Πόσο ρεαλιστική και αποδεκτή είναι μία πολυσυντροφική σχέση σήμερα

Εκεί κάπου στα τέλη των 00s, το μακρινό πλέον 2008, ο Ne-Yo έκανε τον παγκόσμιο χαμό του τραγουδώντας μας για μια «ανεξάρτητη γυναίκα», που του είχε κλέψει την καρδιά. Το Miss Independent (μαζί με το Closer), εδραίωσαν τότε τον τραγουδιστή στην R&B σκηνή, δίνοντάς του αρκετό χώρο (και χρήμα) σε charts, κανάλια και βραβεία.

Κι ενώ για την Ελλάδα, ο καλλιτέχνης ήταν μάλλον ένας διάττοντας αστέρας, η φήμη του εκτός συνόρων καλά κρατεί, με τον ίδιο να παραμένει δημιουργικός και να κυκλοφορεί «ευπώλητα» hits. 

Κομμάτι της προώθησης της δουλειάς των καλλιτεχνών, είναι φυσικά οι συνεντεύξεις. Αυτές οι ενίοτε πολυπόθητες κουβέντες για/με εμάς τους δημοσιογράφους που μπορούν να χαρίσουν κλικς ή/και χρήματα και στις δύο πλευρές. Όσο πιο ισχυρή/προσωπική/προκλητική η δήλωση, τόσο περισσότερα τα κλικς. Έτσι πάει, γιατί έτσι είναι. 

Ο Ne-Yo λοιπόν, χρησιμοποίησε αυτόν τον χώρο που του δίνεται για να προωθήσει την δουλειά του, για να αποκαλύψει στον κόσμο ότι βρίσκεται σε μια πολυσυντροφική σχέση – ήτοι έχει 4 συντρόφους. 

Φυσικά, οτιδήποτε παρεκκλίνει από το σύνηθες, προκαλεί: ερωτηματικά, μπέρδεμα, θυμό, ενδεχομένως και ζήλεια. Δεν θα ήθελες, αλήθεια, να έχεις πολλές συντρόφους και όλοι να συναινείτε σε αυτό το πλαίσιο σχέσης; 

«Αφού ο κόσμος δείχνει τόσο ενδιαφέρον, νομίζω ότι πρέπει να σας συστήσω σωστά τις αγάπες μου», έγραψε στη λεζάντα της φωτογραφίας που ανέβασε στο Instagram. «Σας παρουσιάζω την πυραμίδα μου, σημείωσε στην ανάρτησή του και πρόσθεσε με ετικέτες τις 4 γυναίκες που συναποτελούν τη σχέση του. Είναι η Cristina, γνωστή και ως PB (Pretty Baby), η Arielle, γνωστή ως TF (Twin Flame), η Moneii, γνωστή ως PF (Phoenix Feather) και η Bri, γνωστή ως SLS (Sexy Lil’ Somethin’). Η ανάρτηση καταλήγει με το: «Πείτε κάτι καλό ή συνεχίστε τη ζωή σας. Εμείς εδώ είμαστε χαρούμενοι». 

Ο τραγουδιστής υπήρξε παντρεμένος με την ηθοποιό Crystal Renay από το 2016 έως το 2023. Κατά τη διάρκεια του διαζυγίου τους, η Renay κατηγόρησε τον Ne-Yo για απιστία, και στη δικαστική διαμάχη αποκαλύφθηκε ότι είχε αποκτήσει δύο παιδιά με μια άλλη γυναίκα κατά τη διάρκεια του γάμου τους. Από τότε, ο Ne-Yo προωθεί περήφανα τη νέα του αντίληψη για τις σχέσεις, δηλώνοντας πως θα έπρεπε να είχε επιλέξει αυτήν την προσέγγιση από την αρχή.

«Νιώθω ότι έχασα πολύ χρόνο λέγοντας ψέματα, σε σημείο που, αν είχα υιοθετήσει αυτή την προσέγγιση από την αρχή, πιθανότατα θα είχα γλιτώσει πολλούς πονοκεφάλους και ραγισμένες καρδιές», δήλωσε σε συνέντευξή του στο “Rickey Smiley Morning Show” τον περασμένο μήνα.

«Το κλειδί για να λειτουργήσει αυτό είναι η ειλικρίνεια. Όλοι πρέπει να λένε την αλήθεια»,  ανέφερε. Οι γυναίκες γνωρίζουν και αποδέχονται την «πυραμίδα», γεγονός που φαίνεται και από τα social media, καθώς οι Cristina, Arielle και Moneii (η Bri είναι η νεότερη προσθήκη) έχουν κοινό λογαριασμό στο Instagram με το όνομα “The Mrs. Lefts”.

