Πού βρισκόμαστε τελικά με την αλλαγή του νόμου για το χιτζάμπ στο Ιράν
Καμία αλλαγή δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη από τις αστυνομικές αρχές. Το επικοινωνιακό τρικ έριξε περισσότερο λάδι στη φωτιά, δείχνοντας ότι το βασικό ζητούμενο πλέον στο Ιράν είναι να αλλάξει ο νόμος.
- 5 ΔΕΚ 2022
Με ενωμένες φωνές πίσω από πανό με σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», οι συνεχόμενες διαδηλώσεις στο Ιράν πιέζουν το κέλυφος του συντηρητικού καθεστώτος, εγκυμονώντας ένα νέο status quo, όπως συμβαίνει σε κάθε κοινωνική έκρηξη με μαζικό έρεισμα. Από την τοποθέτηση, στην οποία προέβη μέσα στο σαββατοκύριακο ο γενικός εισαγγελέας του Ιράν Mohammad Jafar Montazeri, δόθηκε η εντύπωση πως γράφεται ο επίλογος που αρμόζει για το μαραθώνιο κύμα οργής, με την υποχώρηση της κυβέρνησης για την περίφημη αστυνομία ηθικής (Gasht-e ershad):
«Η αστυνομία ηθών δεν έχει καμία σχέση με τη δικαστική εξουσία και καταργήθηκε από τις αρχές που τη δημιούργησαν», ανέφερε ο ίδιος σε συνέντευξη Τύπου στην Τεχεράνη, ενώ λίγες ώρες πριν είχε εκφράσει σε διαφορετική ομιλία ότι «το κοινοβούλιο και οι δικαστικές αρχές εργάζονται» στο ζήτημα της υποχρεωτικότητας της μαντίλας. Το αποτέλεσμα; Τα δυτικά Μέσα μετέδωσαν την αναθεώρηση της ιρανικής νομοθεσίας, στον απόηχο των διαδηλώσεων.
Ωστόσο, όπως διευκρινίζει το Al Jazeera, καμία είδηση δεν έχει επιβεβαιωθεί έκτοτε από τις αστυνομικές αρχές και την κυβέρνηση, ούτε εκτελέστηκαν οι προσήκουσες ενέργειες αυτής της αλλαγής: οι επίμαχες ομάδες με τα λευκά και πράσινα βαν παραμένουν σε περιπολεία, κάπου στα 2.000 άτομα διατηρούν νομικές εκκρεμότητες λόγω της συμπεριφοράς τους στις διαδηλώσεις των τελευταίων μηνών (π.χ. κάψιμο χιτζάμπ) και το όλο σενάριο για κατάργηση της μονάδας Gasht-e ershad εξελίσσεται σε μύθο.
Μπροστά στο νεφελώδες τοπίο για το νομικό πλαίσιο του Ιράν, περισσότερο λάδι έπεσε στη φωτιά: με νέα τριήμερη απεργία απάντησαν οι διαδηλωτές και, πλέον, είναι ξεκάθαρη η προϋπόθεση για να παύσουν τις κινητοποιήσεις τους – «η απαίτηση των διαδηλωτών είναι να αλλάξει το καθεστώς», όπως εξήγησε ο αναλυτής Abbas Abdi. Και αυτό θα αποτυπωθεί μόνο με νομική τροποποίηση.
Πόσο εύκολο είναι να καταργηθεί ο νόμος
Σε μία προσπάθεια σκιαγράφησης του κινήματος που έχει εκδηλωθεί στο Ιράν, μετά τον τραγικό και μυστηριώδη θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini στα χέρια της αστυνομία ήθους, που την προσήγαγε για την απρεπή της ενδυμασία, ο αναλυτής Abbas Abdi αναφέρει τα εξής στοιχεία: πρόκειται για ένα κίνημα που έχει κινητήριο μοχλό την Gen Z και υποστηρίζεται από τη σιωπηλή πλειοψηφία της κοινωνίας – σύμφωνα με πολλές δημοσκοπήσεις, που μένουν εκτός δημοσιότητας λόγω κυβερνητικής παραίνεσης, περίπου το 60-80% είναι στο πλευρό των νεότερων που έχουν βγει στους δρόμους.
