Σαουδική Αραβία: 4 μέρες στο βασίλειο που ακόμα μαθαίνει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα

Ψέματα δεν θα πω. Αρχικά κόλλησα, δίσταζα να πω το ναι. Το συγκεκριμένο βασίλειο της αραβικής χερσονήσου δεν έχει και την καλύτερη φήμη και οι σκέψεις στο πίσω μέρος του μυαλού μου ήταν πολλές. Στο τέλος της ημέρας όμως, αναλογίστηκα πως θα ήταν μια ακόμη χρήσιμη εμπειρία, πόσο μάλλον λόγω του αντικειμένου της δουλειάς μου. Κάθε νέο ταξίδι, κάθε διαφορετικός πολιτισμός, κάθε ξένη από εμάς νοοτροπία, είναι χρήσιμα για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε.

Άλλωστε, όλοι έχουμε ακούσει τόσα για τη Σαουδική Αραβία, οπότε το να παρακολουθήσω την καθημερινότητα της χώρας από κοντά δεν ήταν δυνατόν να μην με ιντριγκάρει. Αν αναρωτιέσαι ποιος με κάλεσε στο βασίλειο και γιατί, θα βρεις τις απαντήσεις στην ανταπόκρισή μου από όσα είδα στο πράγματι εντυπωσιακό King Abdulaziz Center for World Culture (Ithra) στα πλαίσια του φεστιβάλ Tanween, στην πόλη Νταμάμ, την πρωτεύουσα της ανατολικής επαρχίας της Σαουδικής Αραβίας και έκτης μεγαλύτερης πόλης στην χώρα. Σε αυτό το κείμενο, τον πρώτο λόγο θα έχει η ταξιδιωτική εμπειρία και η κοινωνική παρατήρηση.

Έφτασα στην Σαουδική Αραβία μέσω Λίβανου και ήδη από τα πρώτα λεπτά στο Νταμάμ, κατάλαβα ένα πράγμα: η ζέστη και η υγρασία δεν αστειεύονται. Η πτήση μου έφτασε βράδυ, παρ’ όλα αυτά στο πρόγραμμα υπήρχε δείπνο, οπότε ανυπομονούσα να γευτώ τις τοπικές λιχουδιές. Ο οδηγός μετέφερε την δημοσιογραφική παρέα μας στο Intercontinental, εκεί όπου σεφ είναι ο Έλληνας Μανώλης Κυριακίδης και τα πιάτα που μας περίμεναν ήταν μεταξύ άλλων χωριάτικη σαλάτα, σκορδαλιά, αρνί και φάβα, μιας και πετύχαμε την ΜΙΑ greek night που κάνει κάθε μήνα. ΟΚ, δεν μου είχαν λείψει κιόλας, αλλά είχα μέρες μπροστά μου για τα ντόπια προϊόντα.

Το επόμενο πρωί, το πρόγραμμα περιελάμβανε ξενάγηση στην Ithra και μετά από μια γεμάτη μέρα στο εντυπωσιακό κέντρο πολιτισμού (σκέψου το σαν ένα μεγαλύτερο Νιάρχος) είχα προλάβει να βγάλω τα πρώτα μου συμπεράσματα. Πρώτο και κύριο: όση ζέστη κι αν έχει έξω, σε εσωτερικούς χώρους χρειάζεσαι τουλάχιστον μια ζακέτα για να την παλέψεις, αφού δεν το λυπούνται το air condition.

Ακόμη, η αμπάγια, η παραδοσιακή φορεσιά που φοράνε οι γυναίκες, συνηθίζεται αλλά δεν είναι πια υποχρεωτική. Αποκλείεται να συναντήσεις ντόπια γυναίκα που δεν φοράει καν την αμπάγια, ωστόσο αρκετές έχουν το πρόσωπο ακάλυπτο, ενώ για γυναίκες που δεν είναι από εκεί, το να φοράνε τα κανονικά τους ρούχα είναι πια συνηθισμένο. Όσο για τους άντρες, κάποιοι φόραγαν τις παραδοσιακές στολές και κάποιοι όχι, χωρίς κι εδώ να υπάρχει κάτι άλλο πέραν της συνήθειας. Εγώ για παράδειγμα φορούσα τα κανονικά μου ρούχα, ενώ ακόμη και με μια βερμούδα νορμάλ μεγέθους θα ήμουν ΟΚ.