«Δεν χειραγωγώ κανέναν, δεν κάνω πλύση εγκεφάλου σε κανέναν, δεν λέω ψέματα σε κανέναν. Η αλήθεια είναι αυτή: Μου αρέσεις, αλλά μου αρέσει και εκείνη, και η άλλη, και η άλλη. Αν είσαι εντάξει με αυτό, έλα, θα περάσουμε τέλεια», είπε ο τραγουδιστής.

Οι δηλώσεις και οι αναρτήσεις του, μπορεί με την πρώτη ανάγνωση να είναι προκλητικές ή να μοιάζουν -για τους πιο πονηρεμένους ανάμεσά μας- με μια κραυγή για προσοχή, ακροάσεις, εισιτήρια και προβολές. Στην πραγματικότητα, άσχετα με το πόσο επιθετικά αναδεικνύεται και αντιμετωπίζεται αυτό το πλαίσιο σχέσης όταν προωθείται με τέτοιο, κατά τη γνώμη μου, «ατσούμπαλο» τρόπο στα social media, ο Ne-Yo στρέφει το φως στην πολυσυντροφικότητα και ανοίγει αυτόν τον -αν μη τι άλλο- πολύ ενδιαφέροντα διάλογο: είναι εφικτή και πραγματοποιήσιμη μια σχέση με πολλούς/ές συντρόφους ταυτόχρονα; Μίλησα με τη Σοφία Αντωνιάδου, Ψυχολόγο (BSc), Σεξολόγο (MSc) και Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια, για να βουτήξουμε λίγο βαθύτερα στον κόσμο του να είναι κανείς polyamorous. 

«Το να μπει κανείς σε μια πολυσυντροφική σχέση σημαίνει την επιλογή ενός μοντέλου σχεσιακότητας που στηρίζεται στη συναίνεση, την διαφάνεια και την ισοτιμία. Η Dr. Elisabeth Seff, μέσα από πολυετείς κοινωνικές μελέτες για πολυσυντροφικές οικογένειες, σημειώνει πως αυτές οι σχέσεις απαιτούν αυξημένη επικοινωνιακή δεξιότητα, συναισθηματική διαχείριση, και προσωπική υπευθυνότητα σε σύγκριση με μονογαμικά, μονοσυντροφικά μοτίβα σχεσιακότητας (Sheff, The Polyamorists Next Door, 2014).

Η κοινωνική ανάγνωση της πολυσυντροφικότητας ωστόσο, συχνά γίνεται μέσα από πατριαρχικά και ρατσιστικά φίλτρα: η ίδια η πράξη -το να σχετίζεσαι με πολλ@, διαφορετικ@ συντροφ@- δεν κρίνεται με τον ίδιο τρόπο για όλα τα υποκείμενα. Μια cis γυναίκα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ανήθικη» ή «απρόσεκτη», ένας cis ετεροφυλόφιλος άντρας ως «μάγκας» ή «μπερμπάντης», ένα queer άτομο ως «μπερδεμένο» ή «ανώριμο», ένα ανάπηρο άτομο ίσως να μην λογίζεται καν ως σεξουαλικά ενεργό. Ο τρόπος που ερμηνεύεται η πολυσυντροφικότητα δεν είναι ουδέτερος, αλλά βαθιά επηρεασμένος από την διαθεματική και κοινωνική θέση του ατόμου που την επιλέγει. 

Οι Black queer φεμινιστικές θεωρήσεις, όπως της Bell Hooks και της Audre Lorde, μας βοηθούν να δούμε πώς η ελευθερία στον έρωτα και το σώμα μπορεί να διαβαστεί πολιτικά ως πράξη αντίστασης απέναντι σε εξουσιαστικά αφηγήματα».

Εισαγωγικό γλωσσάρι σχέσεων πέρα από τη μονογαμία

Καθώς μιλάμε για την πολυσυντροφικότητα και γενικά για σχέσεις έξω από τη μονογαμική νόρμα, ίσως βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε κάποιες βασικές έννοιες που χρησιμοποιούνται συχνά: 

Πολυσυντροφικότητα (polyamory): Η πρακτική ή ταυτότητα του να μπορεί ένα άτομο να αγαπά ή να έχει ερωτικές/συντροφικές σχέσεις με περισσότερα από ένα πρόσωπα, με τη συναίνεση και τη γνώση όλων των εμπλεκόμενων ατόμων. Δεν σχετίζεται απαραίτητα με την πολυγαμία ή την ελευθερία στο σεξ, αλλά με το πως δομούνται οι σχέσεις και η συναισθηματική συνδεσιμότητα. 

