Τι δείχνει το Twitter για το σκάνδαλο των υποκλοπών
Μία νέα έρευνα δεδομένων φωτίζει το αποτύπωμα της υπόθεσης στο κοινωνικό δίκτυο αλλά και γενικότερα στην ελληνική κοινωνία. Μιλήσαμε με τους αναλυτές που αναζήτησαν τις τάσεις, τα trends αλλά και τον τρόπο που διαμορφώνεται η ψηφιακή συζήτηση.
- 26 ΙΑΝ 2023
Σε λίγο καιρό κλείνει ένας χρόνος από την αποκάλυψη σχετικά με το παράνομο λογισμικό Predator και τη χρήση του σε βάρος του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη. Ήταν άνοιξη του 2022 όταν οι υποκλοπές μπήκαν ξανά (μετά από αρκετά χρόνια και το σκάνδαλο του δικτύου της Vodafone την εποχή της κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή) στον δημόσιο διάλογο και ως εκ τούτου στο Twitter.
Από το καλοκαίρι που μας πέρασε μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα μετά την αποκάλυψη ότι θύμα παρακολούθησης υπήρξε και ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, δεν έφυγαν ποτέ από το προσκήνιο – παρ’ ότι, κάποια στιγμή, τα συστημικά Μέσα δήλωσαν ότι «υποκλοπές τέλος».
Οι υποκλοπές είναι απόλυτα λογικό να βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για ένα σκάνδαλο που -τηρουμένων των αναλογιών- θυμίζει την υπόθεση Watergate, η οποία εξώθησε σε παραίτηση έναν Αμερικανό Πρόεδρο για πρώτη φορά μεταπολεμικά.
Όλον αυτόν τον καιρό, όσο οι υποκλοπές απασχολούσαν το ελληνικό κοινοβούλιο και την ελληνική τηλεόραση, όσο η κυβέρνηση προσπαθούσε να αλλάξει θέμα στην ατζέντα, μία αντίστοιχα μεγάλη μάχη δινόταν στο ελληνικό Twitter. Ο κόσμος είχε χωριστεί σε δύο στρατόπεδα: οι αντεγκλήσεις και το πολεμικό κλίμα αποτέλεσε και αποτελεί καθημερινότητα.
Είναι όμως έτσι τα πράγματα ή μήπως υπάρχει ένα πιο σαφές αποτύπωμα της ψηφιακής συζήτησης; «Είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα στην Ελλάδα τον τελευταίο χρόνο. Όταν ξεκινήσαμε την έρευνά μας, πολλά σχετικά με τις υποκλοπές hashtags “τρένταραν” στο Twitter. Έτσι, αναρωτηθήκαμε: για πόσο καιρό συμβαίνει αυτό;» λέει η Κέλλυ Κική του iMEdD* Lab και μέλος της ομάδας ανάλυσης και οπτικοποίησης της έρευνας με τίτλο Υποκλοπές στο Twitter.
Πρόκειται για μία συνέργεια ανάμεσα στο iMEdD* Lab και το Data Lab του τμήματος Πληροφορικής του Αριστοτέλειο Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης σχετικά με το ζήτημα, η οποία ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022 και δημοσίευσε πριν λίγες μέρες το συμπεράσματά της.
Η Κέλλυ Κική γίνεται πιο συγκεκριμένη στη συνέχεια και εξηγεί: «Καθώς περνούσαν οι μέρες μπήκαν κι άλλα επιμέρους ερωτήματα στο πλαίσιο της έρευνας, όπως ποια είναι τα χαρακτηριστικά του διαλόγου, πόσο εντείνεται η συμμετοχή των χρηστών, τι είδους είναι αυτοί οι χρήστες, αν υπάρχει πόλωση και πολλά άλλα».
Γιατί όμως αποφάσισε η ομάδα να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο ζήτημα: «Για να μη μακρηγορώ: είναι ένα από βασικά ζητήματα της ελληνικής επικαιρότητας εδώ και έναν χρόνο, και μία ευκαιρία να δούμε πόσο συμμετέχουν οι πολίτες, με ποιον τρόπο και αν αυτή η συμμετοχή τους πραγματοποιείται κυρίως στον ψηφιακό χώρο. Θα το θεωρούσα, λοιπόν, εύλογο να ασχοληθεί κανείς με τις υποκλοπές».
Αναλύοντας τις υποκλοπές στο Twitter
H έρευνα, η οποία συνεχίζεται όπως μπορεί να δει κανείς στο microsite του Datalab που κατασκευάστηκε ειδικά για αυτή, ανέλυσε δεδομένα από τον Απρίλιο έως τον Δεκέμβριο του 2022 βασιζόμενη σε ένα δείγμα 2695 tags καθώς και 3455 tweets ανά μέρα για αυτό το διάστημα (σχεδόν 1 εκ. tweets στο σύνολο).
Γιατί όμως το δείγμα αφορά το Twitter και όχι κάποιο άλλο κοινωνικό δίκτυο; «Το Twitter ήταν πάντα το πιο news friendly από τα social media. Θεωρήθηκε εξαρχής -και ακόμα θεωρείται παρά τις διάφορες αλλαγές- το κατεξοχήν μέσο κοινωνικής δικτύωσης το οποίο ενθαρρύνει τον διαμοιρασμό και τη διάχυση πληροφορίας για θέματα κοινού ενδιαφέροντος, σε αντίθεση με το Facebook που θεωρείται πιο πολύ ως ένα -για να το πω απλά- μέσο διαμοιρασμού προσωπικών στιγμών και λιγότερο ως ένα μέσο διαμοιρασμού/σχολιασμού ειδησεογραφικού περιεχομένου. Φυσικά, με το πέρασμα του χρόνου μπήκε δυναμικά και σε αυτό το κομμάτι» αναφέρει η Κέλλυ Κική.
