Σάλεμ: Ένα οδοιπορικό στη στοιχειωμένη πόλη των μαγισσών

Μπαίνουμε στη μηχανή του χρόνου: Σάλεμ, 1692. Το μικρό χωριό της Νέας Αγγλίας είναι ανήμπορο να ανασάνει μέσα στο βάλτο του πουριτανισμού. Η συντηρητική κοινωνία εκλαμβάνει κάθε τι άγνωστο ως έργο του Διαβόλου. Δύο μικρά κορίτσια σέρνονται στο πάτωμα, βγάζουν αλλόκοτες κραυγές και βλασφημούν. Ακολουθούν περισσότερα κρούσματα. Τα κορίτσια ήταν ‘δαιμονισμένα’ και υπαίτιες ήταν η Τιτούμπα, μια σκλάβα από την Καραϊβική, η Σάρα Όσμπορν και η Σάρα Γκουντ οι οποίες συλλαμβάνονται και οδηγούνται σε δίκη.

Η Όσμπορν και η Γκουντ αρνούνται τις κατηγορίες. Η Τιτούμπα, ομολογεί. Υποστηρίζει πως ο Διάβολος επισκέφτηκε την ίδια αλλά και άλλες γυναίκες της περιοχής. Οδηγούνται στη φυλακή με την κατηγορία της μαγείας. Ένα κύμα υστερίας ‘πνίγει’ τα μυαλά των κατοίκων που ζητούν απαντήσεις. Ο κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, σερ Ουίλιαμ Φιπς, συγκρότησε ένα ειδικό δικαστήριο. Ακολούθησαν δεκάδες συλλήψεις. Η παραδοχή και η κατάδοση άλλων γυναικών που ήρθαν σε επαφή με την μαγεία ήταν πλέον καθημερινό φαινόμενο. Το δικαστήριο αποφάνθηκε: ”Θάνατος”.

Μπαίνουμε ξανά στη μηχανή του χρόνου και φτάνουμε στο σήμερα: Σάλεμ, 2016. Το χωριό των μαγισσών είναι πλέον πόλη και το Σαββατοκύριακο του Χάλογουιν δέχτηκε πάνω από 250.000 τουρίστες, ενώ ετησίως, ο αριθμός αγγίζει και πολλές φορές ξεπερνάει το ένα εκατομμύριο. Οι θλιβερές και ανατριχιαστικές μέρες του παρελθόντος αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες, που εκτός από τα μουσεία και τα αξιοθέατα, μπορούν να επισκεφτούν πάνω από εξήντα εστιατόρια, καφετέριες και μαγαζιά. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως το 2012, το Σάλεμ τιμήθηκε με το βραβείο ‘Best Shopping District’ από ένωση μικροπωλητών της Μασαχουσέτης. Μια ακόμη διάκριση για την πόλη ήρθε το 2013, όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, με σχετική νομοθεσία, αναγνώρισε το Σάλεμ ως τη γενέτειρα της Εθνικής Φρουράς. Εν έτει 2016, η πόλη συνδυάζει με περίτεχνο τρόπο το μυστήριο που την περιβάλλει, τις σκοτεινές μέρες της πουριτανικής της ιστορίας και την διασκέδαση. ”Still making history”, με πολλούς και ποικίλους τρόπους όπως σωστά αναγράφεται στην επίσημη σελίδα του Σάλεμ.

Μαγαζιά με ενθύμια, βιβλία και μαγεία περιμένουν τους επισκέπτες του Σάλεμ. Στην οδό Derby υπάρχει το Salem Wax Museum of Witches and Seafarers. Εκεί θα βρει κανείς μινιατούρες, μικρά δώρα και θα μάθει περισσότερα για το Σάλεμ, τις δίκες των μαγισσών, αλλά και τους θαλασσοπόρους. Από τέλη Ιουνίου μέχρι τέλη Αυγούστου, το Salem Wax Museum ανοίγει τις πύλες του Frankesteins’s Castle, ένα σκοτεινό μπουντρούμι που σε αφήνει στο έλεος του γνωστού χαρακτήρα της ταινίας από το μακρινό 1931. Δίπλα ακριβώς, το Salem Witch Village με περιηγήσεις, βιβλία και άλλα πολλά, δίνουν απαντήσεις σχετικά με την πραγματική ιστορία που κρύβεται πίσω από τον μύθο των μαγισσών.