Πολυγαμία (polygamy): Όρος που χρησιμοποιείται κυρίως για γάμους (πχ ένας άντρας με πολλές συζύγους – πολυγυνία), συχνά σε θρησκευτικά ή πολιτισμικά/παραδοσιακά πλαίσια. Δεν ταυτίζεται με την πολυσυντροφικότητα που εστιάζει περισσότερα στην συναίνεση, ισοτιμία και ποικιλομορφία των σχέσεων. 

Συναινετικά Μη Μονογαμικές Σχέσεις (Consensual Non Monogamy – CNM): Ομπρέλα όρος που περιλαμβάνει διάφορες μορφές σχέσεων, όπου τα άτομα που συμμετέχουν δεν δεσμεύονται σε αποκλειστικότητα – περιλαμβάνει το swinging, την ανοιχτή σχέση, την πολυσυντροφικότητα κ.α Πάντα με την συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων ατόμων. 

Metamour: Το πρόσωπο με το οποίο δεν έχεις ερωτική/σεξουαλική σχέση, αλλά είναι σύντροφ@ τ@ συντρόφ@ σου. 

Compersion: Ένα συναίσθημα χαράς ή ικανοποίησης, όταν βλέπεις τ@ σύντροφ@ σου να βιώνει ευτυχία ή αγάπη με κάποιο άλλο άτομο (συχνά αναφέρεται ως αντίστροφη ζήλια).

Kitchen table polyamory : Μοντέλο σχέσεων όπου όλα τα εμπλεκόμενα άτομα και τα μεταξύ τους metamours, έχουν φιλικές ή συνεργατικές σχέσεις – ιδανικά μπορούν όλ@ να κάτσουν γύρω από ένα τραπέζι κουζίνας. 

Parallel Polyamory: Όταν οι σχέσεις διατηρούνται χωριστά – π.χ. τα metamours μπορεί να μην έχουν επαφή ή να μην γνωρίζονται καν. Όλες οι μορφές είναι έγκυρες και επιλέγονται ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυναμικές των εμπλεκόμενων ατόμων. 

Garden party polyamory: Ένα ενδιάμεσο μοντέλο – τα metamours δεν είναι πολύ στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, αλλά μπορεί να βρίσκονται σε γιορτές, events, ή κοινωνικές περιστάσεις με καλή πρόθεση. 

***Κάθε μορφή σχεσιακής δομής έχει τις δικές της χαρές και προκλήσεις. Δεν υπάρχει μια «κανονική» ή «ανώτερη» μορφή σχέσης, και το βασικό ζητούμενο είναι η συναινετική, διαφανής και φροντιστική επικοινωνία. 

Μπορείς όμως να αγαπάς παραπάνω από ένα άτομο; Και τι διαφορά έχει αυτό από την πολυγαμία;

«Ναι, είναι απολύτως εφικτό να αγαπάς και να σχετίζεσαι με περισσότερα από ένα πρόσωπα, με ουσιαστική συναισθηματική σύνδεση και όχι μόνο σεξουαλικά. Αυτή ακριβώς η διάκριση είναι που διαχωρίζει την πολυσυντροφικότητα από την πολυγαμία.

Η πολυγαμία είναι συνήθως ένα νομικό/κοινωνικό σχήμα, όπου ένα άτομο (κυρίως άντρας) έχει περισσότερες από μια συζύγους – και συχνά εμπεριέχει πατριαρχικές, θρησκευτικές ή δομικά άνισες δυναμικές. Δεν βασίζεται κατ’ ανάγκη στην ισότητα ή την συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων ατόμων.

Αντίθετα η πολυσυντροφικότητα είναι μια συναινετική μορφή σχέσης, όπου όλα τα εμπλεκόμενα άτομα γνωρίζουν, συναινούν και συνδιαμορφώνουν τις δυναμικές μεταξύ τους – συναισθηματικές, ερωτικές ή/και οικογενειακές».

Είναι η πολυσυντροφικότητα λύση για μια σχέση που δεν τραβάει;

«Η πολυσυντροφικότητα δεν είναι θεραπευτική στρατηγική. Όπως επισημαίνει και η ερευνήτρια Meg-John Barker, δεν είναι πιο «ανεπτυγμένη» ή «ελεύθερη» μορφή αγάπης, αλλά μια εναλλακτική σχεσιακή δομή με τα δικά της προβλήματα και οφέλη (Rewriting the Rules, 2013).

