Πόση τοξικότητα αντέχει ο κόσμος της τέχνης; 6 καλλιτέχνες απαντούν

Η ηθοποιός Ζέτα Δούκα δημοσιοποίησε την εμπειρία της και άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Συνάδελφοί της, γυναίκες και άντρες, μοιράστηκαν είτε δημόσια, είτε μέσα από τους λογαριασμούς τους στα social media την προσωπική τους μαρτυρία, ανοίγοντας μία τεράστια συζήτηση για το κατεστημένο του ελληνικού θεάτρου, του πολιτισμού γενικότερα.

Επικοινωνήσαμε με έξι καλλιτέχνες και ζητήσαμε το δικό τους σχόλιο για το ερώτημα των ημερών: Για πόσο ακόμα θα αντέχει αυτή την τοξικότητα ο κόσμος της τέχνης;

Αιμίλιος Χειλάκης, ηθοποιός

«Όλοι ξέρουμε ότι είμαστε υπέρ της Ζέτας. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που έχει σημασία να ειπωθεί αυτή τη στιγμή».

Χρήστος Λούλης, ηθοποιός

«Όταν κηλιδωθεί η αξιοπρέπεια και η προσωπικότητα σου πρέπει να είσαι ελεύθερος να το εκφράζεις. Στηρίζω οποιονδήποτε βγει μπροστά και εξομολογηθεί την κακοποιητική συμπεριφορά που βίωσε· ότι κάποιος τον ανάγκασε να κάνει κάτι ή να μην κάνει με πρόσχημα να πάρει ή να χάσει μία δουλειά. Δυστυχώς, έχουν καταστραφεί πολλές ζωές γυναικών, αλλά και ανδρών στον χώρο. Οι στιγμές είναι οριακές και απαιτείται ψύχραιμη αντιμετώπιση των καταστάσεων όσο κι αν ο θυμός ξεχειλίζει».

Γιώργος Χρυσοστόμου, ηθοποιός

«Έχω δει μπροστά μου να γίνεται κάτι αντίστοιχο. Με έχει καλέσει θιασάρχης σε οντισιόν, αλλά με κάλεσε κατά τη διάρκειας μίας παράστασης, και στο διάλειμμα στο καμαρίνι μπροστά μου πέρασε όλο τον θίασο από γενεές δεκατέσσερις για να μου δείξει ότι αυτός είναι ο αρχηγός. Επίσης, αρκετοί συνάδελφοι θα σου πουν ότι έχουμε υποστεί ψυχολογική βία, απαξίωση και προσβολή, που στην πρόβα επάνω, εκείνη την ώρα δεν μπορείς να καταλάβεις αν σε πρεσάρει για το αποτέλεσμα ή αν σε σαδίζει, είναι πολύ λεπτά τα όρια. Και με τον φόβο ότι δεν θα σε ξαναπάρει σε κάποια δουλειά, το βουλώνεις και το καταπίνεις. Και μετά γίνονται όλοι αλκοολικοί… Όποιον και να ρωτήσεις -όπως είπε και η Ευδοκία Ρουμελιώτη σήμερα- οι άνθρωποι μεταξύ μας ξέρουμε τι γίνεται.

Και σε μένα όταν μου συνέβη, αυτό που έχω πει για την παρενόχληση, έγινε όταν εγώ ήμουν 16-17 χρονών. Αυτός δεν ξέρω που βρήκε το κινητό μου, και με είχε στην πίεση για μια πενταετία. Μού έλεγε ότι δεν θα δουλέψω στο θέατρο ποτέ αν δε γίνει ό,τι ήθελε. Δεν ήξερα ποιος είναι αυτός ο τύπος και του έδωσα ραντεβού έξι χρόνια μετά, πλατεία Μαβίλη στις 21.30, και του τα έψαλλα και μου ζήτησε ταπεινά συγγνώμη. Θέλω όμως να καταλήξω στο ότι αυτό δεν θα αλλάξει αν δεν ανοίξει η σχετική κουβέντα από τότε που είσαι μικρός, πριν βγεις σε αυτό το θηρίο. Να ανοίγει μια κουβέντα μετά το σχολείο, να ανοίγει αυτός ο δίαυλος και να μη φοβάσαι να μιλήσεις. Γιατί εγώ φοβήθηκα τότε στην Αθήνα μόνος μου, πίστευα ότι όντως καταστρεφόμουν, τέρμα, τελείωσε.

Δεν τον ήξερα, μου έστελνε μηνύματα θαυμασμού, μετά προσφορών και μετά με απείλησε και ότι με τα κονέ που έχει στο θέατρο δε θα δουλέψω ποτέ.

Είμαι σίγουρος ότι τρέμει το φυλλοκάρδι πολλών σκηνοθετών και ανθρώπων του χώρου από χθες. Εγώ έχω υπάρξει παρών σε πρόβα που μας ζήτησε να βάλουμε το εσώρουχο σαν στρινγκ πίσω και κάποιοι άλλοι να κάνουν ότι μας καβαλάνε, έναν αυτοσχεδιασμό που δεν είχε σχέση με την παράσταση κι εμείς σαν τα ζώα το κάναμε. Φοβηθήκαμε να αρνηθούμε γιατί δεν ξέρεις μήπως είναι μέρος της δουλειάς. Αυτή είναι πολύ λεπτή η ισορροπία. Πολλοί συνάδελφοι έχουν υποστεί πράγματα που μετά από καιρό βγαίνουν στο σώμα τους. Και αρκετοί θεοποιημένοι και επιτυχημένοι έχουν τέτοιες κακές συμπεριφορές, ο κόσμος όμως δεν το ξέρει και τους γεμίζει τα θέατρα. Πολλοί φεύγουν με κλάματα από τις πρόβες και δεν έχει να κάνει με αγόρια ή κορίτσια. Εκεί δεν είσαι άνθρωπος, είσαι ζώον, είσαι εκτελεστικό όργανο κτλ. Δεν έχουν τολμήσει να με χτυπήσουν αλλά υπάρχει και η περίπτωση που σε έναν φίλο μου ήρθε ένας σκηνοθέτης να του χώσει ένα μπουκέτο και τελευταία στιγμή δεν το ‘κανε. Και αν ο φίλος μου του ανταπέδιδε την απειλή κλπ, δε θα δούλευε αυτήν τη στιγμή.