Ένας από τους δικαστές της δίκης των Τιτούμπα, Σάρα Όσπορν και Σάρα Γκουντ, ήταν ο Τζόναθαν Κόργουιν. Η κατοικία του, γνωστή και ως Witch House, είναι η μόνη που συνδέει άμεσα το παρόν με τις δίκες των μαγισσών το 1692. Το σπίτι που λειτουργεί ως μουσείο από το 1948, δείχνει με απόλυτη ακρίβεια την αρχιτεκτονική του 17ου αιώνα, ενώ μέσα σε αυτό, εκτός από τα έπιπλα εκείνης της εποχής, υπάρχει υλικό που εξηγεί σε βάθος τα γεγονότα αλλά και τις ζωές όσων έλαβαν μέρος σε αυτές.

”Ο Θεός ξέρει ότι είμαι αθώος” είναι το πρώτο που θα δει κανείς μόλις φτάσει στο μνημείο που αφορά τις δίκες των μαγισσών. Το μνημείο αυτό σχεδιάστηκε από τους Τζέιμς Κάτλερ και Μάγκι Σμιθ. Πάνω στους γρανιτένιους πάγκους υπάρχουν τα ονόματα όλων όσων κατηγορήθηκαν και εκτελέστηκαν. Η τοποθεσία μπορεί να χαρακτηριστεί ως άριστη, αφού πίσω από το μνημείο βρίσκεται το παλαιότερο νεκροταφείο του Σάλεμ, το The Burying Point, που έχει θαφτεί ένας εκ των δικαστών των περίφημων ‘Witch Trials’, Τζον Χάθορν.

Ομιχλώδες τοπίο, σκοτάδι, παράξενοι ήχοι, ξόρκια και μάγισσες. ”Είκοσι αθώοι άνθρωποι πέθαναν κατά την διάρκεια της Υστερίας των Μαγισσών. Η ιστορία τους έκανε γνωστούς, εμείς αληθινούς”. Το Salem Witch Museum, ίσως το πιο γνωστό μουσείο στο Σάλεμ, προσπαθεί μέσα από την βραχνή φωνή ενός άντρα να μας μεταφέρει στο Σάλεμ του 1692, στην αρχή της παράνοιας και της υστερίας και εν συνεχεία στο άδικο ξέσπασμα της κοινωνίας αλλά και αυτών που την διοικούσαν απέναντι σε δεκάδες αθώους. Σε μία καρέκλα ή σε έναν κίτρινο πάγκο, πάντα στο σκοτάδι, γίνεται αναπαράσταση των γεγονότων με την βοήθεια κέρινων(;) ομοιομάτων. Στη συνέχεια ακολουθεί μια μικρή περιήγηση που εξηγεί την εξέλιξη της μαγείας ανά τα χρόνια αλλά και πως αναστήθηκαν ή δημιουργήθηκαν μύθοι γύρω από αυτή. Η αναφορά και η σύγκριση του μακαρθισμού με το έργο του Άρθουρ Μίλλερ και τις δίκες του Σάλεμ, ήταν αναπόφευκτη.

​(Μία γνωστή και διαδεδομένη παρανόηση, είναι πως, όποιος ασκούσε μαγεία, καιγόταν στην πυρά. Η τακτική αυτή είχε εφαρμοστεί σε άλλες χώρες, κυρίως στην Ευρώπη και όχι στο Σάλεμ)

Κάθε σχέση με τον Διάβολο, ήταν αδίκημα. Ήταν απιστία απέναντι στον Δημιουργό σου, απέναντι στην κοινωνία. Το Κακό έχει πολλές πτυχές, πολλές όψεις και εμφανίζεται με διαφορετικό προσωπείο ανά τις εποχές. Το 1692 ήταν οι μάγισσες, την εποχή του Μακάρθι, ήταν ο κομμουνισμός. Ο Άρθουρ Μίλερ, αφού επισκέφτηκε το Σάλεμ το 1951 και μελέτησε τις δικογραφίες, βρήκε αναπάντεχες ομοιότητες ανάμεσα στο ‘κυνήγι των μαγισσών’ και την δράση της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, κάτι που τον οδήγησε στην ιδιοφυή σύμπλεξη του μακαρθισμού με τις δίκες του Σάλεμ, γράφοντας το θεατρικό έργο ‘The Crucible’, ένα έργο με τεράστια δυναμική που ένωσε δύο διαφορετικούς κόσμους όπως το Σάλεμ την εποχή της Υστερίας και την Αμερική του Μακάρθι.