Το βράδυ, επισκεφτήκαμε την παραθαλάσσια περιοχή (η ευρύτερη εκεί περιοχή λέγεται Χόμπαρ), η οποία βρέχεται από τον Περσικό Κόλπο και είναι η περιοχή που οι ντόπιοι διασκεδάζουν. Τι σημαίνει διασκέδαση; Κυρίως εστιατόρια, ενώ οι πιο νεανικές παρέες κάθονται στους εξωτερικούς χώρους, κάνοντας πικ νικ και ακούγοντας μουσική. Το αλκοόλ απαγορεύεται δια ροπάλου, ακόμα κι αν είσαι ‘δυτικός’ και αποτελεί αιτία να σε απελάσουν από τη χώρα σε περίπτωση που βρίσκεσαι εκεί για δουλειά.

Μέχρι πρόσφατα, τα εστιατόρια είχαν διαφορετική είσοδο για τους άντρες και διαφορετική για τις οικογένειες, ενώ δεν υπήρχε περίπτωση μια παρέα γυναικών να βγει για διασκέδαση ασυνόδευτη, κάτι που πλέον δεν ισχύει. Ένα χρόνο πριν, δημιουργήθηκε και το πρώτο σινεμά στην περιοχή, το οποίο μπορούν να επισκεφτούν και ανύπαντρα ζευγάρια. Για να καταλάβεις πόσο απαίδευτοι είναι σε αυτή τη μορφή της διασκέδασης οι Σαουδάραβες, ο υπεύθυνος της αίθουσας προβολών του Ithra μας έλεγε ότι σε κάθε διάλειμμα, έπρεπε να βγουν έξω για να φωνάξουν τους θεατές, μιας και δεν ήταν συνηθισμένοι σε αυτό το κόνσεπτ και καθόντουσαν έξω για πολλή ώρα.

Στην παραθαλάσσια περιοχή έχει ανοίξει και το πρώτο beach bar της περιοχής, χωρίς αλκοόλ αλλά με ξαπλώστρες και τις γυναίκες να φοράνε φυσικά μπουρκίνι. Και πώς ξεδίνουν οι Σαουδάραβες; Επισκεπτόμενοι το γειτονικό Κουβέιτ, το οποίο συνδέεται με το βασίλειο μέσω γέφυρας και στο οποίο όλα επιτρέπονται. Το Κουβέιτ επισκέπτονται συχνά τόσο οι άντρες, όσο και οι ανύπαντρες γυναίκες.

Παραδοσιακό πρωινό / AP Photo/Amr Nabil

Όσο για το φαγητό; Χοιρινό δεν βρίσκεις πουθενά, ελέω θρησκείας, αλλά το κρέας δεν θα σου λείψει, με το αρνί, το κεμπάπ, το κοτόπουλο και ό,τι μπορείς να σκεφτείς ως ‘τυπικό αραβικό φαγητό’ να είναι ο κανόνας. Αν δεν είσαι φαν της ντόπιας κουζίνας πάντως, οι δυτικές αλυσίδες δεν λείπουν, με τους τεράστιους δρόμους της πόλης να είναι γεμάτοι με KFC, McDonald’s, Pizza Hut και όσα θα συναντήσεις σε μια αμερικάνικη ή ευρωπαϊκή πόλη, ενώ συνηθισμένα είναι και τα τεράστια mall.

Όσο για τον τρόπο ζωής; Οι Σαουδάραβες ζουν σε πολυτελή σπίτια με τις διαφορετικές συζύγους τους, ενώ οι δυτικοί που βρίσκονται εκεί για δουλειά ζουν σε συγκροτήματα τα οποία θυμίζουν all inclusive ξενοδοχεία. Όσο για τους ξένους διαφορετικών εθνικοτήτων που κάνουν κυρίως δουλειές εργατών, εκείνοι ζουν στριμωγμένοι σε μικρά σπίτια, έχοντας έναν πολύ χαμηλό μισθό.