Το κόκκινο πανί για τους διαδηλωτές είναι ουσιαστικά το νομικό πλαίσιο του 1983, από το οποίο εγκαθιδρύθηκε το θεοκρατικό καθεστώς στο κράτος της Μέσης Ανατολής, μετά την Επανάσταση. Ωστόσο, το σήμερα του Ιράν απέχει παρασάγγας από τότε: περίπου το 75% των περιοχών έχει αστικοποιηθεί και σχεδόν όλα τα άτομα κάτω των 25 ετών ζουν σε πόλεις, υπάρχουν περίπου 4 εκ. φοιτητές στη χώρα και κατά βάση είναι γυναικείου φύλου.
Πρόκειται για τις «πρωταγωνίστριες» που εξεγείρονται τώρα, κόντρα στην αυστηροποίηση που ξεκίνησε από τον Ayatollah Khomeini.
O επικεφαλής της Δικαστικής Αρχής του Ιράν Ebrahim Raisi έχει αναφέρει αρκετές φορές από τον Σεπτέμβριο την «ευελιξία», με την οποία θα έπρεπε να κινηθεί το νομικό πλαίσιο της χώρας, ώστε να απορροφήσει την κοινωνική ένταση, αλλά δεν έχει διευκρινιστεί περαιτέρω. Οι κυβερνητικές αρχές δεν έχουν σταματήσει να κατηγορούν τους αλλοεθνείς (και αλλόθρησκους) εχθρούς που υποτίθεται ότι υποκινούν τις συγκρούσεις στο Ιράν, αρνούμενες με αυτόν τον τρόπο να αναγνωρίσουν την επείγουσα ανάγκη για ελαστικοποίηση του «συντηρητικού Ιράν».
Μια τέτοια τροποποίηση θα σήμαινε ταυτόχρονα και αλλαγή στην ταυτότητα του καθεστώτος Raisi, οπότε μένει να δούμε μέχρι ποιο σημείο πρόκειται να υποχωρήσει η κυβέρνηση για να διαχειριστεί τις διαδηλώσεις που αναζωπυρώθηκαν μετά την πρόσφατη επικοινωνιακή ντρίμπλα.
Ένας αστερίσκος για πιο ήπια μέτρα
Ακόμη κι αν πράγματι ο επίλογος των διαδηλώσεων γραφεί με μια νομική αναθεώρηση, λοιπόν, μένει να δούμε τι θα αφορά: πέρα από τον ισχύον νόμο του 1983 –σύμφωνα με τον οποίον οι γυναίκες, ανεξαρτήτως θρησκείας, θα πρέπει να φορούν δημοσίως μαντίλα και φαρδιά ρούχα, ενώ παράλληλα θέσπιζε την ειδική μονάδα Gasht-e ershad για την επιτήρηση της ευπρέπειας–, υπάρχει και η αυστηροποίηση που καταγράφηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας από τον τωρινό πρόεδρο Ebrahim Raisi:
Από τον Ιούνιο του 2022, συγκεκριμένα, όσες γυναίκες δεν ακολουθούσαν κατά γράμμα τον νόμο (δηλ. δεν φορούσαν μονόχρωμο χιτζάμπ ή τσαντόρ), οι λεγόμενες bad-hijab, έπαυαν να έχουν πρόσβαση σε τράπεζες και υπουργικά κτίρια, ενώ τα καταστήματα εστίασης είχαν κάθε δικαίωμα να τους αρνηθούν τις υπηρεσίες τους. Από τότε είχε ξεκινήσει το κύμα διαδηλώσεων που βλέπουμε τώρα να κλιμακώνεται.
Επομένως, η πιο διπλωματική και επικοινωνιακά ανέξοδη κίνηση της κυβέρνησης Raisi δεν είναι ούτε η κατάργηση της αστυνομίας ηθών, ούτε η αποδοχή κάθε ενδυμασίας για τις γυναίκες, παρά αυτή η υποχώρηση στην αυστηρότητα της ενδυμασίας που έχει επιβάλλει τους τελευταίους μήνες.
