Πώς οι συνάδελφοι στη δουλειά επηρεάζουν το νευρικό μας σύστημα

Πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος μας αν μπορούσαμε να επιλέγουμε τους συναδέλφους μας στη δουλειά; Να περνάμε τις μέρες μας με ανθρώπους που μας κάνουν να νιώθουμε άνετα, που δεν λένε κακόβουλα ψέματα ή δεν προσπαθούν να μας βάλουν στο στόχαστρο για μια αύξηση. Όχι, δεν χρειάζεται να έχουμε τους κολλητούς μας για συναδέλφους, αφού έτσι δύσκολα θα έβγαινε σωστά η δουλειά, αλλά ανθρώπους που θα μας κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια και ελευθερία να εκφράζουμε τις διαφορές μας και να μην κρινόμαστε όταν κάνουμε λάθη.

Οι προσωπικές σχέσεις, όπως ήδη γνωρίζαμε, είναι θεμελιώδους σημασίας για την ευημερία και την ευτυχία μας, και δεδομένου ότι περνάμε τουλάχιστον το ένα τρίτο της ημέρας μας στη δουλειά και περίπου το μισό της ημέρας που είμαστε ξύπνιοι, το να περιβάλλουμε τον εαυτό μας με τους «σωστούς» συναδέλφους, είναι πραγματικά θεμελιώδες από ψυχολογική άποψη.

Επίσης, είναι σημαντικό να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε τα τοξικά και δυσλειτουργικά περιβάλλοντα. Εκείνα δηλαδή τα οποία μας κρατούν συνεχώς υπό έλεγχο με την απειλή ότι θα χάσουμε τη δουλειά μας ή ότι δε θα πάρουμε την προαγωγή για την οποία έχουμε δουλέψει τόσο σκληρά. Δεν είναι όμως μόνο αυτά.

Η θεωρία “Polyvagal” και πώς αυτή μας επηρεάζει

Σύμφωνα με μια πρόσφατη θεωρία, οι σχέσεις στο γραφείο είναι σε θέση να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το νευρικό μας σύστημα και, κατά συνέπεια, την ψυχοσυναισθηματική μας ευημερία. Πρόκειται για τη θεωρία “Polyvagal” όπως την αποκαλεί ο νευροφυσιολόγος Stephen Porges, για να περιγράψει τις αντιδράσεις μας σε καταστάσεις κινδύνου ή ασφάλειας. Σε απλά ελληνικά και εντελώς σχηματικά, η θεωρία αυτή μοιάζει με ένα «τριώροφο σπίτι».

Αυτό το σπίτι μπορεί να αναποδογυρίσει από πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας, ανάλογα με το πώς αντιδρά το νευρικό μας σύστημα σε ερεθίσματα κινδύνου και ασφάλειας που προέρχονται από το εσωτερικό μας, το περιβάλλον και τις σχέσεις μας. Μια συναισθηματική αντίδραση που εξαρτάται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, το οποίο ο Porges ερμηνεύει εκ νέου, υπερβαίνοντας την προηγούμενη παραδοσιακή περιγραφή.

Το ιταλικό GQ συζήτησε με τη συγγραφέα Valentina Iadeluca που επιμελήθηκε το βιβλίο «Η θεωρία Polyvagal στην πράξη» και η πρώτη ερώτηση έχει να κάνει με τις ενέργειες που ελέγχει το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Η απάντηση της συγγραφέως δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. «Τις ακούσιες, όπως, για παράδειγμα, τον καρδιακό ρυθμό, την αναπνοή, την πέψη και τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος. Είναι ακριβώς η αρχιτεκτονική αυτού του τμήματος του σώματός μας που έχει επαναπροσδιοριστεί από τον Stephen Porges: στη δική του θεώρηση, εκτός από το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, το τελευταίο χωρίζεται με τη σειρά του σε κοιλιακά και ραχιαία, τα οποία ρυθμίζουν ισάριθμες ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις.

