Πώς θα εκπαιδεύσεις τη μνήμη σου για καλύτερα αποτελέσματα
- 12 ΙΟΥΛ 2024
Η αποστήθιση δεν είναι γνώση και η «παπαγαλία» φέρνει προσωρινά αποτελέσματα. Είναι δύο αδιαμφισβήτητες παραδοχές για όποιον έχει περάσει από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και έχει βρεθεί να δίνει Πανελλήνιες Εξετάσεις. Μάλιστα, για όσους είχαν την τύχη ή την ατυχία να εξετάζονται -κατά κύριο λόγο- σε θεωρητικά μαθήματα πρόκειται για ένα βαθύ και δυσανάλογο βίωμα. Μία διαδικασία που δε φεύγει ποτέ από τη μνήμη.
Τότε, λίγο πριν την εξέταση της Ιστορίας Κατεύθυνσης, θυμόσουν απ’ έξω και ανακατωτά ένα ολόκληρο βιβλίο. Μπορούσες να επαναφέρεις στη μνήμη σου χιλιάδες λέξεις σαν να είσαι μαγνητόφωνο. Οι πιο καλοί στην «παπαγαλία» έφταναν σε σημείο να τα θυμούνται ακόμα και σελίδες και με βάση παραγράφους.
Απήγγειλαν από καρδιάς, για παράδειγμα, την 3η παράγραφο της σελίδας 83. Τρομερά ρομποτικό, τρομερά αποτελεσματικό τότε. Σήμερα όμως δε θυμούνται ούτε μία πρόταση.
Αυτό είναι το πιο απλό και κατανοητό παράδειγμα, αφού αποκαλύπτει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της.
Μνήμη, αυτός ο άγνωστος μηχανισμός
Τη χρησιμοποιούμε καθημερινά αλλά σχεδόν ποτέ δεν έχουμε ακούσει για το πώς λειτουργεί ή από τι αποτελείται. Επί της ουσίας, διαθέτουμε τρεις διαφορετικές λειτουργίες: την αισθητηριακή, τη βραχυπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη μνήμη.
H αισθητηριακή μνήμη αφορά το υποσυνείδητο και λειτουργεί στο παρασκήνιο. Είναι ο λόγος που «ένα πιάτο από τα χέρια της μαμάς» είναι κάτι περισσότερο από απλά γεύση: είναι ένα φλας μπακ, μία επιστροφή σε παιδικές αναμνήσεις.
Ανάμεσα στις άλλες δύο ο διαχωρισμός είναι σαφής. Η βραχυπρόθεσμη μνήμη (working memory) είναι εκείνη που χρησιμοποιούμε για να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, να συλλέγουμε άμεσα πληροφορίες και να τις φυλάσσουμε σε ένα νοητό κουτί – το οποίο, όμως, δεν έχει άπειρη χωρητικότητά. Το να διαβάσεις μία εφημερίδα, αυτό εδώ το άρθρο ή το να δεις μία ταινία χρησιμοποιεί την εν λόγω λειτουργία.
H μακροπρόθεσμη μνήμη από την άλλη είναι η λειτουργία διαχείρισης πληροφοριών οι οποίες βρίσκονται μαζί μας για χρόνια και, μάλιστα. Είναι εκείνο το κομμάτι της μνήμης που μας βοηθά να αντιληφθούμε ολιστικά τον κόσμο και να αναπτύξουμε, σιγά-σιγά, τη δική μας κοσμοθεωρία.
Συνήθως όταν αναφερόμαστε στη λέξη «μνήμη», αναφερόμαστε ακριβώς σε αυτήν. (Να σημειωθεί ότι ένα κομμάτι της είναι «σαφές», εκείνο που έχει να κάνει με παλιότερες συνειδητές μνήμες/γνώσεις, κάπως σαν μία αυτοβιογραφία εμπειριών, και ένα άλλο κομμάτι της είναι «σιωπηρό», και έχει να κάνει με επαναλαμβανόμενες λειτουργίες, είναι η μνήμη που μας βοήθησε να αποκτήσουμε δεξιότητας αλλά και να τις αναπτύξουμε περαιτέρω).
Η βραχυπρόθεσμη μνήμη, για να το θέσουμε πιο απλά, θυμίζει έναν γρήγορο συλλέκτη και επεξεργαστή πληροφορίας με μικρή χωρητικότητα. Αντίθετα, η μακροπρόθεσμη μνήμη είναι ο δικός μας σκληρός δίσκος.
Κι όμως, είναι η πρώτη εκείνη που χρησιμοποιούμε για να «μαθαίνουμε» πράγματα: οργανώνει και συγκρίνει παλιότερες με νεότερες πληροφορίες, κατασκευάζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αντιλαμβανόμαστε τα νέα ερεθίσματα.
Η διαδικασία της μάθησης
Είναι λοιπόν η «παπαγαλία» ουσιαστική μάθηση; Προφανώς, και όχι. Αυτό όμως το ξέραμε ήδη. Εκείνο που δε γνωρίζαμε είναι γιατί συμβαίνει αυτό.
Η βασική αιτία πίσω από το πόσο εύκολα χάνονται οι γνώσεις που αποκτήσαμε με τυφλή παπαγαλία είναι ότι δε βάζουμε το μυαλό μας να σκεφτεί επί της ουσίας. Τραβάμε φωτογραφίες της στιγμής οι οποίες ξεθωριάζουν πολύ γρήγορα.
Πώς λοιπόν μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τη μνήμη μας για καλύτερα αποτελέσματα; Τα ακόλουθα τρία βήματα είναι και τα πιο αποτελεσματικά: μαθαίνουμε κάνοντας (ουσιαστικές) ερωτήσεις στον εαυτό μας, τοποθετώντας τα όσα μαθαίνουμε σε ένα οικείο και κατανοητό για εμάς πλαίσιο, φέρνοντας παλιότερες αναμνήσεις και εμπειρίες από τη μακροπρόθεσμη στη βραχυπρόθεσμη μνήμη έτσι ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα και να «χωνέψουμε» τη νέα πληροφορία.
Σίγουρα, η μνήμη διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Άλλοι έχουν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται πολύ μεγαλύτερο όγκο νέας πληροφορίας σε λίγο χρόνο ενώ άλλοι μπορούν να συγκρατήσουν πολύ περισσότερα για πολύ μεγαλύτερο διάστημα.
Στο τέλος της μέρας, όμως, η διαδικασία της μάθησης είναι και παραμένει (σχεδόν) ίδια για όλους. Η αποστήθιση δεν οδηγεί πουθενά – τουλάχιστον όχι σε βάθος χρόνου. Για να μάθεις κάτι σωστά, πρέπει να το δουλέψεις στο μυαλό σου.