Εάν η σχέση έχει ήδη προβλήματα ορίων, επικοινωνίας ή συναισθηματικής αποστασιοποίησης, το να ανοίξει χωρίς εσωτερική επεξεργασία μπορεί να επιδεινώσει την αστάθεια. Αντίθετα όταν μια σχέση λειτουργεί σε υγιή βάση, μπορεί να εξελιχθεί σε πολυσυντροφική με αμοιβαίο σεβασμό και κοινές αξίες».

Πώς μπορώ να το προτείνω στ@ συντροφ@ μου;

«Η Dr. Kathy Labriola, σύμβουλος σχέσεων και συγγραφέας του βιβλίου The Jealousy Workbook (2013), υποστηρίζει ότι τέτοιες συζητήσεις πρέπει να γίνονται εκτός κρίσης, με στόχο τη σύνδεση και την εξερεύνηση, όχι τη  λύση κάποιου προβλήματος. Σημαντικό είναι να μεταφέρουμε τη σκέψη ή επιθυμία μας χωρίς να προκαλούμε συναισθήματα απειλής ή απόρριψης στο άλλο άτομο. 

Κλειδί εδώ είναι το «θέλω να στο πω για να μοιραστώ μια σκέψη μου, όχι για να σε πιέσω» και από αυτό το σημείο ξεκινά μια διαπραγμάτευση και όχι η ανακοίνωση μιας απόφασης που έχει ήδη παρθεί».

Τι χρειάζεται για να πετύχει;

«Σύμφωνα με μελέτη των Moors et al. (2017), άτομα με συναινετικές μη μονογαμικές σχέσεις, ανέφεραν επίπεδα ικανοποίησης και συναισθηματικής σταθερότητας ανάλογα -ή και ανώτερα- των μονογαμικών, όταν υπήρχε επικοινωνία και συναίνεση.

Η επιτυχία δεν κρίνεται με βάση τον αριθμό των συντρόφων, αλλά από το αν υπάρχει:

• Συναινετική σύμπλευση
• Συνεχής διαπραγμάτευση
• Εργαλεία συναισθηματικής αυτορρύθμισης
• Κατανόηση των δυναμικών εξουσίας, φύλου και προσδοκιών

Η κατανόηση διαφορετικών δομών πολυσυντροφικών σχημάτων (kitchen table, parallel, solo polyamory) μπορεί να βοηθήσει τα εμπλεκόμενα άτομα να βρουν το μοντέλο που τους ταιριάζει – όχι να προσπαθήσουν να χωρέσουν σε αυτό. 

Θετικά σημεία 

• Πολλαπλές πηγές φροντίδας και υποστήριξης 
• Ενίσχυση της αυτογνωσίας και της συναισθηματικής ωριμότητας
• Ευελιξία στην κάλυψη αναγκών (δεν περιμένω από ένα άτομο να καλύψει όλες μου τις ανάγκες – ούτε από πολλά βέβαια)

Αρνητικά σημεία

• Κίνδυνος εξουθενωτικής διαχείρισης χρόνου και συναισθημάτων 
• Δυναμικές ανισότητας ή ιεραρχίας που δεν αναγνωρίζονται 
• Αόρατη συναισθηματική εργασία που συχνά επιβαρύνει κυρίως θηλυκότητες.»

Ο Ne-Yo δεν έχει κρατήσει κρυφή την πολυσυντροφική του σχέση από τα παιδιά του. Αντιθέτως, τους έχει συστήσει όλες τις συντρόφους του, λέγοντας: «αυτή είναι η σύντροφός μου και αυτή είναι η σύντροφός μου και αυτή το ίδιο και εκείνη επίσης». 

Πώς θα μοιραστεί κανείς με τους οικείους ή/και τα παιδιά του ότι διατηρεί πολυσυντροφική σχέση;

«Με βάση την ειλικρίνεια και την ασφάλεια. Η Dr. Sheff καταγράφει περιπτώσεις παιδιών σε πολυσυντροφικές οικογένειες και σημειώνει πως η σταθερότητα και όχι ο αριθμός των ενηλίκων είναι αυτό που επηρεάζει την ευημερία των παιδιών. 

Σε μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να εξηγηθεί απλά: “Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αγαπάμε. Εμείς αγαπάμε με αυτό τον τρόπο και είμαστε ευτυχισμέν@ έτσι”. Η φροντίδα της ορατότητας στα δικά μας άτομα είναι μια πράξη επιλογής – όχι υποχρέωση. Το αν και πότε θα το μοιραστούμε εξαρτάται από το πόσο ασφαλείς αισθανόμαστε και τι θέλουμε να προστατέψουμε ή να αναδείξουμε».

