Πώς οι πυρκαγιές στον Καναδά επηρεάζουν τον πλανήτη

«Η φάση του σπριντ ολοκληρώθηκε», δήλωσε ο Υπουργός Φυσικών Πόρων και Δασών του Κεμπέκ, Maïté Blanchette Vézina, «τώρα βρισκόμαστε σε φάση μαραθωνίου, προκειμένου τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες να θέσουμε υπό έλεγχο τις ενεργές πυρκαγιές και τελικά να τις εξοντώσουμε».

Με τη βοήθεια των κατά τόπων βροχοπτώσεων και τη διεθνή κινητοποίηση, μπήκε επιτέλους μια άνω τελεία στην πολυήμερη καταστροφή και οι –περισσότεροι από 1.200– πυροσβέστες που βρίσκονται επί ποδός, στο μέτωπο της τεράστιας δασικής πυρκαγιάς στον Καναδά, πήραν τον έλεγχο.

Τι μένει μετά το σοκ της καταστροφής στο φυσικό οικοσύστημα της αμερικανικής ηπείρου, που ανάγκασε σε απομάκρυνση δεκάδων χιλιάδων κατοίκων από τα σπίτια τους, για να μη θρηνήσουμε θύματα;

Να συνειδητοποιήσουμε ότι η δυστοπία είναι πλέον ρουτίνα: τέλη του 2020, ο πλανήτης είδε την καταστροφή της Νήσου Φρέιζερ για 7 ολόκληρες εβδομάδες με το λεγόμενο «μαύρο καλοκαίρι» της Αυστραλίας (απολογισμός: 120 εκατομ. καμένα στρεμμάτων), έπειτα, έγινε σύνηθες φαινόμενο να φλέγεται ο Αμαζόνιος και πέρσι βιώσαμε την αδιανόητη καταστροφή της Νότιας Ευρώπης, με τις μαινόμενες λαίλαπες σε εδάφη της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και όχι μόνο.

Κοινώς, η μία βιβλική καταστροφή διαδέχεται την προηγούμενη, μαρτυρώντας το δυσοίωνο μέλλον στο οποίο οδηγείται ο πλανήτης με μαθηματική ακρίβεια.

Για την περίπτωση της μεγάλης δασικής πυρκαγιάς που παραμένει αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη, έχοντας διαγράψει ένα τεράστιο γεωγραφικό τόξο απ’ τις ακτές του Ειρηνικού μέχρι τις ακτές του Ατλαντικού, το καμπανάκι του κινδύνου σήμανε με το εφιαλτικά πηχτό, πορτοκαλί πέπλο καπνού που κάλυψε πόλεις μίλια μακριά, όπως η Νέα Υόρκη, ωστόσο η δυστοπία σχετίζεται με παραπάνω παράγοντες αυτού του πρωτοφανούς φαινομένου.

© Seth Wenig / AP

Γιατί η πυρκαγιά στον Καναδά χαρακτηρίζεται ιστορική και πρωτοφανής;
Σύμφωνα με τα στοιχεία από το Καναδικό Διακλαδικό Κέντρο Δασικών Πυρκαγιών, βρέθηκαν σε εξέλιξη έως και 441 ανεξέλεγκτες εστίες, με τις κυριότερες εκ των οποίων να σημειώνονται σε σημεία της Βρετανικής Κολομβίας, της Αλμπέρτα, στη Νέα Σκωτία και το Κεμπέκ. Μάλιστα, για μέρες, ο πυκνός καπνός δεν επέτρεπε σε δορυφόρους να λαμβάνουν οπτικά δεδομένα και, όπως γράφει προς το παρόν ο απολογισμός, περισσότερα από 43.000 τ.χλμ έχουν παραδοθεί στις φλόγες από αρχές της χρονιάς, κατατάσσοντας το 2023 ψηλά στα αρνητικά ρεκόρ των πυρκαγιών.

