Πώς να απαντάς πάντα ψύχραιμα σε μία προσβολή

Δεν υπάρχει άνθρωπος που κάποια στιγμή στη ζωή του να μην έχει αντιμετωπίσει προσβολές. Για τις πράξεις του, για τα λόγια του ακόμη και το πώς φαίνεται. Στην εποχή του διαδικτύου και των social media, όμως, τα πράγματα έχουν αρχίσει να ξεφεύγουν καθώς οποιοσδήποτε αραδιάζει μια σειρά από βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς χωρίς καν να γνωρίζει το άτομο στο οποίο επιτίθεται. Η πιο εύκολη λύση είναι το να απαντήσει κανείς ανάλογα.

Κάτι τέτοιο, όμως, μόνο καλό δεν κάνει στην ψυχική μας υγεία, καθώς το μόνο που καταφέρνουμε τελικά είναι, μετά από αρκετή ώρα διαδικτυακής πάλης, να κλείσουμε το κινητό ή το laptop ταραγμένοι και γεμάτοι νεύρα.

Μια μέθοδος, ωστόσο, που κατάγεται από την αρχαία φιλοσοφία ίσως δίνει απάντηση στο αιώνιο δίλημμα του αν αξίζει να απαντήσουμε ή όχι στις προσβολές που δεχόμαστε.

Η μέθοδος για να αγνοούμε την κάθε προσβολή

Τόσο στην αρχαία Ελλάδα, όσο και στην αρχαία Ρώμη, υπήρχαν ομάδες φιλοσόφων, οι γνωστοί και ως Στωικοί, οι οποίοι προέτρεπαν τους οπαδούς τους να αγνοούν τις τοξικές προσβολές.

Όπως σημείωναν, μάλιστα, μερικοί από τους φιλοσόφους -ανάμεσά τους ο Σενέκας ο Νεότερος και ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος- που ασπάζονταν τη συγκεκριμένη θεωρία: «Πολλοί άνθρωποι έχουν τραυματισμούς βαθιά στην καρδιά τους. Η καλύτερη εκδίκηση απέναντί τους, λοιπόν, είναι να μην κάνεις ό,τι και αυτοί – να μην μοιάζεις με εκείνους».

Σύμφωνα με τη στωική προσέγγιση, καμιά προσβολή δεν είναι ίσης αξίας, κάτι που κρίνεται κυρίως από αυτόν που την εκφράζει. Έτσι οι αρχαίοι φιλόσοφοι μπορούσαν να διαλέξουν ποιες από αυτές θα αγνοήσουν και ποιες θα πάρουν στα σοβαρά.

«Οι προσβολές είναι ιδιαίτερα επώδυνες εάν εκφράζονται από ανθρώπους που τους αγαπάμε και τους σεβόμαστε» λέει ο Nicholas Haslam, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης. Για παράδειγμα, είναι άλλο να σε βρίσει κανείς στο δρόμο επειδή άργησες να ξεκινήσεις όταν άναψε πράσινο φανάρι και άλλο να σου πει κάποιος δικός σου ότι το φαγητό που ετοίμασες για εκείνον δεν τρωγόταν.

Οι Στωικοί φιλόσοφοι λάμβαναν τις προσβολές από τους οικείους τους ως συμβουλές αυτοβελτίωσης. «Όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο ασκούσε κριτική σε έναν Στωικό, δεν τη λάμβανε ως προσβολή και ως εκ τούτου δεν ένιωθε θυμό. Και αν το έκανε, δεν απευθύνονταν σε αυτόν που την εξέφραζε αλλά στον εαυτό του» σημειώνει ο William Irvine, καθηγητής φιλοσοφίας στο Wright State University και συγγραφέας των βιβλίων Slap in the Face και A Guide to the Good Life: The Ancient Art of Stoic Joy. Όλες τις άλλες προσβολές, όμως, τις αγνοούσαν καθώς τις θεωρούσαν ανούσιες.

Ακολουθώντας το παράδειγμά τους

Το να προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τις θεωρίες των Στωικών στη σημερινή εποχή δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα. Ένα πρώτο, καλό όμως βήμα, στην αλλαγή νοοτροπίας είναι να αναλογιστούμε ποιες είναι οι προθέσεις του ανθρώπου που εξαπολύει τις προσβολές εναντίον μας. Όπως σημειώνει η Susan Whitbourne, επίτιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι όλες οι προσβολές έχουν σχεδιαστεί για να είναι επιβλαβείς. Αλλά αυτό δε συμβαίνει πάντα.

Η γραμμή μεταξύ μιας προσβολής και μιας καλοπροαίρετης εποικοδομητικής κριτικής είναι σχεδόν πάντα υποκειμενική. Ας υποθέσουμε ότι ένας παλιός συνάδελφος μάς απαντά σε ένα tweet μας με έναν σύνδεσμο προς ένα άρθρο που διαψεύδει εντελώς τη θεωρία μας. Στην αρχή πανικοβαλλόμαστε, μετά στεναχωριόμαστε και στο τέλος γινόμαστε αμυντικοί. Εκεί, όμως, πρέπει να σταθούμε και να αναρωτηθούμε: «Αυτό το άτομο προσπαθεί να μας κάνει κακό ή να φανούμε χαζοί;». Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα λύσει τον γρίφο.

Αν το σκεφτούμε πιο ψύχραιμα, μια τέτοια κίνηση πρόκειται για μια χρήσιμη χειρονομία που σκοπό έχει να μας ενημερώσει ή να μας αποτρέψει από το να κάνουμε ξανά το ίδιο λάθος. Το μυστικό είναι ένα λοιπόν: να προσπαθήσουμε να μπούμε στο μυαλό του άλλου.

Έτσι θα σταματήσουμε να αντιδράμε ενστικτωδώς και θα αντιληφθούμε για ποιο λόγο κάποιος μας προσβάλει και, το κυριότερο, ποιος είναι ο τελικός του σκοπός.