιούργησαν νέες καινοτομίες στην κατασκευή εργαλείων και όπλων. Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που δημιουργήθηκαν κατά την εποχή των παγετώνων ήταν το burin, ένα είδος σμίλης από πέτρα που χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία εργαλείων όπως το καμάκι ή το ακόντιο, που τους επέτρεπε να κυνηγούν.

Γλώσσα και Τέχνη

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο Homo erectus, ένα εξαφανισμένο πρώιμο ανθρώπινο είδος, μπορεί να χρησιμοποιούσε μια πρωτόγονη μορφή συνομιλίας όταν περπατούσε στη Γη πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια. Προχωρώντας προς την τελευταία εποχή των παγετώνων, είναι βέβαιο πως οι Homo sapiens μιλούσαν μεταξύ τους. Η γλώσσα ήταν αναμφισβήτητα εξίσου σημαντική με οτιδήποτε άλλο για την επιβίωση στην εποχή των παγετώνων καθώς επέτρεπε στους ανθρώπους να μοιράζονται γνώσεις, είτε αυτές αφορούσαν νέα τεχνολογία, βρώσιμα φυτά ή μεταναστεύσεις ζώων.

Μέσω του προφορικού λόγου, καθώς και συμβολικών δραστηριοτήτων όπως οι τελετουργίες, ο προσωπικός στολισμός και η τέχνη, οι πρόγονοί μας δημιούργησαν μια κοινή αίσθηση κοινωνικής ταυτότητας. Αυτό, με τη σειρά του, τους επέτρεψε να συνασπιστούν και να δημιουργήσουν δεσμούς πέρα από τις άμεσες κοινότητές τους. Συνεργαζόμενοι, οι πρώτοι άνθρωποι είχαν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβιώσουν στις ακραίες συνθήκες της εποχής των παγετώνων.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