Αλλά ο βασικός λόγος δεν είναι το μέγεθος, όσο η περίοδος: Όπως επεσήμανε στο CNN ο Michael Flannigan, καθηγητής απ’ το Thompson Rivers University στη Βρετανική Κολομβία, «δεν είμαι λάτρης της φράσης, αλλά το φαινόμενο αυτό ήταν άνευ προηγουμένου: κανονικά, η αντιπυρική περίοδος για τον Καναδά τώρα ξεκινάει». Ενώ δηλαδή μιλάμε για περιοχές συνηθισμένες στις πυρκαγιές, δεν εμφανίζονται τόσο έντονα φαινόμενα στα ανατολικά, ειδικά τόσο νωρίς το καλοκαίρι. Το πικ αναμένεται τους θερμότερους μήνες, Ιούλιο και Αύγουστο.

Πώς οδήγησε η πυρκαγιά στα εφιαλτικά τοπία με τη σκόνη;
Από τα βαρομετρικά και τις κινήσεις των ανέμων: είναι γνωστό ότι ισχυρά ρεύματα μπορούν να μετακινήσουν μίλια μακριά την ατμοσφαιρική ρύπανση (βλέπε αφρικανική σκόνη) και με ένα αριστερόστροφο σύστημα χαμηλής πίεσης που καταγράφηκε στον αιθέρα του Καναδά, το ρυπογόνο νέφος οδηγήθηκε νότια από το Κεμπέκ και έπειτα στράφηκε ανατολικά, πάνω από την πολιτεία της Νέας Υόρκης. Λόγω χαμηλού βαρομετρικού που παρέμενε σε ισχύ για αρκετές μέρες, το σύννεφο είχε εγκλωβιστεί νοτιοανατολικά της ηπείρου.

Κι ενώ αναμενόταν να έχουν διαλυθεί οι ρύποι με τη νέα εβδομάδα, όπως έδειξε το σχετικό report από τη Νέα Υόρκη, «κατά τόπους συνεχίζει να καταγράφεται μεγάλη διακύμανση στην ποιότητα του αέρα», το οποίο σημαίνει ότι για μικρά διαστήματα «μερικοί κάτοικοι εκτίθενται σε υψηλά ποσοστά μόλυνσης».

Συγνώμη, για τι επιπέδου μόλυνση μιλάμε;
Για την κατάταξη του αέρα σε επίπεδο επικινδυνότητας, ακολουθείται διεθνώς το σύστημα IQAir, σύμφωνα με το οποίο εάν ο δείκτης ξεπερνάει το 100, τότε οι συνθήκες είναι «ανθυγιεινές» και πάνω από το επίπεδο των 300 κρίνονται «επικίνδυνες». Η ανακοίνωση της Ουάσινγκτον για το πρωτοφανές φαινόμενο με την πορτοκαλί ατμόσφαιρα έκανε λόγο για αέρα Code Purple και δείκτη στο 185. Να επισημάνουμε ότι η σύσταση δεν αφορούσε μόνο στα άτομα με αναπνευστικά προβλήματα, αλλά κάθε πολίτη: μείνετε μέσα.

Και μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η ατμοσφαιρική ρύπανση;
Συγκεντρώσεις σωματιδίων έχουν εντοπιστεί έως και δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, όπως στη Νορβηγία: το Ινστιτούτο Κλιματικής και Περιβαλλοντικής Έρευνας NILU της σκανδιναβικής χώρας εξέδωσε σχετική ανακοίνωση, αλλά οι συγκεντρώσεις είναι «πολύ αδύναμες» όπως είναι λογικό.

Η κλιματική κρίση ευθύνεται για την πυρκαγιά;
Όχι άμεσα, αλλά έμμεσα. Οι πυρκαγιές φαίνεται ότι ξέσπασαν είτε από κεραυνό (το πιθανότερο σενάριο για την περίπτωση του Κεμπέκ) είτε από αμέλεια που σχετίζεται με ανθρώπινη δραστηριότητα. Αλλά, πρακτικά, όπως επεσήμανε στο Nature Jurnal ο ειδικός σε θέματα δασικής διαχείρισης Anthony Taylor από το Πανεπιστήμιο του Νιου Μπράνσγουικ, «η πρώτη και κύρια αιτία είναι ο καιρός».