Σύμφωνα με την ίδια το Twitter παραμένει το κατεξοχήν μέσο που χρησιμοποιούν οι χρήστες για θέματα επικαιρότητας και δημόσιου βίου. Μάλιστα, ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι το εξής: τα δεδομένα τα οποία αφορούν αναρτήσεις είναι όλα δημόσια ενώ στο Facebook (και γενικά στα social media της Meta) δεν είναι.
Επίσης, υπάρχει και ένα τεχνολογικό ζήτημα: το θέμα της πρόσβασης στα δεδομένα. Το Twitter διαθέτει Twitter API (την κατάλληλη διεπαφή, δηλαδή, μέσω της οποίας μπορεί κανείς προγραμματιστικά να συλλέξει δεδομένα) ενώ τα social media της Meta δεν προσφέρουν αυτή τη δυνατότητα.
Καθώς πλοηγείται κανείς στο site έρχεται αντιμέτωπος με πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τις #υποκλοπές στο Twitter· τα tweets που συγκέντρωσαν τα περισσότερα likes, εκείνα που έγιναν retweet τις περισσότερες φορές, καθώς και εκείνα που έλαβαν τις περισσότερες απαντήσεις.
Μία γρήγορη πρώτη ανάγνωση στην έρευνα δείχνει και το κλίμα πόλωσης που επικρατεί μέσα από 4 tweets: ο Άδωνις Γεωργιάδης αποθεώνει το ήθος του Στρατηγού Φλώρο (ο οποίος φέρεται να είναι θύμα παρακολουθήσεων, αν και ακόμα δεν έχει μιλήσει ανοικτά επί του θέματος), ο Κώστας Βαξεβάνης μιλά για πόλεμο λάσπης που του κάνει εδώ και 6 χρόνια η Νέα Δημοκρατία ενώ υπάρχει επίσης μία ερώτηση για την περίφημη σημαία που έδωσε η εφημερίδα Εστία και μία αναφορά στον Πρόεδρο της ΑΔΑΕ, Χρήστο Ράμμο.
Αν κάποιος μείνει σε αυτήν την κατηγορία είναι εύκολο να πιστέψει ότι η συζήτηση στο Twitter κινείται σχεδόν σε οπαδικές λογικές – όχι, βέβαια, ότι λείπουν και αυτές. Η ουσία, όμως, βρίσκεται αλλού. Όπως σημειώνουν οι αναλυτές που έτρεξαν την έρευνα είναι φανερό πως «οι δημοσιογραφικές αποκαλύψεις για την υπόθεση των υποκλοπών εντείνουν τη συμμετοχή των χρηστών στην ψηφιακή συζήτηση».
Παρατηρούμε, δηλαδή, σύμφωνα πάντα με την αναλυτική έρευνα ότι οι χρήστες περισσότερο αναδημοσιεύουν, παρά αναρτούν πρωτότυπο περιεχόμενο. Το 35% των λογαριασμών που δημοσιεύουν πρωτογενή tweets είναι μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφοι.
Κλείνοντας, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία είναι πως περίπου το 70% των αναρτήσεων δημοσιεύονται από λογαριασμούς που τείνουν να κάνουν “follow” περισσότερο κόμματα και στελέχη της Αριστεράς, παρά της Δεξιάς. Κάτι αρκετά αναμενόμενο, μιας και για τους πρώτους το σκάνδαλο υποκλοπών αποτελεί απόδειξη ενοχής της παρούσας κυβέρνησης. Άλλωστε, είναι λογικό να γίνεται περισσότερη κουβέντα στα social media, όταν τα συστημικά μέσα παίρνουν σχεδόν πάντα τη θέση της «άλλης» πλευράς.
Όσο για συμπέρασμα των αναλυτών ότι «η συζήτηση μεταξύ των χρηστών είναι πολωμένη», δυστυχώς αποτελεί μία πάγια διαπίστωση εδώ και χρόνια – τόσο εντός του ελληνικού Twitter όσο και της ελληνικής κοινωνίας.
Εκείνο όμως το οποίο δεν αποτελεί πάγια τακτική είναι το data journalism στα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης. Ή μήπως όχι; «Δεν έχω βρεθεί σε όλα τα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης» αναφέρει αστειευόμενη η Κέλλυ Κική του iMEdD, πριν συνεχίσει: «Θεωρώ πως η συγκεκριμένη έρευνα είναι ένα καλό παράδειγμα ερευνητικής δημοσιογραφίας δεδομένων, ενώ μάλιστα προσεγγίζει και την επιστήμη δεδομένων σε κάποια της σημεία – για αυτό άλλωστε είναι και μία συνέργεια με το Datalab. Πρέπει να πω ότι τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες προσπάθειες για data journalism από ανεξάρτητες ομάδες· αλλά, ναι, είναι φανερό ότι τέτοιες έρευνες λείπουν από τα Μέσα Μαζικής -τονίζω το μαζικής- Ενημέρωσης».
*Το iMEdD είναι ένας μη κερδοσκοπικός δημοσιογραφικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2018 από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Αποστολή του είναι η προαγωγή και ενίσχυση της διαφάνειας, της εγκυρότητας και της ανεξαρτησίας στη δημοσιογραφία.