​Οι κάτοικοι της περιοχής σέβονται απεριόριστα την ιστορία τους. Γνωρίζουν πως – κατά κάποιο τρόπο – αποτελούν μέρος της και πρέπει να υπάρξουν άξιοι συνεχιστές της. Γνωρίζουν πως, η ‘μαγεία’ του παρελθόντος είναι αυτή που τους προσφέρει αναγνωρισιμότητα και ελκύει τους τουρίστες. Έμαθαν να ζουν κάτω από τον ουρανό του 17ου αιώνα και ας διανύουμε τον 21ο. Υπάρχουν ακρότητες, σε όλα τα τουριστικά μέρη της , όπως για παράδειγμα τα διάφορα μαγαζιά που προσφέρουν προφητείες έναντι κάποιων δολαρίων, σύγχρονες ‘μάγισσες’ που σου λένε το μέλλον όπως έκανε η Τιτούμπα, με τη διαφορά πως πληρώνονται και δεν εκτελούνται. Όμορφη, καθαρή πόλη που έμαθε να δέχεται με θέρμη τον κόσμο που την επισκέπτεται θέλοντας να μάθει περισσότερα για την σκοτεινή της πλευρά.​

​(Άγαλμα αφιερωμένο στη γνωστή τηλεοπτική σειρά ‘Bewitched’, της οποίας η 7η σεζόν γυρίστηκε στο Σάλεμ)

”Δεν θα ξεπεράσουμε ποτέ αυτό το παρελθόν; Κάθεται πάνω στο παρόν σαν το σώμα ενός γίγαντα”. Η φράση αυτή ανήκει στον Ναθάνιελ Χόθορν (Nathaniel Hawthorne), συγγραφέα του ‘The House of the Seven Gabels’. Ένα γοτθικό μυθιστόρημα που ‘ξεβράζει’ παλιές τύψεις και μουντά χρώματα μιας εποχής που τόσο ήθελε να ξεχάσει. Ο λόγος; Συγγενής του ήταν ο Τζον Χάθορν, ένας από τους δικαστές το 1692. Θέλοντας να κρύψει την σχέση του μαζί του, πρόσθεσε ένα ‘w’, χωρίς βέβαια να καταφέρει να την κρατήσει κρυφή. Το σπίτι του 17ου αιώνα που τον ενέπνευσε, που τον έκανε ένα με τον Τζον Χάθορν, τον άνθρωπο που ποτέ δεν γνώρισε αλλά μίσησε, έγινε μουσείο, διατηρώντας φυσικά και τις ‘πινελιές’ από τον 18ο και 19ο αιώνα που προστέθηκαν στη συνέχεια.

H ιστορία του ‘The House of the Seven Gables’, όμως, ξεκινά πριν το κάνει γνωστό ο Ναθάνιελ Χόουθορν με το μυθιστόρημά του. Χτίστηκε από τον καπετάνιο Τζον Τέρνερ το 1668 και μεγάλωσαν εκεί τρεις γενιές των Τέρνερ, πριν το σπίτι περάσει στα χέρια του Σάμουελ Ίνγκερσολ, θείο του Ναθάνιελ και ενεργό καπετάνιο την περιόδο του Μεγάλου Εμπορίου και της μετανάστευσης. Το Σάλεμ, εκτός από το αινιγματικό και ζοφερό παρελθόν του, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ροή του εμπορίου. ”Στα πιο μακρινά λιμάνια της πλούσιας Ανατολής” ήταν το μότο της περιοχής το 1839, όχι άδικα, αφού από το 1797, οι άνθρωποι του Σάλεμ μπορούσαν να ταξιδέψουν σε πολλές ξένες χώρες όπως ήταν η Ινδία, η Κίνα, η Λατινική Αμερική, η Ρωσία και η Μεσόγειος. 

Οι περισσότεροι, όταν ακούν τη λέξη μάγισσα, σκέφτονται το Σάλεμ. Δικαιολογημένα. Πολιτικά λογοπαίγνια, θεατρικά έργα, τηλεοπτικές σειρές, ταινίες και μύθοι. Όσοι θέλουν να προκαλέσουν τρόμο, να τονίσουν την σημασία του θρησκευτικού φανατισμού, να εγκλωβίσουν την ελευθερία του ατόμου, καταλήγουν σε αυτό. Σύμφωνα με ένα άρθρο του Science Magazine σχετικά με το Σάλεμ και τις δίκες των μαγισσών το 1976, τα ανεξήγητα τότε συμπτώματα των δύο κοριτσιών αλλά των υπολοίπων που ακολούθησαν, προήλθαν από μυκητολογική προσβολή στο σιτάρι που κατανάλωσαν. Η ουσία που παράγει, είναι ίδια με αυτή του LSD, ενώ προκαλεί σπασμούς, εμετούς, παράξενη συμπεριφορά και ψευδαισθήσεις, συμπτώματα που παρουσίασαν και οι ‘μάγισσες του Σάλεμ’. Πολλά σενάρια κυκλοφορούν, άλλα τόσα μπορεί να κυκλοφορήσουν. Το χωριό των μαγισσών έσβησε τα φώτα του, ξεκουράζεται και κρατάει τη μαγεία του για πρώτο φως της ημέρας.