Πιο συγκεκριμένα: Ήταν μια ιδιαίτερα θερμή και ξερή άνοιξη για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, με ενδεικτικό παράδειγμα τις ανατολικές περιοχές του Καναδά, όπου υπήρξε έως και 50% λιγότερος υετός από τον μέσο όρο. Ο χειμώνας που είχε προηγηθεί είχε, επίσης, χαμηλές χιονοπτώσεις και οι καύσωνες ώθησαν τον υδράργυρο από τα τέλη Μαΐου 10+ βαθμούς Κελσίου πάνω από τα συνηθισμένα για την εποχή επίπεδα. Το κλιματικό ρεκόρ, όπως χαρακτηρίστηκε από τον κλιματολόγο David Phillips, ακολουθήθηκε από το εξαιρετικά πρόωρο βάπτισμα του πυρός για τον Καναδά.

© Marco Ugarte / AP

Τι προδίδουν για το μέλλον του πλανήτη αυτά τα ρεκόρ;
Δεδομένου ότι απόλυτη εξήγηση για τα παράλογα για την εποχή κλιματικά δεδομένα δεν υπάρχει, ερευνητές επιστήμονες εικάζουν ότι το φαινόμενο σχετίζεται με το κλιματικό μοντέλο που περιγράφεται με τον όρο El Niño: πρόκειται για την περιοδική αύξηση στις θερμοκρασίες ανατολικά του Ειρηνικού Ωκεανού, που με τη σειρά του είναι αποδεδειγμένο πως επηρεάζει τις ισορροπίες σε παγκόσμια κλίμακα μέσω των χαμηλών βαρομετρικών και της κίνησης των αέριων μαζών. Οι προβλέψεις έδειχναν ότι θα συμβεί αργότερα μέσα στο έτος, αλλά η πραγματικότητα το διαψεύδει:

Και με αυτές τις συνθήκες, παράλληλα με την ξηρασία που αφήνει στεγνά εδάφη και αδύναμα δάση, η πυρκαγιά έχει τις συνθήκες με το μέρος της, οπότε είναι πολύ πιο γρήγορη στην εξάπλωση. Ειδικά στο Νότιο Ημισφαίριο, η αύξηση της θερμοκρασίας μετατρέπει αργά αλλά σταθερά τα (ήδη επιρρεπή στην ανάφλεξη) δάση σε κουτιά από σπίρτα.

Άλλωστε, το φαινόμενο των mega πυρκαγιών τείνει να γίνει η νέα κανονικότητα σε αυτές τις περιοχές, εάν δούμε την ιστορία των τελευταίων χρόνων.

Τι αλλάζει δηλαδή με τις πυρκαγιές σε παγκόσμια κλίμακα;
Και η τεράστια δασική πυρκαγιά που ξέσπασε στον Καναδά δείχνει πως πλέον έχει αλλάξει η ρουτίνα των πυρκαγιών: το χιόνι λιώνει πιο νωρίς, το έδαφος και η βλάστηση στεγνώνουν νωρίτερα, οι καύσωνες εμφανίζονται νωρίτερα, οπότε διευρύνεται ανάλογα η περίοδος των πυρκαγιών. Μάλιστα, οι πυρκαγιές είναι πια σύνηθες να φτάνουν σε περιοχές που έχουν πλημμυρίσει, με αποτέλεσμα να εξωθούνται πολύ πιο άμεσα είδη σε αφανισμό.

Όπως υπογράμμισε στη Washington Post ο καθηγητής Stephen Pyne από την Αριζόνα, έχουμε περάσει σε «νέα εποχή για τις πυρκαγιές».

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

LIFE

Πώς και γιατί η ανατίναξη του φράγματος στον Δνείπερο απειλεί τον πλανήτη