Revenge porn, το πιο βρώμικο μυστικό του ίντερνετ

Τι είναι όμως το εκδικητικό πορνό; Το revenge porn είναι η κοινοποίηση ιδιωτικού, σεξουαλικού υλικού (φωτογραφίες, βίντεο) με σκοπό να προκαλέσει ντροπή, χλευασμό ή και διαπόμπευση ενός ατόμου. Όχι, δεν είναι κάτι σπάνιο ή κάτι που κατασκευάζουν τερατώδεις hackers. Πρόκειται για μια ευρέως διαδεδομένη τακτική, ένα ποινικό αδίκημα το οποίο βλέπουμε να διαπράττεται και από ανθρώπους της διπλανής πόρτας – όπως, δηλαδή, ο γνωστός τηλεπαρουσιαστής Στάθης Παναγιωτόπουλος.

Εκείνο όμως που έχει τη μεγαλύτερη σημασία δεν είναι πόσα sites χρυσαφίζουν παρανομώντας ή γιατί οι θύτες επιλέγουν αυτήν την τακτική. Το βασικό ζητούμενο είναι άλλο: το ψυχολογικό αποτύπωμα που αφήνει στα θύματα.

Ζητήσαμε από τον Αριστοτέλη Βάθη, ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, και την Κορίνα Θωμαϊδου, Ψυχολόγος (MSc) – Ψυχαναλύτρια και μέλος της Societe de Psychanalyse Freudienne, να ρίξουν φως στο σκοτάδι του πλέον βρώμικου μυστικού του παγκόσμιου ίντερνετ.

Το αποτύπωμα του revenge porn στα θύματα

«Οι μελέτες δείχνουν ότι οι επιπτώσεις του revenge porn είναι παρόμοιες με αυτές των σεξουαλικών επιθέσεων, όπως ο βιασμός. Μάλιστα, οι περισσότεροι νομοθέτες στο εξωτερικό προτείνουν να ποινικοποιηθεί άμεσα σε όσες χώρες δεν είναι ήδη ποινικοποιημένο» λέει χωρίς περιτροπές ο Αριστοτέλης Βάθης. Το ζήτημα είναι πραγματικά σοβαρό, δεν είναι κάποιο κακόγουστο αστείο για να το προσπερνάμε ελαφρά τη καρδία.

Πιο συγκεκριμένα για την Ελλάδα, το «εκδικητικό πορνό εμπίπτει στις συμπεριφορές εκείνες που παραβιάζουν τον νόμο για τα προσωπικά δεδομένα και ποινικοποιούνται στο άρθρο 38 με τίτλο “ποινικές κυρώσεις” του νόμου 4624/2019 αποτελώντας ειδικό ποινικό νόμο σύμφωνα με το άρθρο 12 του ποινικού κώδικα». Άλλωστε, όπως μας ξεκαθάρισε η Κορίνα Θωμαΐδου, είτε το κίνητρο είναι η εκδίκηση είτε οτιδήποτε άλλο (όπως για παράδειγμα μία σεξουαλική φαντασίωση που ικανοποιείται με αυτόν τον τρόπο) το αποτέλεσμα είναι το ίδιο για τα θύματα.

«Σε ψυχικό επίπεδο δημιουργεί ψυχολογικό τραύμα και έντονο συναισθηματικό στρες, τα οποία οδηγούν σε παθολογία» σημειώνει χαρακτηριστικά ο 49χρονος ψυχίατρος, για να συνεχίσει: «Άγχος, κατάθλιψη, μετατραυματική διαταραχή (PTSD) ακόμα και αυτοκτονικός ιδεασμός έρχονται ως επιπτώσεις». Πρέπει εδώ να σημειωθεί η περίπτωση της άτυχης Λίνας Κοεμτζή: αυτοκτόνησε τον Νοέμβριο του 2016 μην μπορώντας να αντέξει άλλο τη διαπόμπευση την οποία δεχόταν εξαιτίας του εκδικητικού πορνό που είχε κυκλοφορήσει.

Η υπόθεση 22χρονης από τα Γιαννιτσά είναι η πλέον χαρακτηριστική καθώς δείχνει και άλλο ένα πρόσωπο του revenge porn. Εκτός από τα ψυχικά τραύματα που προκαλεί, πολύ συχνά αποτελεί και «όπλο» για εκβιασμούς και απειλές. Στη δική της περίπτωση, οι ημίγυμνες φωτογραφίες που είχε τραβήξει ένας φωτογράφος ήταν η πηγή του κακού. Τι άλλου είδους επιπτώσεις υπάρχουν; «Πλήττεται τρομερά η αυτοεκτίμηση, ουσιαστικά καταστρέφεται, ενώ τα θύματα είναι πολύ δύσκολα να συνάψουν συντροφικές σχέσεις στο μέλλον καθώς δυσκολεύονται να εμπιστευτούν ξανά» αναφέρει ο Αριστοτέλης Βάθης.

Τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ χειρότερα όταν μαζί με το revenge porn δημοσιοποιούνται και τα στοιχεία του θύματος ή το πρόσωπό του. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν πολύ συχνά διαδικτυακές απειλές από αγνώστους αλλά και hate speech σε προσωπικά μηνύματα. Μάλιστα, το εκδικητικό πορνό, όχι τυχαία, αποτελεί μορφή έμφυλης βίας καθώς το 90% των θυμάτων είναι γυναίκες.

«Η κατάσταση είναι ακόμα πιο δύσκολη όταν όλα αυτά συμβαίνουν στα στενά όρια μία μικρής κοινωνίας» σημειώνει η Κορίνα Θωμαΐδου. «Ο κοινωνικός περίγυρος παίζει ρόλο, αφού σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να ισχύει σε μία μεγαλούπολη, σε μία μικρή πόλη τα θύματα βλέπουν την κοινωνική και εργασιακή τους ζωή να καταρρέει σαν χάρτινος πύργος μετά από ένα τέτοιο συμβάν».

Οι μελέτες στις οποίες αναφέρεται ο Αριστοτέλης Βάθης δυστυχώς επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα της συναδέλφου του. Είναι πολύ συχνό τα θύματα του revenge porn να έχουν δυσκολίες και στην ανεύρεση εργασίας. Καθώς στον σύγχρονο κόσμο οι εργοδότες «ξεσκονίζουν» όλο και περισσότερο το ψηφιακό προφίλ των υποψήφιων εργαζομένων, οι γυναίκες που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο του εκδικητικού πορνό πολλές φορές προσπερνιούνται. Σε μία ακραία έκφραση των κλασικών στερεότυπων θεωρούνται «σπιλωμένες».

«Πολλές φορές τα θύματα αποσύρονται από την online ζωή με ότι επιπτώσεις έχει αυτό στον εργασιακό τους τομέα αλλά και στην κοινωνική τους ζωή» εξηγεί ο 49χρονος ψυχίατρος. «Μάλιστα, οι έρευνες έχουν δείξει ότι δεν είναι σπάνιο τα θύματα να αναζητούν μορφές αυτοθεραπείας στη χρήση αλκοόλ, εξαρτησιογόνων ουσιών και φαρμάκων. Η ψυχοθεραπεία όμως και το EMDR (σ.σ: μέθοδος ψυχοτραυματοθεραπείας) είναι πολύτιμες και μπορούν να βοηθήσουν στην επούλωση των ψυχικών τραυμάτων».

Όλα αυτά μοιάζουν να βγάζουν ξεκάθαρο νόημα. Το revenge porn είναι ένα σοβαρό αδίκημα με τρομερές επιπτώσεις στα θύματα. Θα πρέπει, μάλιστα, να τονιστεί ότι οι θεατές μπορεί να μη διώκονται ποινικά αλλά αποτελούν σημαντικό μέρος του προβλήματος. Αν και, τελικά, η πραγματική αιτία για όλα όσα βλέπουμε να συμβαίνουν είναι ίσως πιο βαθιά.

«Η πρόσφατη ταινία Ατυχές πήδημα ή παλαβό πορνό όπου οι ιδιωτικές στιγμές ενός ζευγαριού πέφτουν στα χέρια κάποιων hackers με έβαλε σε κάποιες σκέψεις» λέει, κάνοντας μία μικρή εισαγωγή,  η ψυχοθεραπεύτρια Κορίνα Θωμαΐδου, πριν φτάσει στο ζητούμενο: «Το τι κάνει κανείς με αμοιβαία συναίνεση στην προσωπική ερωτική του ζωή δεν αφορά κανέναν πέρα από τους εμπλεκόμενους. Η πραγματική παραβίαση συμβαίνει όταν αυτή η ιδιωτικότητα βγαίνει προς τα έξω χωρίς να υπάρχει συναίνεση». 

Το revenge porn είναι η πιο αισχρή μορφή κοιτάγματος από την κλειδαρότρυπα, μία τακτική που ικανοποιεί τα πιο χαμηλά -συνήθως αντρικά- ένστικτα. Μήπως πρέπει επιτέλους να μπει ένα μεγάλο stop σε όλο αυτό;