Πώς θα εκλεγεί ο νέος Πάπας - Όλα όσα θα συμβούν στο κονκλάβιο

Με τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου, είναι φυσικό και επόμενο η προσοχή όλου του πλανήτη -θρησκευόμενων και μη- να στρέφεται πια στην επιλογή του διαδόχου του. Ο επόμενος Πάπας θα επιλεγεί από το κονκλάβιο, που στην κυριολεξία σημαίνει «ένα δωμάτιο που μπορεί να κλειδωθεί» ή, πιο απλά, «ένα κλειστό δωμάτιο». Η προέλευση της λέξης είναι λατινική και τους τελευταίους πολλούς αιώνες είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εκλογή κάθε νέου Πάπα.

Τα μέλη του Κολεγίου των Καρδιναλίων θα ψηφίσουν πίσω από τις κλειστές και κλειδωμένες πόρτες της Καπέλα Σιξτίνα του Βατικανού. Φορώντας τα χαρακτηριστικά κατακόκκινα ράσα τους, οι καρδινάλιοι επιλέγονται από κάθε Ποντίφικα για να εκλέξουν τους μελλοντικούς Πάπες. Κάθε καρδινάλιος πρέπει να είναι κάτω των 80 ετών για να έχει δικαίωμα ψήφου στο κονκλάβιο, πράγμα που σημαίνει πως επί του παρόντος, από τα 252 μέλη του Κολεγίου των Καρδιναλίων, 138 έχουν το δικαίωμα να εκλέξουν τον νέο πάπα.

Αυτό θα είναι το πιο ποικιλόμορφο κονκλάβιο στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας.

Για πολλούς αιώνες, στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων κυριαρχούσαν οι Ευρωπαίοι, ιδίως οι Ιταλοί. Στην πραγματικότητα, η πρώτη φορά που ένας μη Ευρωπαίος καρδινάλιος ψήφισε σε κονκλάβιο ήταν μόλις τον 20ό αιώνα, όταν ο αρχιεπίσκοπος της Βαλτιμόρης, James Gibbons, ψήφισε στις παπικές εκλογές του 1903. Τώρα, το Κολέγιο των Καρδιναλίων έχει μέλη από περισσότερες από 90 χώρες, με τον Φραγκίσκο να έχει διορίσει σχεδόν το 80% αυτών.

Η διεξαγωγή κονκλαβίου για την εκλογή του Πάπα είναι μια παράδοση που μετρά πολλούς αιώνες. Η πρακτική αυτή καθιερώθηκε το 1274 υπό τον Πάπα Γρηγόριο Χ ως αντίδραση στο χάος που επικρατούσε γύρω από τη δική του εκλογή, η οποία διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Η παράδοση είναι παλιά, αλλά τα αποτελέσματα πολλές φορές μπορεί να εκπλήξουν, όπως όταν ο ίδιος ο Φραγκίσκος εξελέγη το 2013 ως ο πρώτος μη Ευρωπαίος Πάπας εδώ και σχεδόν 1.300 χρόνια και ο πρώτος Ιησουίτης Πάπας.

AP Photo/Andreea Alexandru

Πριν από το κονκλάβιο, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συναντηθεί στις λεγόμενες γενικές συνόδους για να συζητήσει θέματα που αντιμετωπίζει η Εκκλησία. Αυτές οι γενικές σύνοδοι θα αποτελέσουν επίσης μια ευκαιρία για τους νέους καρδιναλίους και εκείνους που προέρχονται από μακρινές γεωγραφικές περιοχές να γνωρίσουν τους συναδέλφους τους.