Η βόλτα την Παρασκευή το πρωί ήταν εντυπωσιακή, αφού η πόλη που το προηγούμενο βράδυ έσφυζε από ζωή, έμοιαζε με πόλη-φάντασμα.Βλέπεις, η Παρασκευή είναι μέρα προσευχής και μέχρι το μεσημέρι δεν κυκλοφορεί -σχεδόν- κανείς. Και λέμε σχεδόν γιατί μετά την κατάργηση της θρησκευτικής αστυνομίας πριν από τρία χρόνια, τα πράγματα έχουν χαλαρώσει αρκετά. Όσο για την επίσημη ημέρα αργίας και ξεκούρασης, αυτή είναι το Σάββατο, αφού η Κυριακή είναι κανονική εργάσιμη.

Η σχετική χαλάρωση του συντηρητισμού δεν είναι καθόλου τυχαία, αλλά προέρχεται από τον νεαρό πρίγκιπα της χώρας, Mohammad bin Salman και το σχέδιό του Saudi Vision 2030, βάση του οποίου η Σαουδική Αραβία προσπαθεί να περιορίσει την οικονομική εξάρτησή της από το πετρέλαιο, αναπτύσσοντας άλλους τομείς της οικονομίας της αλλά και τομείς όπως η δημόσια υγεία, η εκπαίδευση και ο τουρισμός. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να κάνει ανοίγματα προσφέροντας δικαιώματα που σε άλλες χώρες θα ήταν αυτονότητα ωστόσο εκεί είναι πρωτόγνωρα, όπως για παράδειγμα η ελευθερία των γυναικών να οδηγήσουν αυτοκίνητο.

Αυτή βέβαια είναι η μία ανάγνωση. Η άλλη ανάγνωση είναι πως, ειδικά μετά τη δολοφονία του Κασόγκι, η χώρα πασχίζει να φτιάξει την εικόνα της προς το εξωτερικό, μαλακώνοντας κάπως τον ακραίο συντηρητισμό της και παρέχοντας κάποιες ελευθερίες στον λαό της. Ελευθερίες που φυσικά δεν αρκούν για να μιλάμε όχι απλά για προοδευτική χώρα, αλλά ούτε καν για μία που τηρεί και σέβεται δικαιώματα που στα περισσότερα μέρη του κόσμου θεωρούνται αυτονόητα.

Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα: Σε δεξίωση που μας παρέθεσαν το τελευταίο βράδυ, όταν άνδρες και γυναίκες δημοσιογράφοι καθίσαμε όλοι μαζί, μας ζήτησαν ευγενικά να αλλάξουμε, με τους άνδρες να κάθονται στην κορυφή και τις γυναίκες στο πλάι. Αργότερα, την ώρα του φαγητού, οι άνδρες καθίσαμε από την μία πλευρά και οι γυναίκες από την απέναντι.

Την ίδια στιγμή, με τους πόρους από το πετρέλαιο να μην μοιάζουν ικανοί να κρατήσουν αιώνια, το βασίλειο προσπαθεί να προσεγγίσει τουρισμό, εγκαινιάζοντας και την ηλεκτρονική βίζα, την οποία μπορεί να αποκτήσει ο καθένας μέσα σε μερικά λεπτά. Παράλληλα, ήδη χτίζεται στην Ερυθρά Θάλασσα καζίνο στο οποίο θα επιτρέπεται η κατανάλωση αλκοόλ, για την ώρα ανοιχτό μόνο σε τουρίστες.

Συμπερασματικά, δεν μετανιώνω καθόλου για το ταξίδι και την εμπειρία που αποκόμισα, όμως σε καμία περίπτωση δεν θα έλεγα ότι η Σαουδική Αραβία αποτελεί έναν δελεαστικό προορισμό για κάποιον ταξιδιώτη.