Η κατάσταση στην οποία συνήθως παραμένουμε είναι η κοιλιακή κατάσταση, μέχρι, για παράδειγμα, να αισθανθούμε έναν κίνδυνο. Αντιμέτωποι με μια απειλή, ενεργοποιούμε συνήθως τη λεγόμενη αντίδραση μάχης ή φυγής, τη λεγόμενη συμπαθητική κατάσταση, αλλά αν η αίσθηση του κινδύνου επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν αισθανόμαστε πλέον ικανοί να την αντιμετωπίσουμε, κινούμαστε προς ένα είδος διακοπής/κατάρρευσης».

Έπειτα, η Valentina Iadeluca κλήθηκε να δώσει μερικά tips για το τι συμβαίνει όταν τα πράγματα στο γραφείο δε μοιάζουν ιδανικά. «Μπαίνει στο παιχνίδι μια διαδικασία που ονομάζεται νευροαντίληψη, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο το νευρικό σύστημα σαρώνει το σώμα μας, τον κόσμο γύρω μας και τους άλλους για ενδείξεις ασφάλειας, κινδύνου ή απειλής για τη ζωή. Είναι σαν να έχουμε κεραίες στο κεφάλι μας που μας επιτρέπουν να βλέπουμε αν υπάρχουν κίνδυνοι μέσα μας, στο περιβάλλον μας ή στις σχέσεις μας με τους άλλους.

Στις καταστάσεις στις οποίες δεν υπάρχει πια ενέργεια μέσα μας και το σύστημα αδειάζει νιώθουμε ότι είμαστε απενεργοποιημένοι, μόνοι με την απελπισία μας, σαν να μην είμαστε παρόντες. Σε αυτές τις περιπτώσεις ενεργοποιείται μια παλιότερη αμυντική αντίδραση, προκαλώντας ένα είδος απενεργοποίησης που περιλαμβάνει την ακινησία του σώματός μας. Αν η νευροαντίληψή μας κάνει να αντιληφθούμε ότι οι συνάδελφοί μας ή το αφεντικό μας έχουν απειλητικό ή απόμακρο τόνο φωνής, αυτό μπορεί να θορυβήσει το νευρικό μας σύστημα και να μας δυσκολέψει να εργαστούμε καλά. Αντίθετα, αν έχουμε αλληλεπιδράσεις με ανθρώπους που μας κάνουν να νιώθουμε ήρεμοι, αυτό θα έχει επίσης τεράστιο όφελος για την εργασιακή μας απόδοση».

Τα χαρακτηριστικά ενός καλού συναδέλφου

Καλά όλα αυτά, όμως πώς θα έπρεπε να επιλέγουμε τους συναδέλφους μας αν είχαμε αυτήν τη μαγική ικανότητα; Ή πολύ καλύτερα, ποια είναι τα χαρακτηριστικά των συναδέλφων που θα έκαναν το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα και τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας να βρίσκεται σε απόλυτη ηρεμία; Η Ιταλίδα επιστήμονας απαντά: «Είναι ήρεμοι, ευγενικοί, φιλόξενοι, περιεκτικοί, καθησυχαστικοί, μη επικριτικοί, ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι. Είναι ικανοί να σας κάνουν να αισθάνεστε αρμονικά όταν περνάτε χρόνο μαζί τους. Δεν είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί και, ως εκ τούτου, δεν ενεργοποιούν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα».

Τι συμβαίνει σε περίπτωση εξ αποστάσεως εργασία;

Από την εποχή της πανδημίας και έπειτα, εκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλον τον κόσμο εγκατέλειψαν τα γραφεία και κλήθηκαν να δουλέψουν από το σπίτι τους, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε και μια νέα κάστα πολιτών. Οι ψηφιακοί νομάδες.

Φυσικά, οι ψυχολόγοι έχουν ήδη μελετήσει το φαινόμενο και έχουν βγάλει κάποια πρώιμα συμπεράσματα. «Τα ανθρώπινα όντα έχουν ανάγκη να συμμετέχουν σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, προκειμένου να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους. Οι δύσκολες παιδικές ηλικίες, η κοινωνική απόσυρση και η απομόνωση, συμπεριλαμβανομένης της εργασιακής απομόνωσης, επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα ρύθμισης των φυσιολογικών καταστάσεων και της σωματικής και ψυχικής υγείας».

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