Αυτή είναι συνήθως και μια αφορμή για να δημιουργηθούν πελατειακές σχέσεις ανάμεσα στους καρδιναλίους. Στο παρελθόν, έχουν υπάρξει φήμες μέχρι και για δωροδοκίες και χρηματισμούς. Κάτι τέτοιο φημολογείται πως συνέβη με την εκλογή του Αλέξανδρου ΣΤ’, ενός πάπα των Βοργίων, το 1492. Στις μέρες μας, θεωρείται κακή συμπεριφορά -και κακή τύχη- για έναν καρδινάλιο να πιέζει για τον εαυτό του ως υποψήφιο. Η εξαγορά ψήφων με την παροχή χρημάτων ή εξυπηρετήσεων σε καρδιναλίους ονομάζεται σιμωνία και είναι αντίθετη με τον εκκλησιαστικό νόμο.

Το κονκλάβιο ξεκινά δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του εκάστοτε Πάπα. Οι καρδινάλιοι θα κάνουν πρώτα μια λιτανεία στην Καπέλα Σιξτίνα, όπου θα έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρονικές συσκευές παρεμβολής για να αποτραπεί η υποκλοπή και η χρήση Wi-Fi και κινητών τηλεφώνων. Καθώς θα εισέρχονται στο παρεκκλήσι, οι καρδινάλιοι θα ψάλλουν, στα λατινικά, τον ύμνο Έλα Άγιο Πνεύμα. Στη συνέχεια θα ορκιστούν στα Ευαγγέλια πως θα κρατήσουν μυστικές τις διαδικασίες του κονκλάβιου.

AP Photo/Gregorio Borgia

Μετά από αυτές τις τελετουργίες, ο Δάσκαλος των Παπικών Λειτουργικών Εορτασμών θα πει δυνατά, στα λατινικά, Extra Omnes, που σημαίνει «Όλοι έξω». Στη συνέχεια, οι πόρτες της Καπέλα Σιξτίνα θα κλειδώσουν και το κονκλάβιο θα ξεκινήσει.

Οι καρδινάλιοι που θα εκλέξουν τον Πάπα κάθονται κατά σειρά ιεραρχίας, με τον κοσμήτορα του Κολεγίου των Καρδιναλίων να κάθεται συνήθως στην πρώτη θέση. Όμως ο σημερινός κοσμήτορας – ο καρδινάλιος Giovanni Battista Re – έχει υπερβεί το όριο ηλικίας για να ψηφίσει και δε θα συμμετάσχει στο κονκλάβιο. Αντ’ αυτού, αυτή η παπική εκλογή θα γίνει υπό την ηγεσία του γραμματέα του Βατικανού, καρδινάλιου Pietro Parolin.

Όταν συγκεντρωθούν οι καρδινάλιοι, εννέα θα επιλεγούν τυχαία για να διευθύνουν την εκλογή, με τρεις από αυτούς να είναι οι ελεγκτές που θα εξετάζουν τα ψηφοδέλτια και θα τα διαβάζουν δυνατά.

Αφού γράψουν το όνομα του υποψηφίου που επέλεξαν, οι καρδινάλιοι θα φέρουν τα ψηφοδέλτιά τους στην είσοδο του παρεκκλησίου και θα τα τοποθετήσουν σε μια πλάκα που τοποθετείται πάνω σε μια λάρνακα μπροστά από τους ελεγκτές. Χρησιμοποιώντας την πλάκα για να ρίξουν το ψηφοδέλτιό τους μέσα στη λάρνακα, θα πουν: «Καλώ ως μάρτυρά μου τον Χριστό, τον Κύριο, ο οποίος θα είναι ο κριτής μου, ότι η ψήφος μου δίνεται σε εκείνον που ενώπιον του Θεού πιστεύω ότι πρέπει να εκλεγεί».