Μπράβο στη Ζέτα από μεριάς μου, ήταν πολύ θαρραλέο, γιατί όταν λες κάτι και βγαίνει στη δημοσιότητα, δεν τελειώνει εκεί. Μετά θα έχεις άλλα 20 τηλεφωνήματα που θα πρέπει να διαχειριστείς. Και πιέζεσαι, και σκέφτεσαι και τα νομικά που μπορεί να έρθουν. Και γι’ αυτό ήταν πολύ θαρραλέα η κίνησή της».

Κόρα Καρβούνη, ηθοποιός

«Είναι πολλά χρόνια τώρα που στενοχωριέμαι με την κατάσταση που επικρατεί στον χώρο μας. Κάποτε ένιωθα θυμό, πλέον μόνο θλίψη. Η βία που ασκείται στην ψυχή, η βία που ασκείται στο σώμα, είναι ένα τρομακτικό φαινόμενο τεραστίων διαστάσεων που συναντάται παντού στην κοινωνία, όχι μόνο στο θέατρο, όχι μόνο από άντρες σε γυναίκες, αλλά και από γυναίκες σε άντρες, από άτομα του ίδιου φύλου σε άτομα του ίδιου φύλου.

Αυτή είναι ίσως μία στιγμή ορόσημο για να γυρίσουμε σελίδα. Σιγά-σιγά θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, τα στόματα θα αρχίσουν να μιλούν και αυτό είναι καλό γιατί μπορεί να φέρει την αλλαγή: Να αποκτήσουμε επιτέλους σεβασμό ο ένας απέναντι στον άλλον, να γίνουμε άνθρωποι».

Δημήτρης Καραντζάς, σκηνοθέτης

«Δεν έχω βρεθεί μπροστά σε κάτι τέτοιο, απλώς επειδή είμαστε σε αυτόν τον χώρο, δυστυχώς έχω ακούσει πολλά πράγματα αντίστοιχα και χειρότερα από αυτά που βγήκε και είπε χθες η Ζέτα Δούκα. Ξέρω ας πούμε περιστατικά ανθρώπων που ήταν σε επιτροπές δραματικών σχολών και έβρισκαν τηλέφωνα από τις λίστες των υποψηφίων, τους τηλεφωνούσαν και ζητούσαν προσωπικές ακροάσεις στο σπίτι τους, προκειμένου να περάσουν, και σε αυτές υπονοούνταν διάφορα…σωματικά. Κάποιοι εκβιασμοί ας πούμε τέτοιου τύπου.

Ένταση μεταξύ οικείων μπορεί να υπάρξει, αλλά μπροστά σε υποτίμηση προσωπικότητας και απαξίωση ακραίου βαθμού δεν έχω βρεθεί, ευτυχώς.

Πρόκειται για μία ακραία κατάχρηση εξουσίας, η οποία κιόλας επειδή αφορά πολύ κόσμο, εύχομαι οι άνθρωποι αυτοί να μπορέσουν να το πουν γιατί είναι σοβαρό.

Δεν συμφωνώ με τη λογική ότι ο σκηνοθέτης ή ο οποιοσδήποτε διευθυντής, μπορεί αν φωνάζει και να κάνει ό,τι θέλει για να βγει ένα αποτέλεσμα. Σαφώς μπορεί να υπάρχει πίεση για ένα αποτέλεσμα, απλώς πρέπει πρωτίστως να ξέρεις ότι απέναντί σου έχεις έναν άνθρωπο ο οποίος προκειμένου να βγάλει και αυτό το αποτέλεσμα πρέπει να νιώθει κιόλας ότι είσαι μαζί του και όχι ότι πρέπει να τον βασανίσεις και να τον κάνεις να απαξιώσει εντελώς τον εαυτό του. Υπάρχει η πιθανότητα να φτάσει εκεί, σε τέτοια απογύμνωση, σε τέτοια αποκάλυψη του πραγματικού του εαυτού του που να λες είναι ελκυστικό, αλλά εκεί πρέπει να βάζεις φρένο και να μην το κάνεις».

Μιχάλης Οικονόμου, αρχιμουσικός

«Σκέφτομαι ότι τώρα που τα πάντα γύρω μας καταρρέουν, το τελευταίο πράγμα που έχει μείνει για να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους είναι η τέχνη. Όλα όσα έρχονται αυτές τις ημέρες στην επιφάνεια δεν τιμούν τον χώρο μας. Αυτόν που πρέπει να υπηρετούμε, παρά τις δυσκολίες, τις προστριβές και τα άγχη μας, με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια.

Προσωπικά, δεν έχω γίνει μάρτυρας χειροδικίας όσα χρόνια εργάζομαι στο θέατρο, μόνο εκφοβιστικών συμπεριφορών (bullying) για τις οποίες κανείς δε μιλούσε. Ο φόβος της απόλυσης, του εξευτελισμού οδηγούσε στη σιωπή. Τώρα όμως τα κλειστά στόματα άνοιξαν. Ευτυχώς, που ήρθε το τώρα».