Μπορεί η κοινή γνώμη να αποδεχτεί κάτι άλλο πέρα από τη μονογαμία;

«Η πολυσυντροφικότητα συγκρούεται με τον πολιτισμικό μας κώδικα ο οποίος έχει στηθεί πάνω στην καπιταλιστική ατομικότητα, τον ετεροσεξισμό και το ρομαντικό ιδεώδες της αποκλειστικότητας. Η αμφισβήτηση της μονογαμίας δεν είναι απλώς ερωτική ή συναισθηματική πράξη – είναι πολιτική θέση. 

Όπως γράφει η Kim TallBear, ιθαγενής queer θεωρητικός, η αποαποικιοποίηση του έρωτα περιλαμβάνει και την αποδόμηση των μοντέλων σχέσης που μας επιβλήθηκαν από αποικιακές/ λευκο-πατριαρχικές δομές (Making Love and Relations, 2020)».

Ο Ne-Yo είναι απλά ένα παράδειγμα (προς μίμηση ή αποφυγή, αυτό το αφήνω στη δική σου κρίση). Στην κανονική ζωή, πέρα από προβολείς, likes και ακόλουθους, η συζήτηση γύρω από τη μονογαμία και το αν τελικά αυτή είναι πράγματι εφικτή και ρεαλιστική ή μια συνθήκη που μας έχει επιβληθεί ως «κανονική», ανοίγει όλο και συχνότερα, με τους διαθέσιμους/δυνητικούς συντρόφους να μοιράζονται πλέον ανοιχτά τη διάθεσή τους για πολυσυντροφικότητα. «Αυτό συμβαίνει γιατί αμφισβητούνται όλο και πιο συχνά “φυσικοποιημένες” έννοιες όπως η οικογένεια, η αποκλειστικότητα και η ιδιοκτησία στον έρωτα. Μέσα από τα social media, τα podcasts, την ψυχοεκπαίδευση, πολλά άτομα έχουν πρόσβαση σε γνώσεις και κοινότητες που πριν 10-15 χρόνια τούς ήταν τελείως άγνωστες. Αυτό δείχνει μια πολιτισμική μετατόπιση – η επιθυμία για πιο αυθεντικές, διαφανείς και ευέλικτες μορφές αγάπης», υπογραμμίζει η Σοφία και συνεχίζει: 

«Αν και η συζήτηση γύρω από την πολυσυντροφικότητα έχει εμπλουτιστεί, δε βιώνουν όλα τα άτομα τα ίδια επίπεδα αναγνώρισης και νομιμοποίησης. Πολλές φορές οι εμπειρίες τους παραγκωνίζονται ή δε θεωρούνται έγκυρες – ειδικά όταν αυτές οι εμπειρίες έρχονται από γυναίκες, queer, trans, BIPOC, ανάπηρα ή φτωχοποιημένα άτομα. 

Η Miranda Fricker μέσα από τη θεωρία της επιστημικής αδικίας περιγράφει πως οι κοινωνικές ανισότητες επηρεάζουν το ποιο άτομο έχει τη δυνατότητα να μιλά για την εμπειρία του και να το αναγνωρίζουν ως αξιόπιστο. Ένα πολυσυντροφικό άτομο μπορεί να αντιμετωπίζεται ως “ανήθικο”, “άστατο”, ή “ανώριμο”, ακόμα και αν λειτουργεί με απόλυτη φροντίδα, ενσυναίθηση και ειλικρίνεια στις σχέσεις του. Τέτοιες “φωνές” συχνά δε χωρούν στο κυρίαρχο αφήγημα της “φυσικής” μονογαμίας. 

Ειδικά αν δεν πληροί τις προσδοκίες της mainstream πολυσυντροφικής εικόνας (λευκ@, cis, fit, νεαρ@, instagraμικ@), μπορεί να βιώσει επιστημική σιωπή: να του αρνηθούν την εγκυρότητα του λόγου και της επιθυμίας του. Για αυτό η ορατότητα δεν αρκεί – χρειαζόμαστε χώρους που ακούν και τιμούν τις διαφορετικές φωνές και μορφές αγάπης».

Χρειαζόμαστε ειλικρίνεια, αμοιβαιότητα και να ακούμε: τι θέλουν οι άλλοι, αλλά νομίζω κυρίως, τι είναι αυτό που θέλουμε εμείς.