AP Photo/Andrew Medichini

Ο νέος Πάπας εκλέγεται με πλειοψηφία δύο τρίτων. Εάν η πλειοψηφία αυτή δεν επιτευχθεί κατά την πρώτη ψηφοφορία, τα ψηφοδέλτια θα καούν σε σόμπα. Ο μαύρος καπνός που θα αναδύεται από την καμινάδα της Καπέλα Σιξτίνα θα ενημερώνει τον έξω κόσμο ότι η εκλογή συνεχίζεται, μια παράδοση που ξεκίνησε με την εκλογή του Βενέδικτου XV το 1914. Χρησιμοποιούνται χημικά πρόσθετα για να διασφαλιστεί ότι ο καπνός είναι μαύρος, επειδή κατά την εκλογή του Ιωάννη Παύλου Β΄ υπήρξε σύγχυση σχετικά με το χρώμα του καπνού.

Μετά την πρώτη ημέρα, εάν δεν επιτευχθεί πλειοψηφία δύο τρίτων, θα διεξάγονται έως και τέσσερις ψηφοφορίες την ημέρα. Τόσο ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ όσο και ο Φραγκίσκος εξελέγησαν μετά από σχετικά λίγες ψηφοφορίες: τέσσερις στην περίπτωση του Βενέδικτου, πέντε στου Φραγκίσκου. Σύμφωνα με τους κανόνες που έθεσε ο Βενέδικτος, αν δεν επιλεγεί νέος Πάπας μετά από 13 ημέρες, θα υπάρξει μια ημέρα προσευχής και περισυλλογής. Στη συνέχεια, η εκλογή θα γίνει μεταξύ των δύο πρώτων υποψηφίων, ένας εκ των οποίων πρέπει να λάβει πλειοψηφία δύο τρίτων.

Αυτός ο νέος κανόνας, ορισμένοι σχολιαστές λένε, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα μακρύτερο, ή ακόμη και αδιέξοδο, κονκλάβιο, επειδή είναι λιγότερο πιθανό να προκύψει ένας συμβιβαστικός υποψήφιος.

Τα κονκλάβια είναι συνήθως σύντομα. Για παράδειγμα, ο Πάπας Πίος ΧΙΙ εξελέγη το 1939 μόλις μετά από τρεις ψηφοφορίες. Σε λίγες μόνο περιπτώσεις, οι διαβουλεύσεις ήταν αρκετά μακρές, με τη μεγαλύτερη να είναι το παπικό κονκλάβιο του 1740, το οποίο εξέλεξε τον Βενέδικτο ΙΔ΄ και διήρκεσε 181 ημέρες.

AP Photo/Andreea Alexandru

Μόλις ένας υποψήφιος λάβει αρκετές ψήφους, τον ρωτούν: «Αποδέχεστε την κανονική εκλογή σας ως ανώτατο ποντίφικα;». Λέγοντας Accepto (Αποδέχομαι), γίνεται ο νέος ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας. Αυτή τη φορά, τα ψηφοδέλτια θα καούν για να δημιουργηθεί λευκός καπνός που θα πει στον κόσμο ότι το κονκλάβιο έχει λήξει και ότι έχει επιλεγεί ένας νέος Πάπας.

Αμέσως μετά την εκλογή του, ο νέος Πάπας αποφασίζει για το όνομά του, όπως έκανε ο Jorge Mario Bergoglio όταν ήταν ο πρώτος Πάπας που επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος. Η επιλογή ενός ονόματος -ιδίως ενός άμεσου προκατόχου- συχνά υποδεικνύει την κατεύθυνση του ποντιφικού έργου του νέου Πάπα. Στην περίπτωση του Φραγκίσκου, το όνομά του τίμησε τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, έναν μυστικιστή του 13ου αιώνα, γνωστού για την απλότητα και την αγάπη του για τη φύση.

Στη συνέχεια, ο νέος Πάπας οδηγείται στη συνέχεια στο Δωμάτιο των Δακρύων. Σε αυτή την αίθουσα, έξω από την Καπέλα Σιξτίνα, θα μπορέσει να σκεφτεί τα βάρη της θέσης του, τα οποία συχνά έχουν οδηγήσει τους νέους πάπες σε δάκρυα και θα φορέσει λευκό ράσο. Η εκλογή του θα ανακοινωθεί από το μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